'Ladies and gentleman, I give you... the queen!', zo klonk Helen Mirrens raadselachtige dankwoord in februari terwijl ze trots de Oscar omhoog stak, die ze zojuist in ontvangst had genomen voor haar rol als de Britse koningin Elizabeth II. Wat ze er precies mee bedoelde, was niet belangrijk. Iedereen vond het allang prachtig dat er Britse royalty op het meest vorstelijke podium in Amerika stond.

Niemand maakt al langer deel uit van zijn leven dan de Engelse koningin, vertelt regisseur Stephen Frears in een interview op de dvd van The Queen. Elizabeth heeft zelfs zijn eigen ouders overleefd, dus ja, natuurlijk heeft hij een complexe relatie met haar.

Elizabeth worsteling met Diana's dood in 1997 en de heftige reacties in Engeland, is een bloedserieus onderwerp, maar Frears begint zijn commentaar meteen met droge Britse humor. Wat zou er bijvoorbeeld in dat handtasje zitten dat Elizabeth overal mee naartoe sleept? En kijk nou toch, er klopt geen hout van de locaties. Hij had geen geld om op de correcte plekken te draaien en daarom moest een officiersmess doorgaan voor Buckingham Palace. Tony Blair loopt er vlak na zijn verkiezingsoverwinning het woonkamerkantoor van de koningin binnen voor zijn eerste ontmoeting met haar.

Scenarioschrijver Peter Morgan, die naast Frears zit, ziet het met lede ogen aan. Die manshoge porseleinen honden met lampenkappen aan weerszijden van de deur, wat doen die daar in godsnaam? En die blote Venus daar in de hoek - als Elizabeth en Blair over de gang wandelen - het lijkt wel een casino!

Hij mocht ze niet verplaatsen van de officieren, verdedigt Frears zich. Trouwens , het is toch kunst? Misschien staan die dingen wel echt in het paleis. Morgan betwijfelt dat ten zeerste. Buckingham Palace is een werkomgeving, geen privé optrekje.

Hij heeft waarschijnlijk gelijk, want zelfs op het private kasteel Balmoral, door Victoria gebouwd in de Schotse hooglanden om zich terug te kunnen trekken van staats- en publieksbemoeienis, is barokke weelderigheid ver te zoeken.
Elizabeth kuiert er rond in haar roze, tot onder haar kin dichtgebonden duster, en heeft haar armen stevig om een warme kruik geklemd. Anno 1997 is er nog steeds geen centrale verwarming in de residentie waar de koningin het vaakst verblijft.

Morgan moppert wel vaker. Waarom koos Frears ervoor de scènes met Elizabeth op 35 mm te draaien en die met Blair op 16 mm? Zo ziet het er toch uit alsof zij in een prachtige film zit, en hij in een goedkope sitcom?
Maar Frears keuze was een gouden greep. Niet alleen om het verschil in stand tussen de koningin en de premier te benadrukken, maar ook omdat het korrelige 16mm een veel onrustiger indruk maakt. Downing Street 10, waar met Blair een nieuwe politieke wind waait, is voortdurend in beweging. Op het traditionele, geïsoleerde Balmoral kun je een speld horen vallen.

De Amerikanen waren overigens geschokt toen ze zagen hoe studentikoos Tony en Cherie Blair erbij zitten op Downing Street 10. Staat de Engelse first lady echt gewoon zelf achter het fornuis vissticks te bakken voor het hele gezin?
Morgan vertelt dat alleen tijdens de première in -hoe kan het ook anders- Los Angeles het publiek de subtiele grap vatte van de ingesneden archiefbeelden van prinses Di's begrafenis. Daarop komt voor de uitvaartdienst de Amerikaanse koninklijke familie de kerk binnenschrijden: Steven Spielberg, met in zijn kielzog Tom Hanks en Tom Cruise. Geen ander volk is zich zo bewust van de verschillen tussen erfelijke adel en de zelfgecreëerde bovenklasse.

Dat Downing Street zomaar de speech van Elizabeth herschreef voor haar televisieoptreden, konden ze in Amrika dan ook niet geloven. Ze vonden haar met dat betonnen kapsel precies op George Washington lijken, weet Frears nog. Morgan moet er hard om lachen. Hij herinnert zich dat Helen Mirren zich tijdens de première in Venetië naar haar echtgenoot naast haar boog en fluisterde: 'Kijk nou hoe ik eruit zie. Wil je ooit nog met me naar bed?'

Extra's:
Interviews (19 minuten)
Commentaartrack regisseur Stephen Frears en scenarist Peter Morgan
Beeldformaat: Anamorphic 16:9
Geluidsformaat : Dolby 5.1
Duur: 99 minuten (hoofdfilm)
Distributeur: A-film