Vrouwenliefde in Teheran

Gefluisterde wachtwoorden (‘We komen voor naailes’) geven in Teheran toegang tot verborgen nachtclubs waar ongecontroleerd gedronken, gedanst en geslikt kan worden. Net als Bahman Gobadi’s recente No One Knows About Persian Cats laat het voornamelijk in Beiroet gefilmde Circumstance een weinig bekende kant van Iran zien: die van de seks, drugs en rock-’n-roll.

In het eerste half uur is de film op zijn sterkst. Hartsvriendinnen Atafeh en Shireen hebben elkaar nog niet de liefde verklaard en de kijker moet het doen met oogcontact en vluchtige aanrakingen, terwijl het vermoeden groeit dat er meer aan de hand is. Ongedwongen ook voert de film de spanning op tussen Atafehs vrije gezinsleven en de streng gecontroleerde Iraanse theocratie daar buiten. Haar vader bekent tijdens een dagtrip naar zee dat hij hoopt dat ze ooit weer allemaal samen kunnen zwemmen. In die ene zin klinkt door hoe dagelijks miljoenen Iraniërs worstelen met van bovenaf opgelegde bizarre religieuze wetten.

Maar als de kleren eenmaal uit zijn, begint Circumstance te rammelen. Het arriveren van Atafehs net afgekickte broer Mehran, die door de heroïne een succesvolle carrière als pianist verspeelde en van de weeromstuit nu maar eens godsvruchtig fundamentalist wordt, markeert de ommezwaai. Hij schakelt de geheime politie in en dwingt Shireen tot een huwelijk.

Zwaarwichtige metaforen, zoals een huis vol camera’s dat naar de Iraanse staat verwijst, te mooie actrices en aardig wat psychologie van de koude grond doen Circumstance soms op een veredeld afstudeerproject lijken. Gelukkig lukt het Keshavarz wel om het verhaal de nodige dubbelzinnigheid mee te geven. Illegale vertoningen van Gus van Sants Milk wijzen op de bevrijdende werking van film terwijl datzelfde medium ook gebruikt wordt voor repressie. Drugs hebben diezelfde dubbelzinnigheid: ze geven uitdrukking aan het verlangen naar vrijheid maar kunnen net zo gemakkelijk vernietigen. Zulke observaties verraden een scherp oog voor de realiteit.

Maar die genuanceerde blik gebruikt Keshavarz helaas niet om haar aan het Amerikaanse Sundance instituut ontwikkelde scenario af te ronden, waardoor het verhaal nogal schematisch naar een einde toe werkt. Een beginnersfout misschien , want de film weet wel goed over te brengen hoe diep de religieuze dictatuur ingrijpt in de levens van zijn onderdanen. Elke seconde dat Atafeh en Shireen bij elkaar zijn, voel je de dreiging van het ontmaskerd worden en de gruwelijke bestraffing die daarop zal volgen. Je zo belemmerd en opgejaagd voelen over zoiets fundamenteels als liefde, moet een hel op aarde zijn. Dat kan nooit de bedoeling zijn, van welke god dan ook.