‘Der Bruchteil eines Milligramms, und alles ist anders.’ Acht woorden telt de openingszin in de documentaire The Substance: Albert Hofmann’s LSD en ze roepen werelden in een wereld op. Transportmiddel voor de trip: Lysergic Acid Diethylamide. In de volksmond: acid.
Met LSD is een tijdsbeeld versmolten. Haight-Ashbury, vloeistofdia’s, sit-ins, Woodstock, de fuzzgitaarsound van psychedelische rockbands.

De bloemenkinderenrevolutie die onder het motto ‘Turn on, tune in, drop out’ werd gedroomd zonder ooit echt plaats te vinden. De ironie: voor de toevallige ontdekking van de sixtiesgeestverruimer tekende Albert Hofmann (1906-2008), een keurige Zwitserse farmaceuticachemicus.

In zijn fascinerende film vol veelal aandoenlijke archiefopnamen beschrijft Martin Witz de nog maar korte , tumultueuze historie van LSD. Conflict en contrast te over, want acid polariseert. De Praagse wetenschapper Stanislav Grof kreeg een elixer aangereikt om bij psychiatrische patiënten de krochten van hun dwarrelgeest te ontsluiten . De Amerikaanse psychologieprofessor Timothy Leary en zijn counterculture- pioniers ontdekten hét tovermiddel om de wereld, het leven anders te zien. Want wat wij vanaf onze kinderjaren als realiteit opgelegd, als kader ingeprent krijgen is verre van dat wat, in ondefinieerbare vormen, onophoudelijk door ons diepste innerlijk stroomt. Ons innerlijk is oneindige, beurtelings angstaanjagende en wonderlijke chaos. Chaos die sluimert, maar door acid ontwaakt. Precies datgene doet, dus, waarvoor de aan orde en vaste denkraampjes gehechten doodsbang zijn. Chaos is controleverlies, onttakelt autoriteit en het systeem van binnenuit. In de kern dulden autoriteit noch systeem individualiteit ; LSD gaat er juist over.

Met de bad trip, psychosegevaar en andere boemerangeffecten als argumenten valt makkelijk contra acidgebruik te pleiten. Toch lijken de pro’s van het verwondermiddel minstens zo overtuigend. Geen pregnantere archiefbeelden in The substance dan die van het bataljon VS-soldaten voor en na experimentele LSD-inname. Marcheerden de GI’s voordien met krijgsgrimas in kaarsrechte lijn, erna wandelen ze, ieder commando monter negerend, breeduit grijnzend lukraak in alle richtingen. Hier moet de toeschouwersconclusie welhaast luiden: Drop acid, not bombs.

Toch is LSD al lang verboden, terwijl men zich legaal met een keur aan zwaar gedistilleerd in een delirium mag drinken mits werkdag en decorum niet in het gedrang komen. Ziedaar de hypocrisie, de absurditeit van het nu. Van het moderne slaapwandelleven dat draait om productie, consumptie en conformisme. Je hoeft geen hippie te zijn om de relevantie van The substance te onderkennen. ‘Feed your head’, om Jefferson Airplanes dopeklassieker ‘White rabbit’ te citeren. Waarvan akte: wijze, diepzinnige woorden van de 99-jarige Albert Hofmann besluiten deze inspirerende filmreis. Het ultieme verwondermiddel is, uiteindelijk, niets anders dan het leven zelf.