De feiten
Geboren: 26 juli 1928 in New York City, VS
Gestorven: 7 maart 1999 in Harpenden, Engeland
Actief als: Regisseur, scenarioschrijver
Eerste film: Fear and Desire (1953)
Prijzen: Kreeg vier keer een Oscarnominatie voor beste regisseur, vijf keer als scenarioschrijver en drie keer voor beste film. Wist niet één van deze nominaties te verzilveren. Werd zes keer genomineerd voor een BAFTA, de enige nominatie die resulteerde in een beeldje was voor de regie van Barry Lyndon in 1976. Won in 1999 wel een BAFTA oeuvre prijs. In 1997 kreeg hij een Lifetime Achievement Award van de Directors Guild of America en een Career Golden Lion in Venetië. Won in 1959 al Locarno als beste regisseur voor Killer’s Kiss. Werd eenmaal genomineerd voor een Razzie voor slechtste regisseur voor The Shining ( 1980).
Beste film
A Clockwork Orange uit 1971 was eigenlijk een tussendoortje omdat Kubrick de financiering van een film over Napoleon niet rond kon krijgen. Het is een film geworden die zowel prachtig als verschrikkelijk is. Een film die de kijker laat nadenken over morele dilemma’s, maar ook een film die door zijn mooie beelden, contrasten tussen beeld en muziek en het vreemde taalgebruik van de hoofdpersonen een heerlijke kijkervaring oplevert.
Onmiddellijk na de release ontstond er grote controverse over de vermeende verheerlijking van geweld in de film. Na meerdere doodsbedreigingen aan het adres van Kubrick haalde hij de film in Engeland uit de bioscoop. Pas dertig jaar later, in 2001 kon de film daar weer vertoond worden. In werkelijkheid wordt het geweld in de film nooit verheerlijkt , hooguit gestileerd. Bovendien dient het gebruik van geweld om de onderliggende morele vraag van de film meer kracht te geven: Hoever mag de overheid gaan in het beperken van de persoonlijke vrijheden van burgers om kwaad te voorkomen? Een thema dat, net als de film zelf, nu nog akelig actueel voelt.
Slechtste film
Zelf vond Kubrick zijn laatste film Eyes Wide Shut de beste die hij ooit gemaakt heeft. Zo zal de film niet de geschiedenis in gaan. De film met, de destijds met elkaar getrouwde, Tom Cruise en Nicole Kidman als rijk stel in Manhattan dat op een seksueel avontuur gaat, is een vraagstuk over trouw en ontrouw. De film mist het tempo dat het verhaal nodig heeft en duurt, met 169 minuten, veel te lang. Bovendien is de thematiek, en vooral de morele conclusie, weinig verrassend. Iedereen heeft seksuele fantasieën, maar waarom zou je er aan toegeven als je een goede relatie hebt? Een conclusie waar we het genie van Kubrick niet voor nodig hadden. Eyes Wide Shut is zeker geen slechte film en moet gezien worden, maar in het oeuvre van Kubrick is het een teleurstelling.
Handelsmerk
Het gebruik van ironie en een donkere kijk op de mensheid lopen als een rode draad door het werk van Kubrick. Muziek speelt een belangrijke rol in bijna al zijn films en wordt vaak gebruikt om een scène tegen te kleuren en zo een gevoel van ironie mee te geven. Denk aan het zingen van het nummer Singing in the Rain door Alex terwijl hij een echtpaar molesteert in A Clockwork Orange of het gebruik van het nummer We’ll Meet Again terwijl de atoombommen de aarde vernietigen in Dr. Stangelove. Opvallend is ook dat bijna al zijn films boekverfilmingen zijn, maar dat hij vervolgens zoveel zijn eigen stempel op de bewerking zet dat de film veel meer is dan een verfilming van de inhoud van dat boek, eerder een omvorming van het verhaal in Kubricks visie.
In zijn werkwijze was Kubrick een perfectionist. Hij maakte niet voor niet slechts dertien films in vijftig jaar. Ontzettend veel tijd ging zitten in research en pre-productie, maar ook tijdens de opnames was hij niet snel tevreden. Acteurs werd keer op keer gevraagd de scène nog een keer te spelen, soms wel meer dan vijftig takes. Acteurs vervloekten hem tijdens de opnames vaak om deze manier van werken, maar wilden later niets liever dan nog een film met hem maken.
Kubrick over Kubrick
’Een film moet meer muziek dan fictie zijn. Het zou een opeenvolging van stemmingen en gevoelens moeten zijn. Het thema, wat achter de emotie ligt, de betekenis, al die dingen komen later.’
(The Cinema of Stanley Kubrick, door Norman Kagan, 1989)
(Over A Clockwork Orange)
’De overheid ziet een toekomst van terrorisme en anarchie opdoemen. En dat verhoogt het risico van een overreactie van de staat en daardoor een beperking van onze vrijheden.’
(Kubrick: The Definitive Edition, door Michel Ciment, 1980)
‘Ik heb nooit echt geweldig succes geboekt met een film. Mijn reputatie is langzaam gegroeid. Je zou denk ik kunnen zeggen dat ik een succesvol filmer ben, er zijn namelijk best een aantal mensen die me goed vinden. Maar niet één van mijn films is unaniem positief ontvangen en ik heb al zeker geen blockbusters gescoord.’
(www. urbancinefile.com, 1999)
(Over waarom hij The Shining wilde verfilmen)
’Er is iets fundamenteel mis met de menselijke psyche. Er zit een donkere kant aan. Eén van de dingen die horror kan doen is de archetypes van het onderbewuste tonen. Op die manier kunnen we de donkere kant van onze psyche zien zonder het te hoeven confronteren.’
(The Cinema of Stanley Kubrick, door Norman Kagan, 1989)
‘Mijn films hebben altijd al de critici verdeeld. Sommigen vonden ze geweldig terwijl anderen er geen goed woord voor over hadden. Maar de latere opinie was altijd een stuk positiever. Eén keer heeft zelfs dezelfde recensent die de film eerst afkraakte, hem jaren later in zijn lijstje van beste films allertijden gezet. Maar uiteraard is de blijvende en belangrijkste reputatie van een film niet gebaseerd op recensies maar op wat het publiek er door de jaren heen over zegt en de liefde die ze voor een film hebben.’
(imdb.com)