'Ik heb The Butler gezien, en ik heb erbij gehuild. (…) Het acteerwerk was fantastisch. Ik vond Forest Whitaker heel goed, en Oprah, my girl, wat kan die spelen.' Aldus Barack Obama in een recent radio-interview.

Begrijpelijk dat de Amerikaanse president onder de indruk was. The Butler schetst een beeld van de Afro-Amerikaanse emancipatiestrijd, beginnend in de jaren vijftig en culminerend in de verkiezing van… Barack Obama. Die in de film nog wordt beschouwd als een soort zwarte messias, niet als de matige leider die velen anno 2013 in hem zien.

De geschiedenis wordt verteld middels een handige constructie, die wat doet denken aan de opzet van de film Forrest Gump. Zoals de naïeve Gump steeds toevallig aanwezig is bij historische mijlpalen, is de titelfiguur in The Butler getuige van de belangrijkste keerpunten in de Amerikaanse rassenstrijd. Deze Cecil Gaines ( gespeeld door de altijd solide Forest Whitaker) wordt in 1957 aangenomen als bediende in het Witte Huis en ziet daar uiteindelijk zeven presidenten komen en gaan.

Wat zich buiten de politieke arena afspeelt, krijgen we mee in de scènes die zich afspelen bij Gaines thuis. Daar heeft hij een trouwe echtgenote (prima gespeeld door Oprah Winfrey) en twee zonen, die ieder op eigen wijze worstelen met hun Afro-Amerikaanse identiteit. Vooral zoon Louis (David Oyelowo) is actief voor de zwarte zaak. Hij vindt zijn vader maar een sloofje van de blanke machthebbers en strijdt actief mee met achtereenvolgens Martin Luther King, Malcolm X en The Black Panthers, om ten slotte de politiek in te gaan.

Als geschiedenisles is The Butler niet heel verrassend, maar behoorlijk effectief. Regisseur Lee Daniels, die eerder de rauwe films Precious en The Paperboy maakte, heeft zich duidelijk ingehouden om een film voor een breed publiek af te leveren, zonder al te schokkende elementen en vol aardige cameo's van Hollywoodsterren (de presidenten worden gespeeld door onder anderen Robin Williams, John Cusack, Alan Rickman en Liev Schreiber).

Dat Daniels clichés niet schuwt en hier en daar nogal bombastisch vertelt, is overkomelijk, omdat de historische feiten hoe dan ook aangrijpen. Nog maar een halve eeuw geleden werden zwarte Amerikanen massaal beschouwd als tweederangsburgers, en het heeft vele liters bloed, zweet en tranen gekost om daar verandering in te brengen – dat wordt in The Butler overtuigend overgebracht. Obama zal niet de enige zijn die er een traantje bij wegpinkt.

NB: Het personage Cecil Gaines is heel losjes gebaseerd op de bestaande Eugene Allen, die 34 jaar als butler in het Witte Huis werkte. In 2008 wijdde The Washington Post een artikel aan Allen, dat hier te lezen is.