Wat kan een kind doen dat aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog de wreedheid van volwassenen ziet en wil laten weten dat het in zo'n wereld niet wenst te leven?

Het protest van de kleine Oskar in Volker Schlöndorffs Die Blechtrommel is misschien wel het beroemdste kindprotest uit de filmgeschiedenis: hij stopt met groeien. Le grand cahier, naar de roman van Agota Kristof, zou een double bill bij Schlöndorffs film kunnen zijn, alleen is het protest van de naamloze tweeling door wiens ogen we hier naar de wereld kijken, veel destructiever en gehaaider.

Nadat ze zijn achtergelaten bij hun trolachtige, alcoholische grootmoeder op het Hongaarse platteland, en daar mishandeld en uitgehongerd worden, besluiten ze namelijk precies het tegenovergestelde te doen van wat Oskar deed: hij verwierp de regels van volwassenen, zij zullen ze tot het uiterste doorvoeren. Protest in de vorm van extreem conformisme.

Om lichaam en geest klaar te maken voor volwassenheid, weigeren ze voedsel en trainen ze zichzelf om pijn te weerstaan. Emoties maken de wereld troebel, is hun verteld, dus noteren ze de werkelijkheid in hun dagboek afstandelijk en objectief. Woorden die niet precies genoeg zijn , schrappen ze uit hun vocabulaire. Ruimte voor twijfel of mededogen willen ze niet, want dat wijst op zwakte. Daarom trainen ze zichzelf in doof en blind zijn , een beetje zoals de dorpsbewoners dat zijn voor het nabijgelegen concentratiekamp.

Maar ze noteren niet alleen afstandelijk en objectief, ze gedragen zich ook zo. Vrij van elk ethisch besef misbruiken ze anderen of laten ze zich door anderen misbruiken. Kijk, zegt de tweeling, dit is toch hoe jullie ons willen hebben? Dit is wat we van jullie hebben geleerd.

Met in elke scène een ander tafereel van opportunisme en agressie, is Le grand cahier opgebouwd als een montage van menselijke verdorvenheid, een aanklacht aan het adres van een goddeloze, zedeloze wereld. Een wereld die trouwens niet ophoudt te bestaan als de oorlog voorbij is: wanneer de bevrijders arriveren, wordt het allemaal nog erger.

Misschien wordt de boodschap soms wat al te nadrukkelijk verkondigd. Maar de bijtende, onderkoelde humor, het oog voor schoonheid en het lef waarmee het verhaal zo afstandelijk en ontdaan van alle drama wordt verteld, maken Le grand cahier een zeldzaam prikkelende film.