Duitsers en humor. Dat is bijna net zo moeizaam als Duitsers en Hitler. In de film Er ist wieder da komen beide samen.

Eerst was er Timur Vermes' boek Er ist wieder da (2012), waarin Adolf Hitler bijna zeventig jaar na het einde van WO II wakker wordt in Berlijn en zich verbaast over wat er in al die jaren is veranderd, en erger nog: wat er allemaal hetzelfde is gebleven.

Een naïeve, nogal sullige commerciële- televisiemaker, Fabian Sawatzki, ontfermt zich over Hitler, die hij voor een fantastische method actor houdt. Zo komt de vermeende nep-Hitler op tv, en voor hij het weet is de grootste massamoordenaar uit de geschiedenis een mediahit.

Grote gimmick van het boek was dat er om Hitler gelachen kon worden. Ruim twee miljoen Duitsers kochten de satirische roman (voor €19,33) en keken door de ogen van de Führer – de roman is in de ik-vorm geschreven – naar het Duitsland van nu.

En niet alleen in Duitsland was het boek een succes. Er ist wieder da werd in maar liefst 38 landen vertaald. In Nederland als: Daar is hij weer; in Engeland werd het: Look Who's Back.

Nu is er ook een film, geregisseerd door de 38-jarige David Wnendt (Kriegerin; Feuchtgebiete). Voor de plot van de film bleef Wnendt dicht bij de gebeurtenissen in het boek, maar omdat een ik-roman eigenlijk niet te verfilmen is zonder eindeloze voice-overs, koos Wnendt voor een radicaal andere vorm.

Hij laat Sawatzki met Hitler door heel Duitsland reizen voor een soort 'meet-and-greet' met de man in de straat. Die ontmoetingen zijn echt. Wnendt laat Hitler-acteur Oliver Masucci , compleet met snorretje en spuuglok, overal in Duitsland mensen aanspreken – op straat, in de kroeg, tijdens een voetbalwedstrijd – en registreert hoe de bevolking op hem reageert. Als we de film mogen geloven is dat opvallend vaak opvallend positief. Of liever: gevaarlijk vaak gevaarlijk positief.

Die Borat-achtige scènes, waarin Masucci ijskoud en ijzersterk in zijn rol blijft, zijn het hoogtepunt van een verder vrij tandeloze film. De plot – waarin vooral de (commerciële) media er van langs krijgen – is volgens goed Duits gebruik meer klucht dan satire. Waarvoor enige bekendheid met de op de hak genomen Duitse politici en de diverse talkshow hosts bij wie Hitler aanschuift een pre, misschien zelfs wel een vereiste is.

In Duitsland ontstond enige controverse rond de film (vooral dankzij een foute cover van de Berlijnse krant Tagesspiegel) en trok de film al bijna twee miljoen bezoekers. Of ook het Nederlandse volk geschokt zal reageren en zo massaal op de echte nep-Hitler zal toestromen, waag ik zeer te betwijfelen .

Meer over Er ist wieder da