In 2007 maakte regisseur Morgan Matthews de BBC-documentaire Beautiful Young Minds, over deelnemers aan de Internationale Wiskunde Olympiade. Een humorvol, genuanceerd portret van een stel bijzondere tieners, dat soms te weird leek om waar te zijn, maar knap inzichtelijk maakte hoe het leven van de jongelui door wiskunde werd beheerst. En hoe schril hun schier onbeperkte talent soms afstak tegen hun karige emotionele en sociale vaardigheden.

In een onsterfelijke dialoog uit die documentaire (te zien op YouTube en geëmbed onder aan deze recensie) vraagt een opgetogen Matthews aan Jos, die het tot de laatste acht voor het nationale team heeft geschopt: 'Dat is fantastisch nieuws, nietwaar?' Jos droogjes: 'Statistisch gezien wel ja.' Matthews weer: 'En emotioneel gezien?' Jos: 'Dat is wat mij betreft ongeveer hetzelfde.'

Nu is er een BBC-fictiefilm, geïnspireerd door de documentaire, geregisseerd door dezelfde Matthews, naar een scenario van toneel- en tv-schrijver James Graham; vor beide makers is X+Y het speelfilmdebuut. Hierin probeert Nathan (Asa Butterfield; de jongen met de hemelsblauwe ogen uit Ender's Game en Scorsese's Hugo) zijn liefde voor de Chinese Zhang Mei (Jo Yang) te begrijpen door middel van een wiskundige formule.

Nathan heeft veel weg van de Britse Daniel uit de documentaire en diens Chinese vriendinnetje Yan Zhu. Zo zijn meer personages gemakkelijk te herleiden tot hoofdrolspelers uit de documentaire; ook situaties en teksten zijn er soms letterlijk aan ontleend. Begrijpelijk, want die waren vaak mooier dan je ze kunt verzinnen.

Maar waar de tragische schoonheid van de documentaire lag in de zichtbare kwetsbaarheid van Daniel in sociale situaties, stapelt de fictiefilm drama op drama om de emotionele armoede van de hoofdfiguur te compenseren. Nathans vader komt – in een lange flashback naar Nathans vroege jeugd – om bij een verkeersongeluk; zijn moeder lijdt onder het gebrek aan emotioneel contact met haar zoon en Nathans wiskundeleraar kampt met MS.

Omdat Nathan lang een gesloten oester blijft, verschuift de aandacht naar hoe zijn omgeving met hem omgaat. Zijn moeder lijkt keer op keer de wanhoop nabij als hij weigert haar een hand te geven. Als hij een kraan aan laat staan, belandt ze met hem op de keukenvloer. Wandelt Nathan met zijn meisje langs een bak schildpadden, dan legt zij uit: ' Jij bent ook een soort schildpad.'

Dergelijke vondsten doen gekunsteld aan in dit suikerzoete feelgood-(melo)drama met nogal wat slowmo's en onscherpe shots van stadslichtjes, vergezeld van de vibrerende stem van folkzanger Keaton Henson op de geluidsband.

Bekijk hieronder de documentaire Beautiful Young Minds.