De laatste Amerikaanse maanlanding in 1972 en een Nederlandse flat waar de hormonen in de rondte gieren zijn het decor van Dick Tuinders tragikomische Afscheid van de maan.

Beeldend kunstenaar Dick Tuinder (1963) filmde Afscheid van de maan, zijn tweede lange film na Winterland (2009), in de flat waar hij opgroeide: de Zonneflat in Deventer. Op de achtste verdieping woont de twaalfjarige Duch met zijn vader, moeder en zus. Zijn hobby’s zijn de ruimtevaart en Mary, de knappe buurvrouw die niet van de valium af kan blijven. Duchs vader ontwikkelt ook een hobby, maar die betreft de nieuwe buurvrouw van twee deuren verderop. De tragikomische avonturen van deze mensen spelen zich af in de warme zomer van 1972, tijdens de laatste bemande maanreis van de Amerikanen.

‘Achteraf is die laatste man op de maan dramatisch veel interessanter dan de eerste,’ zegt Tuinder. ‘Maar het duurde even voordat ik dat doorhad. Zo gaat het denk ik ook met je eigen jeugdjaren. Vaak begrijp je pas een half leven later wat er werkelijk gebeurde, en wat het echt betekende.’

Het drama speelt zich af tegen een achtergrond van radioberichten. Over de arrestatie van Ulrike Meinhof. De vliegtuigkapingen. De verre oorlogen, de ruimtevaart en de veranderende moraal. De wereld is aan het wankelen. Tuinder spiegelt die tijdgeest aan de lotgevallen van de bewoners, die door de komst van de vrijgevochten nieuwe buurvrouw met de vloek en de zegen van seksuele vrijheid te maken krijgen. We zien het allemaal gebeuren door de ogen van de twaalfjarige Duch, die samen met z’n zusje moet aanzien hoe de wereld van de volwassenen in een chaos verandert. Feesten lopen uit de hand en huwelijken dreigen uit elkaar te vallen.

‘Volwassen zijn was tot op dat moment gebaseerd op de rollen die mensen speelden. Vader was vader, omdat hij vader was. Maar door de grotere vrijheid en gelijkheid bleken volwassenen plotseling feilbaar en kwetsbaar. De generatie van mijn ouders was de eerste die z’n leven aan die nieuwe vrijheden moest aanpassen. Dat zorgde voor chaos en een onbestemde paniek. Tegenwoordig is alles in de wereld weer aan het wankelen en heerst er een vergelijkbare, onbestemde angst. Dat is wat de film voor mij actueel maakt.’

De laatste bemande maanreis in 1972 was volgens Tuinder het einde van een illusie. ‘Drie jaar daarvoor stond de eerste man op de maan. Een tijd van optimisme, popmuziek en flower power. Tweeëneenhalf jaar later is de Vietnamoorlog verloren en nadert de oliecrisis. 1972 was dus een kanteljaar. Het jaar waarin we afscheid namen van de maan en terugkeerden naar aarde. Daarom heb ik onder de titelsequentie – samengesteld uit beelden van nasa – “Litanies pour un retour” van Jacques Brel gezet. Een hartstochtelijke liefdesverklaring aan een geliefde die weer thuiskomt.’