Reisfilms, wetenschappelijke observaties van insecten, cartoons, circusdrama's: Eye Filmmuseum keert deze zomer terug naar de roots van de cinema op theaterfestival de Parade.

Het weer kan theaterfestival de Parade maken of breken. In Rotterdam is er vandaag geen wolkje aan de lucht. Niet zo gek dus dat een uur na opening al heel wat mensen over het terrein lopen. De voorstellingen zijn nog niet begonnen, maar tussen de zweefmolen, eettentjes en de poffertjeskraam is het goed toeven. Er wordt niet gemopperd, door zowel groot als klein. Het Museumpark is voor even een sprookjesdorp, met kleurrijke figuren en een gemoedelijke sfeer.   

In een van de grootste tenten op het terrein bevindt zich Cinéma Magique: een installatie van Eye Filmmuseum. Projecties op acht grote schermen tonen films uit de begintijd van de cinema, waaronder de handgekleurde feeërieke sprookjes van George Méliès en de animatiefilms van Émile Cohl. Maar ook op het tentdoek worden projecties getoond. Hoog boven het publiek is een toepasselijke projectie van een trapezeartiest te zien, gefilmd in 1902. Om even een idee te geven hoe oud deze film is: tussen het productiejaar en de Franse Revolutie is minder tijd verstreken.

© Hans Wilschut

Reisbioscoop

Het theaterfestival staat bekend om zijn laagdrempeligheid: korte voorstellingen, ouders met baby’s bungelend op de rug, studenten die normaal gesproken nooit naar het theater gaan. Het is daarom niet vanzelfsprekend dat de bezoekers zin hebben om met een biertje in de hand naar stokoude, stille films te gaan kijken. Twee vertegenwoordigers van Eye Filmmuseum proberen mensen naar binnen te lokken, iets dat goed in lijn is met het concept van de Parade, waar de artiesten luidkeels hun eigen voorstelling promoten. 

De films uit de kraamkamer van de cinema passen perfect bij de kermisachtige sfeer van de Parade. De filmvertoners in het begin van de 20ste eeuw kunnen worden ingedeeld in twee groepen: directeuren van variététheaters en rondreizende filmvertoners. Deze laatste groep bestond voornamelijk uit kermisexploitanten die in film een populaire attractie zagen waarmee ze bezoekers van hun sokken konden blazen. Een van de bekendste Nederlandse filmvertoners uit deze tijd was Willy Mullens. Hij werkte eerst op de kermis in Den Haag als menselijke kanonkogel, maar werd ontslagen toen zijn act mislukte (een kangoeroe sloeg hem knock-out). Hij ging niet bij de pakken neerzitten en begon in 1989, samen met zijn broer, een reisbioscoop: Alberts Frères. Naast het vertonen van aangekochte films, van onder anderen de gebroeders Lumière, maakte Willy Mullens ook zelf films. Holland in ijs (1917) en Utrecht (1918), die te zien zijn in de tent van Eye Filmmuseum, tonen de eerste bewegende beelden van respectievelijk de Elfstedentocht en Utrecht.

De hele dag door

De meeste bezoekers die nieuwsgierig een blik werpen op de tent worden ook overgehaald binnen te komen. Een aantal krukjes zijn pal voor de schermen gezet, zodat de kijker als het ware de dromerige beelden wordt ingezogen. Maar voor enkelen voelt het misschien wat onwennig, want binnen een half uur zijn de meeste krukken naar het midden van de tent verplaatst, zodat ze op dezelfde manier zijn gerangeerd als de zitstoelen in een bioscoopzaal. In tegenstelling tot de theatervoorstellingen kan Cinéma Magique de hele dag door worden bezocht, dus komen er regelmatig mensen binnendruppelen. Ze gaan rustig zitten, want het is nog vroeg en het festival barst pas los als de voorstellingen over een uur beginnen.

En loopt het een beetje goed? Volgens de projectcoördinator van Cinéma Magique, Sanne Baar, wel. “De Parade presenteert elk jaar een ander museum. Het Parademuseum heeft dit jaar tot nu toe de meeste tickets verkocht, dus het loopt echt boven verwachting.” Inmiddels is de Parade alweer vertrokken uit Rotterdam, maar voor wie zich nog wil vergapen aan de oude cinema kan nog langsgaan in Utrecht en Amsterdam. 

De Parade is van 27 juli t/m 12 augustus te bezoeken in Utrecht en van 17 augustus t/m 2 september in Amsterdam.

Bezoekers over Cinema Magique

Katiany Voorbrood (34)
Mijn dochter wou heel graag kijken.
Ze is nog steeds binnen en vindt het hartstikke leuk. Zelf vind ik het een beetje te warm in die tent. Het is de eerste keer dat ik op de Parade ben, dus ik ken het niet echt goed. Misschien kan je beter mijn vriendin spreken, die komt hier elk jaar. Daarbinnen was onder anderen een tekenfilm met Charlie Chaplin te zien, toch? 

Lotte Hofdijk (16) en Jan Hofdijk (68)
De beelden van Utrecht en Amsterdam waren grappig om te zien, want er is eigenlijk niks veranderd. Je herkent het meteen. Deze oude films zijn natuurlijk ook op internet te vinden, maar het is ook leuk om het zo te zien. 
Die mevrouw die daar bovenaan de hele tijd capriolen maakte hebben ze leuk gedaan. Het was alleen niet helemaal duidelijk of elk scherm nou dezelfde beelden toonde, maar ik denk het niet. Ik denk dat elk scherm verschillend was. 

Nicky Verkerk (28)
Ik vind het interessant om te ze zien hoe ze vroeger films keken. Het is natuurlijk heel anders dan nu. En ik ken dit soort oude films helemaal niet. Het idee is leuk, maar acht schermen is een beetje veel. Ik ging op zo’n krukje zitten en had geen idee waar ik naar moest kijken. Ik kon niet focussen op een scherm, want ik werd de hele tijd afgeleid door wat er gebeurde op een ander scherm.