Waar blijft de Spotify voor films en series?

Nee, vroeger was heus niet alles beter. Als er ’s avonds niks op tv was, moest je door weer en wind naar de videotheek, die vooral actiefilms met Bruce Willis en komedies met Adam Sandler had liggen. Met een beetje pech at de recorder vervolgens de band op, of zat er een kras op de dvd. En je vergat zo’n film steevast op tijd terug te brengen, met torenhoge boetes als gevolg.

Dan is er met de komst van breedbandinternet veel verbeterd. Dankzij streamingplatforms als Netflix en NPO Start, en onlinevideotheken als Pathé Thuis en Google Play hoef je de deur niet meer uit, nooit meer boetes te betalen en valt er altijd wel iets aardigs te bekijken.

Toch is ook de huidige situatie nog verre van ideaal. Voor de echte filmliefhebber blijft het digitale aanbod te beperkt en versnipperd. Zo’n Pathé of Google biedt vooral mainstreamkost aan en rekent vaak absurd hoge prijzen – een recente blockbuster voor 14,99 euro is geen uitzondering. En Netflix is grillig: de eigen producties zijn zelden echt geslaagd, en titels van externe studio’s komen en gaan met de onvoorspelbaarheid van een stadsbus. Zoek je een bepaalde klassieker of cultfilm? Grote kans dat die überhaupt niet legaal beschikbaar is.

Echt rampzalig wordt het als je wilt bijblijven op seriegebied. Wie alle spraakmakende titels wil volgen, moet zich aanmelden bij een hele rits platforms – Netflix, Videoland, Amazon Prime – en soms zelfs noodgedwongen aanbellen bij de buren. Zo was het laatste seizoen van Game of Thrones in Nederland alleen beschikbaar voor abonnees van kabelexploitant Ziggo, die er dan ook nog voor moesten bijbetalen.

Al met al best begrijpelijk dat veel kijkers de legale markt links laten liggen en zich wenden tot schimmige aanbieders als Popcorn Time en The Pirate Bay. Terwijl dat toch echt geen aanbeveling verdient: naast bedenkelijk en riskant (boetes, virussen) is het vaak een enorm gedoe.

Zijn dit nog altijd opstartproblemen? Werkt de industrie achter de schermen eensgezind aan een oplossing om het digitale kijken makkelijker en goedkoper te maken? Vergeet het maar, de komende tijd zal de streamingstress alleen maar toenemen. De grote Hollywoodstudio’s (Disney, Warner, Universal) en techbedrijven (Apple, Google, Facebook) hebben de laatste jaren met argusogen aangezien hoe nieuwkomer Netflix de onlinestreamingmarkt veroverde, en lanceren momenteel massaal hun eigen alternatieven. Het gevolg voor de consument: meer aanbod, maar ook nog veel meer abonnementen om af te sluiten. (En, ook jammer, een kaalslag op Netflix, want al die studio’s trekken op termijn hun titels terug.)

De vraag rijst waarom het zo moeilijk moet. Op muziekgebied is het bijvoorbeeld veel beter geregeld: via Spotify of iTunes is bijna alles te streamen wat je maar wilt horen. Waarom kan daar geen audiovisuele variant op komen; een onlinevideotheek waarin alles onder één dak wordt aangeboden, van blockbusters, klassiekers en arthousefilms tot alle mogelijke series?

Die vraag leggen we voor aan Tim Kuik, directeur van antipiraterijstichting Brein en daarmee expert op het gebied van onlinestreaming. Kuik vindt het leuk bedacht, maar helpt ons meteen uit de droom: zo’n Spotify voor films en series zal er nooit komen. ‘Het is appels met peren vergelijken. Een film of serie produceren kost veel meer tijd, geld en mankracht dan een muziekalbum. Als je alle films en series op één plek zou aanbieden, voor een vaste abonnementsprijs, zou het aanbod zo groot zijn dat er per titel veel te weinig aan zou worden verdiend. Daar komt bij dat muzikanten nog een back-up hebben: zij verdienen hun geld tegenwoordig veel meer met optreden dan met muziekverkoop. In de audiovisuele branche bestaat zo’n alternatief niet, daar moet de productie zelf alle winst opbrengen. Dat ging altijd al gepaard met veel concurrentie – van oudsher rond bioscoopreleases en televisiedeals, later kwam daar homevideo bij, en nu verplaatst de strijd zich naar de digitale arena.’

Kuik beaamt dat die strijd zo z’n nadelen heeft voor de consument. ‘Het kan erg duur worden als je je op al die verschillende diensten moet gaan abonneren. Ik verwacht dat mensen zullen gaan afwisselen: eerst een tijdje deze dienst proberen, dan een tijdje die. Maar intussen worden bij de koffieautomaat natuurlijk steeds weer andere hitseries besproken; als je die allemaal wilt volgen, zul je straks misschien wel maandelijks moeten gaan switchen. Dan ontstaat het risico dat mensen er genoeg van krijgen en voor het gemak maar proletarisch gaan shoppen.’

Zoiets werd het afgelopen jaar al zichtbaar rond Game of Thrones: omdat Ziggo het in Nederland zo moeilijk maakte om die serie legaal te bekijken, sloegen de fans massaal aan het downloaden. Kuik is ook niet gelukkig met de aanpak van Ziggo: ‘Het is wel ironisch, als wij zulke providers vragen om hulp bij het aanpakken van piraterij dan zeggen ze: “Nee, het is veel effectiever om gewoon een goed legaal aanbod te bieden.” En vervolgens maken ze dan dit soort keuzes, die daar lijnrecht tegen ingaan. Als Brein kunnen wij daar verder weinig tegen doen; wij zijn er om illegaal aanbod te bestrijden, maar bemoeien ons niet met zakelijke beslissingen. Of dat niet wanhopig stemt? Nee, ik denk dat de wal het schip uiteindelijk wel zal keren. Als een aanbieder stelselmatig verlies blijft draaien door piraterij, zal die vroeg of laat z’n conclusies wel trekken en de consument meer tegemoetkomen.’

Marc Hijink is technologieredacteur bij NRC en volgt de ontwikkelingen rond het streamen op de voet. Ook hij ziet de komst van al die nieuwe Netflixconcurrenten met enige huiver tegemoet, maar rekent net als Kuik op het zelfcorrigerende vermogen van de industrie: ‘Je ziet nu al dat de grote mediabedrijven gaan beseffen dat ze hun klanten kwijtraken als ze weigeren samen te werken. Zo hebben Amazon en Google hun oude conflict bijgelegd en besloten elkaars videodiensten niet langer te blokkeren. En Apple zoekt de samenwerking met concurrenten als Amazon en Disney, om gebruikers van hun Apple TV zoveel mogelijk diensten aan te kunnen bieden in één overzichtelijke bundel.’

Overzichtelijke bundels – die zullen de komende tijd steeds belangrijker worden, voorspelt Hijink: ‘Het is eigenlijk een heel grappig proces. De laatste jaren zag je steeds meer zogenaamde cable-cutters: mensen die de kabel opzegden omdat het aanbod van de providers ze niet meer aansprak. Best begrijpelijk: waarom zou je betalen voor allemaal zenders waar je nooit naar kijkt, terwijl je online direct al je favoriete films en series kunt vinden? Maar inmiddels begint dat streamen zo ingewikkeld te worden dat kijkers toch weer behoefte krijgen aan één aanbieder die de beste diensten voor ze bundelt. Zo nemen steeds meer kabelproviders bijvoorbeeld ook Netflix en YouTube op in hun pakket, en straks komen Disney+ en al die andere nieuwe platforms daar geheid ook bij.’

Krijgen we dan toch een soort Spotifymodel: één overkoepelende plek waar alles keurig bij elkaar staat? ‘Nee, het zullen altijd selecties blijven,’ zegt Hijink. ‘Maar alles volgen is toch niet meer mogelijk. Daarvoor is het huidige aanbod domweg veel te groot.’

Daar heeft hij een punt: in de strijd om de kijker steken al die streamingdiensten astronomische bedragen in de ontwikkeling van exclusieve nieuwe content – alleen Netflix schijnt er in 2019 al een slordige vijftien miljard dollar aan uit te geven.

‘Dat is de andere kant van de zaak,’ merkt Breindirecteur Tim Kuik op. ‘Er is nog nooit zoveel kwaliteitsdrama geproduceerd als nu. Vroeger konden alleen de series van de BBC zich meten met speelfilms; nu worden zulke series bij de vleet gemaakt, in allerlei landen. Door de concurrentie komt de creatieve lat steeds hoger te liggen, en consumenten blijken bereid ervoor te betalen – het is een win-winsituatie.’

Marc Hijink sluit zich daarbij aan. ‘Ik heb onlangs erg genoten van de Nederlands-Belgische serie Undercover op Netflix. Je mag het misschien niet zeggen, maar dat vond ik on-Nederlands goed. Je kon echt merken dat er meer geld in was gestoken dan hier gebruikelijk is. Dus als dat het gevolg is van deze ontwikkeling, juich ik die alleen maar toe. Het gedoe dat erbij komt kijken is toch vooral een luxeprobleem.’