Terugblikken op filmklassiekers: Godzilla

Toegegeven, in de pas verschenen Hollywoodblockbuster Godzilla: King of the Monsters ziet het titelbeest er gedetailleerder en geloofwaardiger uit dan ooit. Wat wil je, met een budget van zo’n 200 miljoen dollar, waarvan een belangrijk deel op ging aan computereffecten? Maar eng, of anderszins tot de verbeelding sprekend? Nee, geen moment. Dan is de originele, Japanse Godzilla (of eigenlijk: Gojira) in de gelijknamige film uit 1954 nog altijd veel opwindender om naar te kijken. 

De makers van die productie wilden hun schepsel – een soort dino uit de diepzee – aanvankelijk via stop-motion tot leven wekken, in de lijn van eerdere filmmonsters als King Kong, maar toen dat te duur en tijdrovend bleek bedachten ze een eenvoudiger alternatief: een acteur in een rubberen pak, die woest om zich heen slaat in een soort Madurodam. Het resultaat zag er goed uit en trok veel publiek, dus besloot filmstudio Toho van de techniek een soort handelsmerk te maken: in de maar liefst 27 vervolgfilms die tot 2004 verschenen, was Godzilla consequent een verklede acteur. 

In die latere films kreeg het monster regelmatig een nieuw uiterlijk, maar dat was eigenlijk nooit een verbetering. Vooral de Godzilla’s uit de jaren zestig en zeventig zijn nogal lachwekkend, alsof ze zo zijn weggelopen uit The Muppet Show. De acteurs kregen het ook steeds moeilijker in die pakken, die almaar logger en zwaarder werden. De arme Kenpachiro Satsuma, Godzillavertolker van 1984 tot 1995, liep verwondingen en hersenschuddingen op, verdronk bijna, werd geëlektrocuteerd en leed doorlopend aan zuurstofgebrek. 

Sinds Hollywood eind jaren negentig de rechten verwierf om ook Godzillafilms te mogen maken, zijn de kostuums definitief ingeruild voor computereffecten – ook in de nieuwere Japanse films. Best jammer, maar het publiek lijkt het weinig uit te maken; de franchise blijft onverminderd populair. Waarom eigenlijk? Misschien omdat Godzilla van meet af aan meer was dan zomaar een monster. 

In de oorspronkelijke film ontwaakt hij nadat er een atoombom op Japan is gevallen, en dat was zo kort na de aanvallen op Hiroshima en Nagasaki natuurlijk geen toeval. ‘Het grote thema van de film is de angst voor de bom,’ verklaarde producent Tomoyuki Tanaka onomwonden. ‘De mens heeft de bom gemaakt, en nu neemt de natuur wraak op de mens.’ Dat zo’n metafoor na vijfenzestig jaar, in tijden van klimaatopwarming, ontbossing en bio-industrie, nog altijd aanspreekt is niet onbegrijpelijk.

Beluister hieronder de aflevering van Cinema OVT (of klik op deze link), waarin Godzilla wordt besproken door monster- en filmkenner Axel Frühmann, Japanoloog Thomas Mes en filmjournalist Floortje Smit.