Thanksgiving op televisie

Een kalkoen. Een footballwedstrijd. De Macy’s Thanksgiving Day Parade. Dankbaar zijn. En familieruzie. Je hoeft geen Amerikaan te zijn om te weten dat dit de vijf basisingrediënten zijn van Thanksgiving. De Amerikaanse nationale feestdag is als het aanhouden van een gele taxi in New York: zelfs al heb je het nog nooit zelf ervaren, je zag het zo vaak op tv gebeuren dat je precies weet hoe het werkt.

Ross en Rachel, Tony Soprano, Lorelai en Rory Gilmore, The Simpsons, zelfs president Bartlett – allemaal vierden ze ooit Thanksgiving op ons kleine scherm. En zelfs al valt de jaarlijkse kalkoenaflevering in Nederland – zeker in het pre-streaming-, je-kijkt-wat-er-wordt-uitgezonden-tijdperk – meestal ergens midden in de zomer, op een moment dat de feestdagen het verst van ons afstaan, toch is de Thanksgivingaflevering er altijd een om naar uit te kijken.

‘Ik ben dol op Thanksgivingafleveringen,’ zegt tv-criticus Kathryn VanArendonk van entertainmentwebsite Vulture. ‘Ik vind ze zelfs beter dan de Halloween- en kerstafleveringen.’ De simpele structuur van de feestdag, waarbij iedereen de hele dag samen is en samen eet, levert goede televisie op, vindt ze. ‘Het zijn vaak zogenaamde bottle episodes, waarbij de hele aflevering zich in één ruimte afspeelt. Wanneer alle personages de hele tijd bij elkaar zijn, al dan niet gedwongen vanwege het familiediner, levert dit vaak sterke verhaallijnen op.’ In kerstafleveringen, zegt VanArendonk, zijn personages meestal onderweg naar huis of zijn er obstakels die overwonnen moeten worden. Thanksgiving is op televisie meer rechttoe rechtaan. ‘Het geeft daarom veel meer dat gevoel van warmte en samenzijn dat hoort bij de feestdagen.’

Flashbacks
Thanksgiving wordt in Amerika gevierd op de vierde donderdag van november. Volgens de Amerikaanse geschiedenisboeken vond een van de vroegste Thanksgivingvieringen plaats in Plymouth in 1621, toen de Pilgrim Fathers samen met een groep Native Americans hun eerste succesvolle oogst in de nieuwe wereld vierden. Een controversieel verhaal dat volgens critici de verhoudingen tussen de nieuwe en de oorspronkelijke bewoners van het land veel te rooskleurig neerzet. Desondanks is het feest vandaag de dag voor veel Amerikanen vooral synoniem aan kalkoen eten met familie en televisiekijken.
 
Thanksgiving op televisie is dan weer zo oud als het medium zelf. De wortels van de Thanksgivingaflevering liggen, zoals meestal bij tv, bij de radio. Zo kocht comedian Gracie Allen al in november 1942 een nog levende kalkoen om geld te besparen voor de Thanksgivingmaaltijd, dit tot grote hilariteit van de luisteraars van Burns and Allen – de comedyshow van Allen en haar man, George Burns. Toen het echtpaar in de jaren vijftig de overstap naar televisie maakte, zette het daar de Thanksgivingtraditie voort.

Al een paar decennia is Friends heer en meester op het gebied van de Thanksgivingaflevering. De sitcom, die van 1994 tot 2004 werd uitgezonden, greep de feestdag jaarlijks aan om flink uit te pakken. Wie zoekt naar de beste Thanksgivingafleveringen aller tijden, krijgt meestal eerst een reeks Friends-afleveringen aangeraden. Geliefd is het gastoptreden van Brad Pitt, toenmalig echtgenoot van Jennifer Aniston, in The One with the Rumor. In een soort metaverhaallijn speelt Pitt een oud-klasgenoot van Ross met een hekel aan Rachel, Anistons personage. Favoriet is The One with All the Thanksgivings, waarin flashbacks naar ontmoetingen tussen Monica en Chandler in de jaren tachtig, compleet met eighties-kapsels en Wham!-outfits, centraal staan.

Simpele feestdag
‘De Thanksgivingaflevering is er vaak een waarin de televisiemakers gaan stunten met grote gaststerren of exotische locaties,’ legt Evan Smith uit. Voormalig scenarioschrijver Smith is docent televisie, radio en film aan de Universiteit van Syracuse en schrijver van het boek Writing Television Sitcoms. Smith noemt twee redenen waarom de feestdag is uitgegroeid tot een vast element van de Amerikaanse televisie.

Eerst reden één. Thanksgiving is, als je de controverse rond de oorsprong van het feest even weglaat, een redelijk simpele feestdag. ‘Het is een feestdag die door de meeste Amerikanen, ongeacht hun religie, wordt gevierd. Iedereen eet een maaltijd met een te grote kalkoen en te veel gangen om daar vervolgens de rest van de dag de prijs voor betalen,’ lacht Smith. Dat dit de manier is waarop vrijwel ieder huishouden in Amerika Thanksgiving viert, maakt het een dankbare en herkenbare verhaallijn. Smith: ‘Als je elke week naar een groep mensen op tv kijkt, is het fijn om ze iets te zien doen wat je zelf ook doet.’

De tweede reden is een zakelijke. Smith: ‘Het succes van een traditionele televisiezender is afhankelijk van het aantal kijkers dat de zender trekt.’ Vier maanden per jaar, in februari, mei, juli en november, laat kijkcijferbureau Nielsen gezinnen een kijkdagboek bijhouden. Smith: ‘Dit zijn zogenaamde sweeps months en die zijn extra belangrijk voor de traditionele netwerken.’ Wie goed scoort in die maanden, kan rekenen op meer reclame-inkomsten in de toekomst.

VanArendonk weet nóg een reden. ‘In het traditionele uitzendschema worden veel nieuwe series en seizoenen gelanceerd in september, om vervolgens rond de kerstvakantie een korte pauze te nemen’, zegt ze. Dit zorgt voor een paar weken met veel herhalingen op televisie terwijl Amerikanen naar de film gaan of sportwedstrijden kijken. ‘Vandaar dat Thanksgiving voor veel seriemakers de enige feestdag van het jaar is waarmee ze echt kunnen uitpakken.’

Ruzie
Ook bij Everybody Loves Raymond, dat van 1996 tot 2005 liep, werd ieder jaar uitbundig Thanksgiving gevierd, vertelt uitvoerend producent Ellen Sandler. ‘De meeste familieshows besteden er ieder jaar een aflevering aan. Want wanneer je jaarlijks met tien tot twintig verhaalideeën moet komen, is het een dankbaar onderwerp.’ Sandlers ‘No Fat’, de aflevering die ze in 1998 voor Everybody Loves Raymond schreef, prijkt standaard in de lijstjes van beste Thanksgivingafleveringen aller tijden die jaarlijks door veel Amerikaanse media worden opgemaakt.

Volgens Sandler, die na haar tijd bij Everybody Loves Raymond The TV Writer’s Workbook schreef, is het creëren van een Thanksgivingaflevering niet veel anders dan een normale aflevering. ‘Alleen wil je er een paar tradities van de feestdag in verwerken,’ zegt ze. Als voorbeeld noemt ze het kalkoendiner, de familiebijeenkomst, maar ook de standaard ruzie en het bijleggen van die ruzie. Een cliché, geeft ze toe. ‘Maar iets zou nooit een cliché worden als het niet herkenbaar was. Thanskgiving is een jaarlijks evenement dat voor stress zorgt, druk legt op een familie en verwachtingen oproept. Mix dit met eventuele bestaande conflicten en je hebt ruzie en een verhaallijn.’

In Sandlers ‘No Fat’ gaat de ruzie over een kalkoen van tofu. Raymonds moeder Marie besluit uit gezondheidsoverweging een gezond Thanksgivingmaal te serveren. Dit tot groot ongenoegen van haar man en zoons. ‘“No Fat” was in eerste instantie geen Thanskgivingaflevering,’ zegt Sandler bijna twintig jaar later. ‘Mijn idee was dat Marie ging lijnen om in een feestjurk te passen.’ Sandlers toenmalige baas, showrunner Philip Rosenthal, vond Marie op dieet maar niks, maar sloeg wel aan op het idee dat ze gezonder zou koken. ‘Toen een van de andere schrijvers vertelde over een kalkoen van tofu die hij ooit kreeg voorgeschoteld tijdens Thanksgiving, was het verhaal een feit,’ zegt Sandler, die na de uitzending een boze brief kreeg van een tofurkeyfabrikant. ‘Raymond en zijn moeder delen een voorliefde voor eten en het Thanksgivingdiner is de belangrijkste familiemaaltijd van het jaar. Deze combinatie zorgde meteen dat het verhaal naar een hoger plan werd getild.’

Haakje
Ook de huidige familieseries op de traditionele Amerikaanse zenders, zoals This Is Us en Blackish, verwerken tot op heden nog steeds elk jaar de feestdag in hun verhaallijnen. Toch lijkt de traditie van de Thanksgivingaflevering onder druk te staan door streamingdiensten en het on demand kijken. Steeds meer kijkers volgen hun series niet meer trouw iedere week, maar kijken alle afleveringen in één keer en wanneer het ze uitkomt. De noodzaak voor een Thanksgivingaflevering is daarmee weg. ‘Ik kan me voorstellen dat producenten hun shows, als het niet hoeft, niet met een Thanksgivingaflevering willen dateren,’ zegt hoogleraar Smith.  

‘Veel televisietradities zijn momenteel aan verandering onderhevig door de nieuwe manier van tv-kijken,’ zegt VanArendonk. ‘Het zou me niet verbazen als er in de toekomst minder Thanksgivingafleveringen komen.’ En als we ze al krijgen denkt VanArendonk dat ze anders in opzet zullen zijn dan de afleveringen die we gewend zijn. ‘Een serie die streamt, zal veel minder de feestdag het middelpunt laten zijn. Het zal eerder Thanksgiving gebruiken om een ander verhaal te vertellen.’

Een goed voorbeeld hiervan is ‘Thanksgiving’ van Master of None. Misschien wel de beste aflevering van het tweede seizoen van de Netflixserie, die in mei uitkwam. In de aflevering wordt het jaarlijkse familiefeest als haakje gebruikt om te vertellen hoe Devs beste vriendin Denise langzaam uit de kast komt. De indrukwekkende aflevering won in september een Emmy en is dit jaar zonder twijfel een van de nieuwe binnenkomers in de lijstjes met beste Thanksgivingafleveringen.

Dat Master of None ruim een halfjaar voor de feestdag met ‘Thanksgiving’ kwam, maakt niet uit. Want als een Thanksgivingaflevering goed is, kan hij in elk jaargetijde bekeken worden.