In Absentia wordt een spelletje gespeeld met het geheugen van FBI-agent Emily Byrne, een rol van Stana Katic.

Het is even wennen, thrillerserie Absentia. Vooral als je al bekend bent met ander werk van hoofdrolspeler Stana Katic. In romcompolitieserie Castle speelde de Canadese acht seizoenen lang de rechtlijnige Beckett, een rechercheur die moorden oplost en een romance dreigt te krijgen met haar aanvankelijk onuitstaanbare partner, Castle. Lichtvoetig speurwerk gecombineerd met seksuele spanning, en per seizoen ruim twintig opzichzelfstaande whodunits.

Nee, dan Absentia. Daarin komt Katic terug als FBI-agent Emily Byrne, van wie zes jaar lang werd gedacht dat ze vermoord was. In werkelijkheid blijkt ze ontvoerd te zijn: de serie opent met een martelscène waarin Katic eerst een paar flinke klappen krijgt en daarna wakker wordt in een glazen tank die zich langzaam vult met water. Natuurlijk wordt ze gered, maar dan begint de ellende pas goed. Niet alleen is Byrne zes jaar weggeweest en is de wereld zonder haar verdergegaan – haar man is getrouwd met een andere vrouw, die door Byrnes zoon inmiddels ‘moeder’ wordt genoemd – ze moet ook nog eens zien te achterhalen wie haar ontvoerd heeft. Gaten in haar geheugen bemoeilijken de zaak enorm, zeker als na dit alles het ene na het andere lijk wordt gevonden en Byrne aangemerkt wordt als (hoofd)verdachte. Reken dus niet op flirterige plaagstootjes, maar op traumatische flashbacks en emotioneel zware herenigingen.

‘Wat mij het meest aantrok in de rol en in de serie was de mogelijkheid om een antiheld te spelen,’ vertelde Katic eerder tegen TV Guide. ‘Het deed me denken aan series als Peaky Blinders of Taboo, waarin je een seizoen lang meeleeft met de hoofdpersonen, terwijl hun moreel kompas continu bevraagd wordt. Je kunt boos op ze worden en geschokt zijn door hun keuzes en hun handelingen. Het zijn geen klassieke helden. Daarmee stel je ook een vraag aan de kijkers, want hoever gaan ze mee?’

'De wendingen in Absentia zijn talrijk, maar die gaan wel ten koste van het persoonlijke drama'

Nick Boers

Onbetrouwbaar

De antiheld is ons natuurlijk niet onbekend, zeker niet op televisie. Er is inmiddels meer dan genoeg geschreven over de invloed van personages als maffiabaas Tony Soprano (The Sopranos), seriemoordenaar Dexter (Dexter), drugsbaron Walter White (Breaking Bad) en reclameman Don Draper (Mad Men). Moeilijke mannen met moeilijke karakters, de laatste twintig jaar zijn ze niet meer van de beeldbuis weg te denken.

FBI-agent Byrne, die overigens lang niet zo gecompromitteerd raakt als enkele van de hiervoor genoemde personages, past daarmee mooi in een (relatief) nieuwe trend: die van vrouwen in de hoofdrol – met dank aan Scandiseries als The Killing, Borgen en The Bridge – maar vooral die van onbetrouwbare dienders. Katic haalde zelf Peaky Blinders en Taboo aan, maar eigenlijk komen detectiveseries als Luther of Marcella nog meer in de buurt.Vooral met de laatste serie zijn er overeenkomsten: qua hart – ook voor de zaak – zit het wel goed bij Emily Byrne en Marcella Backland, alleen laat hun geheugen hen regelmatig in de steek. Bij Byrne heeft dat te maken met een trauma, bij Backland vooral met oncontroleerbare woedeaanvallen en black-outs, maar het resultaat is nagenoeg hetzelfde: opgejaagde vrouwen, wier gedachten je als kijker niet altijd kunt vertrouwen, zodat je regelmatig op het verkeerde been wordt gezet.

Vaak leidt dit tot, eufemistisch gezegd, onconventioneel politiewerk, zoals we dit ook kennen uit Homeland, waarin de bipolaire CIA-agent Carrie Mathison haar eigen waarneming wantrouwt en meer dan eens over de schreef gaat. Of neem krijgsgevangene Nicholas Brody – eveneens uit Homeland – die als een andere man terugkeert in een veranderde wereld en meteen wordt gewantrouwd door de autoriteiten.

© Sony Pictures Television

Stana Katic en Neil Jackson in Absentia

Waarheidsbelevingen

Overeenkomst tussen deze personages is dat er een spelletje wordt gespeeld met hun geheugen of hun waarneming, waardoor niet alleen zij, maar ook de gebeurtenissen dikwijls een extra laag krijgen. Zoals de Japanse speelfilm Rashomon bijna zeventig jaar geleden al duidelijk maakte: we kunnen allemaal dezelfde moord zien en ons toch allemaal iets anders herinneren. Door het introduceren van meerdere waarnemingen van dezelfde gebeurtenis kan elke ordinaire moord een heuse whodunit worden.

Ook op televisie hebben we deze vertelstijl wel vaker gezien – onder meer in Star Trek, M*A*S*H en The Fresh Prince of Bel-Air – maar zelden verspreid over meerdere afleveringen. Inmiddels spelen televisiemakers veel uitgebreider en explicieter met verschillende belevingen van ‘de waarheid’. Een directe Rashomon-vertelling was bijvoorbeeld te zien in The Affair, waarin overspel door alle partijen anders werd ervaren. De psychologische thriller Homecoming drijft op zijn beurt niet alleen verhaaltechnisch maar ook inhoudelijk op de onbetrouwbaarheid van het geheugen.

Op het gebied van moordmysteries maakten we de afgelopen jaren kennis met Alias Grace (2018) en het Vlaamse Tabula rasa (2017), waarin verwikkelingen langzaam maar zeker worden ontrafeld aan de hand van terugkerende herinneringen. Een uiterst effectieve manier om de kijker in verschillende afleveringen steeds opnieuw in de luren te leggen.

Daarmee komen we terug bij Absentia, dat eerlijkheidshalve niet kan tippen aan de twee laatstgenoemde series. Daarvoor is het niveau van de productie net iets te laag: Absentia is met een wel erg grauw filter gefilmd in Bulgarije, op locaties die moeten doorgaan voor Boston. De wendingen zijn talrijk, maar ze gaan wel ten koste van het persoonlijke drama. ‘Hoever ga je mee als kijker?’ is de vraag die de hoofdrolspeler zelf eerder stelde. Het antwoord daarop is in grote mate afhankelijk van de actrice: geloof je Katic, dan geloof je Byrne, ook als die niet meer weet wat ze moet geloven.


Het eerste seizoen (tien afleveringen) van Absentia is vanaf vrijdag 22 februari te zien bij Videoland (oorspronkelijk bij Amazon Prime Video). Een tweede seizoen is in productie.