Phoebe Waller-Bridge: het genie achter Fleabag en Killing Eve

Scenarioschrijver, regisseur en actrice Phoebe Waller-Bridge (33) lijkt sinds het debuut van Fleabag in 2016 in creatief opzicht niets meer fout te kunnen doen. Naast de donkere, seksueel expliciete comedyserie – een enorm succes in haar thuisland Groot-Brittannië en in de Verenigde Staten – schreef ze het alom bejubelde eerste seizoen van dramaserie Killing Eve. Verder was haar vocale vertolking van androïde L3-37 een van de hoogtepunten uit Solo: A Star Wars Movie, speelde ze haar voorstelling waarop Fleabag is geïnspireerd zes weken lang in een uitverkocht New Yorks theater (deze zomer volgt het Londense West End) en werd ze onlangs door Daniel Craig gevraagd het script van de nieuwe Bond-film, Bond 25, op te leuken.

De laatste zou groot fan zijn van zowel Fleabag als Killing Eve en hoopt volgens The Observer dat Waller-Bridge haar kenmerkende humor en eigenzinnigheid aan het script kan toevoegen. Opmerkelijk, niet alleen omdat zij in de lange, lange geschiedenis van Bond-films pas de tweede vrouw zou zijn die meeschrijft, maar ook omdat Waller-Bridge' werk een behoorlijk feministische inslag heeft; haar vrouwelijke personages conformeren zich vrijwel nooit aan de maatschappelijk norm.

Voor Killing Eve, dat gebaseerd is op Luke Jennings' boekenreeks Codename Villanelle, veranderde ze zelfs twee belangrijke mannelijke personages in vrouwen (het hoofd van de Rusland-afdeling van MI6 en Eves assistent), omdat ze MI5-agent Eve niet alleen wilde laten sparren met de huurmoordenaar die ze achternazit, maar ook met andere vrouwen. Hoewel Waller-Bridge daarom niet de meest logische keuze voor 007 lijkt, gaf deze ogenschijnlijke mismatch misschien juist de doorslag: ze probeert al haar leven lang iedereen één stapje voor te blijven door te doen wat niet van haar wordt verwacht.

‘Sommige sociale regels zijn zo ingesleten in onze maatschappij,’ zei Waller-Bridge tegen The Telegraph over haar neiging om tegen de stroom in te gaan. ‘Het is zo enorm Brits: de beleefdheid, de stiff upper lip en het "laten-we-in-hemelsnaam-geen-ophef-veroorzaken". Daar kun je mee spelen. Ik vind het leuk om mensen van hun stuk te brengen.’

Een neiging die, zo zegt ze zelf, voortkomt uit haar kindertijd in West-Londen. Ze groeide op in een welgesteld gezin in een veilige omgeving, met ouders die haar, haar jongere broertje en haar oudere zus – Isobel, die de muziek voor Fleabag componeerde – aanmoedigden te praten en elkaar aan het lachen te maken. Een overzichtelijke wereld, waartegen ze zich al vroeg begon af te zetten.

Op haar zevende schoor Waller-Bridge haar haren af en wilde ze Alex genoemd worden. ‘Maandenlang vertelde ze iedereen dat ze een jongen was,' vertelt Vicky Jones, medebedenker van Fleabag en Waller-Bridge' beste vriendin, in de BBC Radio 4-podcast Profile. ‘Allemaal voor de lol.’

Toen Waller-Bridge een paar jaar later het einde van een kostschooljaar wilde vieren met stinkbommen, rotjes en practical jokes (sommige eigenlijk helemaal niet zo grappig, best duister, zegt ze nu), reageerde haar moeder niet boos maar enthousiast op het idee. ‘Zij vond mijn uitgeschreven plannen en zei: "Hartstikke leuk, goed gedaan. Ik steun je drang om iets rebels te doen en bewonder het werk dat je erin hebt gestoken. Maar zal ik je laten zien hoe je dit ook zou kunnen doen?"’ aldus Waller-Bridge tegen The Telegraph. ‘Uiteindelijk kocht ze trouwens toch stinkbommen en rotjes voor me.’

In 2017 won Waller-Bridge een Bafta voor haar rol in Fleabag. Ze eindigde haar speech met de woorden: ‘Most of all, thank you to my mother, who said: "Darling, you can be anything you want as long as you’re outrageous."' 

Waller-Bridge studeerde aan de Londense Royal Academy of Dramatic Art. In het laatste jaar deed ze een monoloog verkleed als travestiet, compleet met voorbindpenis en opgeplakte baard. Een rol die speciaal voor haar was geschreven door regisseur Ché Walker, nadat ze had geklaagd over de rollen waaruit ze kon kiezen.

Toen ze was afgestudeerd en jarenlang geen rol wist te bemachtigen, was ze oprecht verbaasd. Ze had verwacht dat er – dankzij haar krullen en posh accent – wel een carrière als Shakespeareactrice in zou zitten. Maar niet alleen had ze geen werk, ze ontdekte ook dat er in comedy – de acteerkant die ze ambieerde – slechts twee soorten rollen waren voor vrouwen: het meisje dat door de mannelijke hoofdpersoon wordt begeerd, of het meisje dat juist niet door hem wordt begeerd.

Dat de situatie in 2016, toen Fleabag uitkwam, nog niet veel verbeterd was, bleek wel uit de referentiekaders die de media hanteerden om de serie te omschrijven. 'Een ongecensureerde Bridget Jones', 'een hedendaagse Sex and the City' en natuurlijk 'Girls'. Drie voorbeelden die eigenlijk maar één ding met elkaar gemeen hebben: de hoofdpersoon is een seksueel actieve vrouw. 

In 2007 kreeg Waller-Bridge haar eerste echte rol, in het door Ché Walker geschreven toneelstuk Crazy Love. Maar pas nadat ze Vicky Jones had ontmoet – Waller-Bridge speelde in een door Jones geregisseerd stuk en stapte uit solidariteit op toen zij werd ontslagen vanwege scriptaanpassingen – en de twee een productiebedrijf begonnen, begon haar carrière vorm te krijgen.

Ook Fleabag ontstond uit deze samenwerking, in eerste instantie in de vorm van een tien minuten durende monoloog.

‘Fleabag kwam van heel diep,’ zei Waller-Bridge over het personage tegen The Telegraph. De Britse nam haar eigen neiging om tegendraads en ondeugend te zijn en vergrootte die uit. Daarnaast gebruikte ze ervaringen die zij en haar vriendinnen opdeden toen ze het als singles probeerden te maken in Londen.

Waller-Bridge en Jones maakten samen de onewomanshow Fleabag en daarmee wonnen ze in 2013 de Scotsman Fringe First Award op het jaarlijkse theaterfestival in Edinburgh. Iemand van de BBC zat in de zaal en nog geen 24 uur later lag er een aanbod voor een zesdelige serie. Kort daarna belde Channel 4, dat vervolgens besloot het door Waller-Bridge bedachte Crashing aan te kopen: een komisch drama over een groep samenwonende twintigers, dat ze zelf een eerbetoon noemt aan de series waarmee ze opgroeide, zoals Friends en This Life.

Crashing kwam een paar maanden voor de start van Fleabag op televisie. Sindsdien is Waller-Bridge non-stop aan het werk. Ze is zo druk dat ze besloot het tweede seizoen van Killing Eve niet te schrijven en de teugels over te dragen aan schrijver en actrice Emerald Fenner (Call the Midwife).

Dat er nu toch een tweede seizoen van Fleabag is, is opmerkelijk. Niet alleen was Waller-Bridge druk, ze had de verhaallijn van het eerste seizoen zo geschreven dat het wat haar betreft afgerond was. Ze reageerde daarom afwijzend toen de BBC haar vroeg opnieuw aan de slag te gaan. Maar door de vraag werd blijkbaar toch een zaadje geplant, ze begon zich af te vragen wat er kon volgen op het absolute dieptepunt in de slotaflevering van het eerste Fleabag-seizoen. En dus dwong ze zichzelf om uit te zoeken hoe het haar personage hierna zou vergaan.

Of het na seizoen 2 – met dat volgens Britse critici ‘vrijwel perfecte einde’ – definitief afgelopen is met Fleabag is niet helemaal duidelijk. Voorlopig wel, zei Waller-Bridge tegen Variety. ‘Ik denk niet dat ik voor mijn vijftigste een derde seizoen van Fleabag zal maken. Het personage vraagt erg veel van me, maar tegelijkertijd geeft ze me ook heel veel energie. Daarom heb ik het gevoel dat ik eerst andere dingen moet doen voor ik erachter kom waar zij naartoe gaat.’