Arm Armenië

De bergen achter Sotsji (5)

Bekijk de aflevering bij dit artikel: Kijk nu op NPO Start

Arm Armenië. Het is een van de meest geïsoleerde landen van de Kaukasus, en daardoor volledig afhankelijk van Rusland. De grens met Turkije is gesloten wegens een volkerenmoord van een eeuw geleden en met Azerbeidzjan bestaat het enige contact uit kogels over en weer.

De man die portretten op grafstenen graveert, heeft volop werk. Een mijnwerker die grote brokken zout vervoert, vindt dat hij niets te klagen heeft. Maar verder is het een treurige boel in Armenië, het land waar Jelle Brandt Corstius de kijker deze week heen voert. De economische instorting die volgde op het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, duurt hier nog altijd voort. Fabrieken staan er vervallen bij, huizen en wegen zijn in deplorabele toestand.

De werkloosheid is officieel 37,5 procent en in werkelijkheid nog hoger. Er wonen zo’n 8 miljoen mensen van Armeense afkomst buiten Armenië, vooral in Rusland. De economie van het 3,25 miljoen zielen tellende land steunt voor een belangrijk deel op deze expats. Wie kan werken, gaat naar Rusland. Wie te oud is, blijft, en bezorgt uiteindelijk de graveerder een nieuwe klus.

Nagorno-Karabach, en een strook eromheen, is onder Armeense controle. Merk op dat ten zuidwesten van Armenië ook nog een stuk Azerbeidzjan ligt.
Nagorno-Karabach, en een strook eromheen, is onder Armeense controle. Merk op dat ten zuidwesten van Armenië ook nog een stuk Azerbeidzjan ligt.

Een belangrijke verklaring voor de economische malaise is de slechte relatie van Armenië met zijn buren. Met Turkije zijn de grenzen gesloten sinds 1993. Directe aanleiding toen was de oorlog die Armenië uitvocht met zijn oosterbuur, Azerbeidzjan, waarover hieronder meer. De relatie met Turkije blijft ook ijzig door een kwestie die nu bijna honderd jaar oud is: de Armeense genocide.

De Turken willen er niets van weten, maar onder historici is er wel overeenstemming dat een gedwongen verhuizing van miljoenen Armeniërs uitliep op een volkerenmoord waarbij honderdduizenden doden vielen, misschien zelfs anderhalf miljoen. In de uitzending zegt een in de Verenigde Staten wonende vrouw van Armeense afkomst dat ze hoopt dat god de Turken zal straffen met nog meer leed dan de Armeniërs is aangedaan. Kennelijk niet beseffend dat ze daarmee onschuldigen wil straffen voor iets wat hun voorouders een eeuw geleden hebben gedaan.
 
Armenië is christelijk. De Azeri zijn verwant aan de Turken en net als zij islamitisch. Tot de vroege jaren 90 waren beide landen onderdeel van de Sovjet-Unie, maar al voordat die officieel uit elkaar viel, liepen de spanningen hoog op. Het mondde uit in een oorlog, met Nagorno-Karabach als inzet. Dat gebied hoorde sinds 1923 officieel bij Azerbeidzjan, maar werd in meerderheid bewoond door Armeniërs. In 1994 kwam er een wapenstilstand, die tot op de dag van vandaag voortduurt. In de praktijk maakt Nagorno-Karabach, met een strook eromheen, nu deel uit van Armenië. De grenzen zijn gesloten, en de spanning blijft hoog. De recent doodgeschoten grenssoldaat die in deze aflevering wordt betreurd, getuigt daarvan.
 
De volgende, en laatste, aflevering van deze serie gaat over Azerbeidzjan, waar de economie dankzij olie wél gesmeerd loopt.