1. De nieuwe race naar de maan

Bekijk de aflevering bij dit artikel: Kijk nu op NPO Start

15 maart 2019

Er zijn mensen op de maan geweest. Toch kwamen we de afgelopen 46 jaar niet verder dan een paar honderd kilometer boven de aarde. Maar de laatste tijd broeit er iets. Gaan we nu echt de ruimte veroveren? En wie zijn die 'we' dan?

verdieping bij deze aflevering

In deze aflevering onderzoekt Anna Gimbrère hoe Neil Armstrong nog steeds tot de verbeelding spreekt, en hoe hij een nieuwe generatie ruimtepioniers inspireert om de volgende grote stap naar de maan te wagen. In Houston bezoekt ze de nieuwe Orion-capsule die mensen in 2023 naar de maan gaat brengen. De ruimte lonkt en is commercieel interessant geworden. Bedrijven en rijke particulieren investeren in ruimtetoerisme, grondstofwinning en het wonen op de maan. Deze investeringen brengen de volgende stap voor de mensheid in rap tempo dichterbij.

NPO Focus

Waarom zijn we al 50 jaar niet op de maan geweest?

achter de schermen met Anna (1)

‘Het allereerste dat we hebben gefilmd was het space cowboy gala in Austin, in Texas. Daar vind je ruimtegekken en science fiction fans, maar ook figuren die een serieuze vinger in de pap hebben. Zoals Richard Garett, die steenrijk is geworden in de gamesindustrie. Zijn vader was een van de space shuttle astronauten, dus hij is opgegroeid met het idee dat ruimtevaart best bereikbaar is. Hij betaalde zelf iets van 80 miljoen dollar om de eerste ruimtetoerist te worden in het International Space Station. Nu investeren hij en zijn vrouw veel in ruimtevaart-startups.'

'Er waren ook heel hoge NASA-bazen, en mensen die bij Space X hadden gewerkt. We hebben daar bijvoorbeeld contact gelegd met James Logan, een oud-NASA-arts. Die komt in aflevering één en twee terug. Hij heeft het hele space shuttle tijdperk meegemaakt en hij kende de astronauten die verongelukt zijn. Dus hij legt erg de nadruk op veiligheid.'

'Er was ook een special guest, een acteur uit de Netflix-serie The Expanse. Cas Anvar heet-ie. Best wel een charmante jongen, een onwijze science fiction- en ruimtevaartliefhebber. De mensen daar in de zaal vonden hem wel interessant, want hij was natuurlijk een bekende filmster uit een serie die ze allemaal kenden, en hij vond die ruimtemensen weer interessant. Ik had wel een klik met ‘m, als mede-ruimtevaartnerd. Maar hem ga je in onze serie niet zien.’

wist je dit?

eerste maanlanding

Het is en blijft het grootste moment in de ruimtevaart. Bijna vijftig jaar geleden, op 20 juli 1969, landde de Apolla Lunar Module op de maan en was Neil Armstrong de eerste mens die voet op een ander hemellichaam zette. Dankzij z’n eigen ongehoorzaamheid, want als hij de instructies netjes had opgevolgd, was de landing niet doorgegaan – het vinden van een geschikte plek duurde namelijk zo lang dat er de brandstof bijna op was.

Wereldwijd keken zo’n 600 miljoen mensen naar die eerste maanwandeling. Bedenk daarbij dat de wereldbevolking half zo groot was als nu, en het aantal televisies maar een fractie van vandaag. Mensen zaten dagenlang aan hun zwart-witscherm gekleefd. Tien jaar later werd er deze clip van tweeënhalve minuut van gemaakt. Heerlijk gedateerd, maar dus wel lekker kort.

space cowboy

In deze aflevering komt space cowboy Rick Tumlinson even in beeld. Een lezing van schrijver, psycholoog en LSD-onderzoeker Timothy Leary veranderde in de jaren zeventig van de vorige eeuw zijn leven. Die liet visualisaties zien van Princeton-natuurkundige Gerard O’Neill. Tumlinson: ‘Ik was waarschijnlijk high, zoals ik meestal toen was, maar die animaties sloegen bij me in als een bom. Het idee dat niet alleen NASA-astronauten, maar ook gewone mensen de ruimte kunnen verkennen en ruimtekoloniën stichten, wauw!’ Vervolgens ging hij nauw samenwerken met Freeman Dyson en Gerard O’Neill op Princeton en zette hij de Space Frontier Foundation op die zich richt op menselijke kolonisatie van de ruimte. Lees en zie meer over Tumlinson op de site van ons programma The mind of the universe.

onze André

André Kuipers, wie kent hem niet? Het is alweer 15 jaar geleden dat Neerlands enige nog levende astronaut voor het eerst naar het ISS ging, een missie van elf dagen. In 2011 mocht hij nog een keer omhoog, en toen bleef hij er maar liefst 193 dagen. Hij hield een weblog bij. Daarin vertelt hij bijvoorbeeld hoe je als ISS-bewoner fit blijft, waarom zijn missie langer duurde dan gepland en wat er gebeurt als een stuk ruimtepuin op het ISS dreigt te botsen. Wat zag André wanneer hij uit de ramen van het ISS keek? Bekijk deze mooie vier minuten video met highlights Voel je al het instinct opkomen om de aarde te beschermen, zoals vrijwel alle astronauten?

wandelen in de ruimte

Ruimtewandelingen oftwel EVA’s (extravehicular activity), spreken tot de verbeelding. Toen Alexei Leonof zich in maart 1965 als eerste mens buiten zijn ruimteschip waagde, werd dat gevierd als een groot succes voor de Sovjet-Unie. Achteraf bleek de stunt bijna op een ramp te zijn uitgelopen. Er waren allerlei dingen misgegaan, die ieder voor zich fataal hadden kunnen zijn. In deze 8 minuten durende video hoor je het allemaal. De Amerikanen verloren deze etappe van de ruimterace nipt: twee maanden later maakte ook Ed White een wandelingetje in de ruimte, en dat is zowaar in kleur gefilmd. Saillant detail : er zweeft ineens een handschoen door het beeld. Zulke dingen gebeuren wel vaker.

Misschien ken je een iconische foto van een astronaut die vrij in de ruimte zweeft, zonder verbinding met het moederschip. Dat is dan waarschijnlijk Bruce McCandless, in 1984, en hij draagt een soort jetpack waarmee hij zichzelf kan voortstuwen. Het werkte prima, maar is toch na een paar jaar uit gebruik genomen. Waarom, dat lees je hier.

Sinds er geen space shuttles meer vliegen, bestaan ruimtewandelingen bijna helemaal uit rondkruipen aan de buitenkant van het ISS. Er is nog nooit een astronaut reddeloos de donkere diepte in gedreven, want ze zorgen wel dat ze aan een lijn zitten en ze hebben ook nog een soort jetpack voor noodgevallen. Toch gaat het niet altijd vlekkeloos. In 2013 verdronk Luca Parmitano bijna tijdens zijn wandeling omdat zijn ruimtehelm veranderde in een goudvissenkom.

Met het vrij rondzweven in de ruimte is het dus voorlopig gedaan, en dat is jammer. Gelukkig wordt er wel aan gewerkt, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van een simpele knop die het ruimtepak opdracht geeft om terug te gaan naar het ruimteschip. Maar het kan nog lang duren voor dit systeem operationeel is.

meer wilde ruimte

over het programma

De mens zal de ruimte niet alleen koloniseren omdat het kán, maar ook omdat het móet. Want de ruimte lonkt, het verkennen van het ‘onverkende’ is een onweerstaanbare menselijke oerdrift.

terug naar de voorpagina

Wetenschapsjournaliste Anna Gimbrere onderzoekt de toekomstige mogelijkheden van de mensheid in de ruimte. Zelf wil ze dolgraag omhoog.