Het eerste kunstwerk dat ik kocht, was een wandvullende poster van een orka.

Nog nooit had ik iets gezien wat zo’n exclusief bestaansrecht had en tegelijkertijd alles eromheen een sluitende context gaf. Het was groter dan ik; zeker een halve meter en de beleving ervan was zo misselijkmakend en verslavend tegelijk dat ik mij meer compleet voelde nadat ik mijn zakgeld wekenlang opspaarde en op de toonbank van de Free Record Shop tentoonstelde.

Hoewel de Free Record Shop evenals veel galeries financieel moeilijke tijden doormaakt, zijn er vanzelfsprekend talloze verschillen aan te wijzen. Er bestaat een eeuwig wankele scheiding tussen kunst en commercie die naast inhoudelijke verschillen vooral door een andere oplage en prijs wordt gekenmerkt. Ik zou de orkaposter daarom niet meer met dezelfde ogen kunnen bekijken zoals ik dat vroeger deed, toen de prijs in mijn ogen hoog was en het posterrek één exemplaar telde. In werkelijkheid is de prijs nooit veel groter geweest dan die van ieder stuk papier van hetzelfde formaat. We zien kunst toch graag als uitzonderlijker en exclusiever dan dat. Tegelijkertijd groeit het commentaar al jaren dat kunst té exclusief is en toegankelijk moet zijn voor iedereen. Dat kunst dan ook betaalbaar moet zijn voor die grote groep wordt benadrukt door het opduiken van The Affordable Art Fair en het onlangs begonnen New Chique Gallery. Maar is het mogelijk dat kunst voor iedereen exclusief is? Wat is daarbij de waarde van een kunstenaar?

Elke beginnend kunstenaar is gedwongen zichzelf die vraag te stellen, wanneer een eerste prijskaartje geplakt moet worden. Omdat prijs een vraag is met een hoog schouderophaalgehalte voor zowel koper als maker, noteerde ik een paar opvallende methodes die ik tegenkwam om de waarde van kunst te bepalen:

Kunst per cm²

Een van de overzichtelijkste manieren die ik ooit leerde is door een prijs per oppervlakte te bepalen en die door te rekenen naar de oppervlakte van een werk. Deze abstracte manier van prijsbepaling voor iets dat vaak zo’n gevoelsmatige waarde heeft, lijkt een lollige opluchting te zijn. Op dezelfde manier als dat schrijvers vaak per woord worden uitbetaald en het woord catharsis plotseling dezelfde waarde wordt toegekend als het woord wasrekje.

Deze methode is dan ook gevoelig voor inhoudelijke sabotage en omdat veel geweldig werk berooid uit deze berekening komt, geeft deze weinig helderheid. Daarbij wordt deze methode vooral op olieverfschilderijen toegepast en zijn er tegenwoordig meer mensen die aan tumblr kunst denken (hoeveel cm² houdt dat in?) dan aan olieverfschilderijen.

Kunst per -/*

Met elke expositie, presentatie of verkoop kan de waarde van een kunstenaar en daarmee zijn werk stijgen. De waarde van een cv is direct bepalend voor de waarde van een kunstwerk en wordt continue voortgeborduurd op een eerder toegekende bevestiging.

Deze methode van waardebepaling kan een fictieve kwaliteitsaanduiding geven. Daarbij zegt het nog weinig over de waardebepaling van een beginnend kunstenaar, dat nog een onbeduidend cv zal hebben.

Kunst per BTW

Dat er een verschil tussen hobbyisme en kunst bestaat wordt door de belastingdienst bevestigd. Dat er daarmee in belasting aangiften een splitsing tussen plezier makers en kunstenaars wordt gemaakt is tegenstrijdig met het taaie idee dat nog steeds onder veel opdrachtgevers bestaat, waarin kunstenaars uitbetaald worden in de valuta van plezier.

Het is vanzelfsprekend dat iedereen in een bepaald vakgebied zijn speltbrood probeert te verdienen met datgene waar zijn kwaliteiten liggen. Juist omdat de kwaliteit van kunst bij de gratie van een zekere exclusiviteit lijkt te bestaan, maakt het de cijfers op een prijskaartje discutabel.

Dezelfde orkaposter heeft voor mij een andere waarde gekregen nu deze in prijs gemakkelijk te vergelijken is met een enkeltje naar Scheveningen, 20 broodjes bapao of een kwartaalabonnement op de Vara-gids. Of kunst betaalbaar kán zijn en daarbij zijn kwaliteit kan behouden is dan ook een volgende vraag. Want waarde wordt toch grotendeels bepaald doordat je het niet op elke straathoek of in elke kinderkamer tegenkomt.

Orka’s zijn voor iedereen, kunst hoeft dat niet te zijn.