Meet-up: Tegenlicht - Energietransitie, mythe en aquapolitiek

Over de afleveringen

Waarom de energietransitie een vorm van klimaatontkenning is

De energietransitie? Complete onzin, aldus de Franse historicus Jean-Baptiste Fressoz. Het idee dat we van hout zijn overgestapt op kolen, van kolen op olie, en nu olie gedagzwaaien om in plaats daarvan het pad te effenen voor groene, hernieuwbare energie blijkt helaas vooral een misleidende mythe.

Dat de vork nogal anders in de steel zit, lees je Fressoz’ boek More and More and More: An All-Consuming History waarin hij het verontrustende beeld schetst dat nieuwe energiebronnen de oude nooit hebben vervangen. Integendeel: ze hebben zich juist op elkaar gestapeld en zijn hevig verweven met elkaar, waardoor het totale energieverbruik alleen maar blijft toenemen. Vandaag verbranden we meer hout, kolen, olie en gas dan ooit, alle zonne- en windenergie ten spijt.

Fressoz laat zien hoe de term energietransitie door politici en oliebedrijven werd – en wordt – gebruikt om de schijn van verandering te wekken, terwijl de politiek en fossiele industrie in werkelijkheid nooit van zins waren iets te doen aan het veranderende klimaat, omdat dat zou betekenen dat de economie zou worden afgeremd.

Daarmee ondermijnt Fressoz het geloof in technologische vooruitgang en kapitalistische innovatie als oplossing voor de klimaatcrisis. Historisch gezien heeft elke zogenoemde energietransitie juist geleid tot uitbreiding van productie en verbruik. Ook moderne technologieën zoals koolstofopslag noemt hij schijnoplossingen: ze houden het idee in stand dat we kunnen doorgaan zoals altijd, zolang we maar iets efficiënter produceren.

Volgens Fressoz moeten we ons niet blindstaren op nieuwe technologie, maar nadenken over wat we doen met de CO2 die we blijven uitstoten. Ook in 2050 of 2070 zal CO2 een rol spelen in onze economie. De vraag is alleen: in dienst van wie? Wordt energie ingezet om menselijk welzijn te bevorderen, of om de rijkdom van de rijken der aarde te vergroten?

De kern van de klimaatkwestie is volgens Fressoz dan ook sociaal: het gaat om de herverdeling van macht en kapitaal.

De strijd om planet aqua

‘Klimaatverandering trekt zich niets aan van politieke grenzen,’ vertelt Jeremy Rifkin. En daarom zullen we volgens de econoom en politiek adviseur niet alleen onze grenzen moeten herzien, we zullen ander buitenlandbeleid moeten voeren.

In Rifkins toekomst laten we ons niet langer begrenzen door nationalistische of geopolitieke belangen, maar zal de wereld bestuurd worden vanuit bioregio’s. Niet zozeer omdat het een schitterend idee is of we het gewoon heel erg graag willen, maar omdat we geen andere keuze hebben.

Maar met bioregio’s alleen zijn we er nog niet. Willen we het hoofd boven water houden, dan hebben we ook een nieuwe economie nodig. Een economie die vooruitgang en groei anders benadert dan nu. Een economie waarin het klimaat, en met name water, leidend is.

We zijn afhankelijk van water, en toch nemen we het voor lief; slaan we nauwelijks acht op hoe we door klimaatverandering steeds vaker te maken hebben met recordhoge temperaturen, korte regenseizoenen en extreme droogte.

Dat kan zo niet langer, stelt Rifkin.