Deze kunstenaars maken contact via Augmented Reality

Charissa Promes ,

Augmented Reality (AR) is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Met filters op Instagram laten we bijvoorbeeld hartjes uit onze ogen springen of projecteren we een donderwolk boven ons hoofd.

En er is meer mogelijk: met AR kunnen we op nieuwe manieren verbinding maken. Hoe? Deze drie interactieve kunstenaars buigen zich over die vraag.

Klasien van de Zandschulp brengt jou en je mobiel aan het dansen (ook op afstand)

'Voor de Dutch Design Week ontwikkel ik samen met Tom Loois de audio-ervaring Entering The New Intimacy, gelijknamig aan het thema van dit jaar. Het is eigenlijk een lange tunnel waardoor je loopt onderweg naar de (virtuele) DDW. De soundscape creëert een bepaalde sfeer en draagt bij aan een ervaring die je ook augmented reality zou kunnen noemen. Vanachter je browser vragen we je bepaalde opdrachten uit te voeren.

'We vragen je bijvoorbeeld om er stil bij te staan wie er op dat moment ook de Dutch Design Week bezoekt, wie loopt er naast je in de tunnel? De vraag is dan: is dat intiem of niet en voel je dat? Je zet mensen hiermee aan het denken.

Ik wilde de mobiele telefoon als een extreem sociale tool inzetten om mensen op een onverwachte manier bij elkaar te brengen

'Veel van mijn projecten zijn ontstaan vanuit de wens om verbinding te laten ontstaan via mobiele telefoons. We ontwikkelden bijvoorbeeld Duo Disco, een soort silent disco maar dan via mobiele telefoons. Normaal hoor je allemaal je eigen muziek, maar bij Duo Disco is er een iemand die dezelfde muziek hoort als jij. Ontdek je wie dat is, dan kun je privé met diegene dansen en maak je een connectie. Tijdens de lockdown hebben we dit ook vertaald naar Distance Disco, hetzelfde spelconcept maar dan via conference-videobellen. Op een traditionele dansvloer zou je misschien nooit op die persoon zijn afgestapt.'

'In de tijd dat we dit ontwikkelden was er veel kritiek op mobiele technologie. Je zou je afzonderen, het maakte je asociaal als je veel naar je telefoon keek. Ik wilde het daarom als een extreem sociale tool inzetten om mensen op een onverwachte manier bij elkaar te brengen. Het moest laagdrempelig en luchtig zijn, maar als je er eenmaal in zit, word je alsnog uit je comfort zone gehaald.

'Over drempels heen stappen is ook het doel van HUMANEATY, een project met Amerikaanse designer en kunstenaar Emilie Baltz. Het is een interactieve performance, waarvoor we face filters gebruiken als onderdeel van ons kostuum. We hebben als zogenaamde buitenaardse wezens ontdekt dat de mensen teveel fake friends hebben en daarom hebben we AR-koekjes ontworpen om mensen te helpen van deze vrienden af te komen. Terwijl je deze bittere koekjes met hun smaakvolle virtuele laag eet, un-friend je contactpersonen die niet in je vriendenlijst thuishoren.

'De uitdaging voor AR-kunst zit hem in de tools en platformen die we (kunnen) gebruiken. Deze platformen zijn heel bepalend in hoe AR eruit komt te zien, maar ook wat je aan je publiek vraagt te installeren. Er is bijvoorbeeld veel mogelijk in Instagram en Snapchat, maar door deze platformen te gebruiken vraag je eigenlijk ook je publiek dit te gebruiken of installeren. Terwijl je bij het zelf bouwen van een AR-app voor bijvoorbeeld mobiele telefoon je weer te maken krijgt met de strenge regels van Apple en Google die je app moeten goedkeuren volgens de 'standaarden'.

'Hierdoor zien veel apps er uiteindelijk hetzelfde uit en verlies je de creatieve vrijheid. Om deze reden ben ik de laatste tijd ook veel aan het zoeken naar alternatieven, waarbij ik ook AR in de breedste zin van het woord interpreteer: een toegevoegde virtuele realiteit en dat hoeft niet per se via een AR-app tot je te komen.'

Jonathan Levain maakt vrienden met een virtuele spuitbus

'Voor mijn afstudeerproject was ik op zoek naar een nieuwe manier om jonge mensen tussen de 18 en 25 jaar te stimuleren zich politiek uit te drukken. Ik had het idee een app te ontwikkelen waarmee mensen overal alles konden schrijven of sprayen. Zo ontstond Digital Sprayers.

'Digital Sprayers is een app waarmee je virtueel kan sprayen op elk gebouw of oppervlakte, maar het resultaat is alleen zichtbaar voor anderen die ook de app gebruiken. Zij kunnen ook weer toevoegen aan jouw werk en andersom. Zo ontstaat er een soort community binnenin die app. Het is een interactieve manier om design en kunst samen te brengen. Nog belangrijker: een nieuwe manier om mensen urban kunst te laten ervaren.'

AR is een goede tool om bezienswaardigheden op een andere manier te beleven

'Ons perspectief en zintuigen kunnen geprikkeld worden door digitale ruimte. Met augmented reality is het nu al mogelijk om extra informatie te zien in de stad bijvoorbeeld. Maar AR kan je ook aanzetten tot actie. AR is wat mij betreft echt de toekomst, omdat het virtuele mogelijkheden in de context van de werkelijkheid verwerkt.

'AR is ook een goede tool om bezienswaardigheden op een andere manier te beleven. Vooral voor de jongere generatie is de telefoon al een extensie van onze hand. En nu kunnen we dingen met die telefoon waar we nooit eerder aan hebben gedacht.

'Het is spannend, maar ook uitdagend. Want als niemand zoiets eerder heeft gedaan, kunnen anderen zich er moeilijk een beeld van vormen. Ik zeg altijd maar dat het het Twitter van de virtuele, stedelijke ruimte kan worden. Ook moet nog uitgevogeld worden waar het allemaal voor in te zetten is.

'Omdat het een nieuw gebied is, zijn er ook nog geen regels, maar het is goed mogelijk dat die er in de toekomst nog komen. Voor nu kun je virtueel dus nog overal sprayen. Mijn wens is dat door het gebruik van Digital Sprayers er bepaalde culturen en misschien wel subculturen ontstaan. En zo ook meer waardering ontstaat voor urban arts.'

Sander Veenhof zet je aan het denken met een bril

'Wat ik belangrijk vind, is dat mensen collectief over dingen gaan nadenken. Bijvoorbeeld door middel van de Futorotheek, een installatie van mij en Leonieke Verhoog. Die kon je bezichtigen bij de afgelopen editie van het Nederlands Film Festival in Utrecht.

'Het is een hypothetisch vervolg op de Google Glass die je nog helemaal kan customizen. Als we nog een keer met zo'n apparaat geconfronteerd gaan worden, als individu en als maatschappij, wat willen we dan anders?  Wat wil je dan in beeld hebben, welke en hoeveel informatie kun je aan en wat is relevant? Wil je eigenlijk wel al je to-do’s in beeld?

'En wat als je face tracking zou kunnen activeren, en over de persoon tegenover je direct een rapportage kunt zien? Je krijgt dan interessante rapportages, bijvoorbeeld dat je een persoon al 26 keer hebt gezien en voor het laatst 17 dagen geleden. Het is een mooi instrument geworden om het gesprek mee aan te gaan met experts, wetenschappers, en publiek over een wereld waar we ons nog niet veel bij voor kunnen stellen. En die we nog kunnen afwimpelen zoals we dat deden met de mobiel anno 1999.

'Als dit zich verder gaat ontwikkelen, dan komt er op een gegeven moment vast een cameraatje in. Als ik dan besluit een of andere gezichtsherkenningsapp te installeren en ik ga ermee op straat lopen, wat dan? Weet een ander dat dan van mij? En kan ik aan de hand van iemands gezicht zien wat voor soort persoon het is?'

'Leonieke en ik zijn tot de conclusie gekomen dat we dit niet technisch kunnen oplossen, maar dat dit een soort afspraak tussen mensen moet worden. Je belooft geen rottigheid met dat apparaat uit te halen, wat een hele softe benadering is voor dit probleem. Het gesprek bij dit soort technologie gaat altijd over privacyregelgeving voor grote partijen. Maar het onderling ontwikkelen van ethische codes, zelf verantwoordelijkheid nemen en als maatschappij een standpunt innemen is ook belangrijk.

Gelukkig zijn we nu nog in 2020 en hebben we nog genoeg tijd om over alles na te denken. Maar dat moeten we dan ook doen

'Een interessant punt is bijvoorbeeld dat het misschien zover komt dat je die bril nodig hebt om überhaupt om ergens rond te lopen of binnen te komen. Maar voor het zover is, zijn we misschien al tien jaar verder. Gelukkig zijn we nu nog in 2020 en hebben we nog genoeg tijd om daarover na te denken. Maar dat moeten we dan ook doen. Dit is niet Black Mirror, waarbij je denkt "o creepy, maar zover is het nog lang niet". Dit begint echt nu, dus eigenlijk moeten we het opvatten als een eerlijke start.'

lees het volgende artikel in deze reeks

6 toekomstbeelden van een verbeterde mens

Hoe ziet ons leven er over enkele decennia uit?

dit artikel is onderdeel van de reeks 'Vernieuwers'