Naar het leven

In 2007 werden hun inspanningen beloond met de Mary Dresselhuys Prijs voor hun gehele oeuvre, in 2010 kregen ze de Prosceniumprijs van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties, in 2014 de Total Theatre Award tijdens het Edinburgh Festival Fringe. Wine Dierickx is onlangs genomineerd voor de Theo d’Or, de bekroning van de beste vrouwelijke hoofdrol van het seizoen, voor haar spel in Helpdesk. Die productie is onderdeel van het Wunderbaum-project The New Forest, dat sinds 2013 maatschappelijke ontwikkelingen belicht en mogelijkheden voor verandering onderzoekt. In dit kader heeft Wunderbaum naar eigen zeggen bruggen geslagen tussen het bedrijfsleven en de wetenschap, het onderwijs en openbaar bestuur, tussen adverteerders, kunst en toeschouwers.

Stop Acting Now, een docudrama geregisseerd door Mijke de Jong, is het slotstuk van deze verkenning, en een van de vier titels waarmee Wunderbaum zich tijdens het Holland Festival presenteert. De andere drie zijn De komst van Xia, een herneming van de muziektheatervoorstelling waarin de nieuwe autoriteit (een Chinees meisje) van een alternatieve samenleving wordt verwelkomd; The Future of Sex, een in samenwerking met Arnon Grunberg (tekst) en Johan Simons (eindregie) tot stand gekomen erotische sciencefictionfantasie, en daarnaast Privacy, een co-productie met De Warme Winkel, waarin Wine Dierickx met haar geliefde Ward Weemhoff, collega-acteur bij gezelschap De Warme Winkel, de grenzen verkent tussen publiek en privé, fictie en werkelijkheid. Zij repeteert elders.

‘Ja, dat is nogal wat,’ beaamt Maartje Remmers. ‘In 2012 maakten we ons debuut op het Holland Festival, met Detroit Dealers, waarin van Wunderbaum alleen Walter en ik meespeelden. Gaande het uitdijende proces van The New Forest werden we opnieuw benaderd en kwamen we in overleg tot deze selectie.’

Het gezelschap dat zelden op basis van een bestaande tekst aan de slag gaat, maakte daarop in 2011 een uitzondering met Onze paus. Een stuk van de hand van Arnon Grunberg, in 2007 geschreven in opdracht van een Pools ensemble, dat het vervolgens afwees. Wunderbaum, collectief fan van Grunberg, besloot het alsnog te vertolken. ‘Dat was best lastig, om het tot echt iets van ons te maken. Ook al verlangen we soms naar een lineaire vertelling, we hebben het daarna nooit meer zo gedaan.’

Hoe dan wel, blijkt op deze repetitiemiddag. Opnieuw is er een samenwerking met Grunberg, maar dan anders. De acteurs komen ieder voor zich, soms twee aan twee, met citaten uit boeken, internetfilmpjes, of wat hen maar inspireerde. Die citaten vormen de basis voor korte scènes, die mogelijk tot verdere improvisaties leiden. Wanneer de groep ergens tevreden over is of voelt dat er iets in het ruwe materiaal dat ze zojuist tevoorschijn getoverd hebben zou kunnen zitten, nemen ze hun spelerijen op en sturen die naar Grunberg. Hij schrijft naar aanleiding daarvan scènes, of komt op zijn beurt met suggesties. Marleen Scholten: ‘Zo ontstaat The Future of Sex, als een wederzijdse beïnvloeding waarbij alles voortdurend kan wijzigen. Zoals altijd bij ons.’

Walter Bart bereidt zich voor op zijn act. Maartje Remmers: ‘Ook al werken we al vijftien jaar samen, dit blijft spannend, we zijn er vaak zenuwachtiger voor dan voor een première. Misschien omdat het veel naakter is, er is nog niks en daar sta je dan, te kijk. Maar iets laten zien zegt zoveel meer dan erover praten.’

De helft van dit soort presentaties is heel slecht, weet Matijs Jansen: ‘Daar doen we nooit meer iets mee. Maar soms is iets zo goed dat we er direct de vorm van de hele voorstelling mee te pakken hebben.’

En die is zeker zo belangrijk als de inhoud bij Wunderbaum. Daarvan getuigt ook Stop Acting Now, de enigszins ontregelende film die eind februari in de Rotterdamse Schouwburg in première ging. Want kijken we hier nu naar een documentaire waarin het begin van het einde van Wunderbaum wordt geregistreerd? De vijf leden gaan immers met allerlei projecten aan de slag in de echte wereld, buiten het podium, zoals een tranenbar, een stadstuinier-app, radicale eenmansacties of het baren van een kind. Zijn we getuige van een theatrale midlifecrisis, die wanneer je al zo lang zo intens met elkaar optrekt zich misschien niet beperkt tot twijfels ten aanzien van de zin van het werk? Wunderbaum werd volwassen met elkaar, de acteurs naderen nu de veertig. Of hebben de makers ook hier en nog steeds de touwtjes strak in handen?

‘Het was op momenten zeker ook verwarrend voor onszelf,’ zegt Marleen Scholten. ‘Hoewel we niet dachten dat we nooit meer het theater in zouden gaan, we zijn ervan overtuigd dat dit onze vorm is, confronteerden de vragen naar ons engagement ons met een diepgaande verkenning van wie we zijn als maker. En wat het is, wat we steeds maken. We gebruiken altijd de realiteit, maar nu werd de grens tussen wat we echt deden en het spelen van scènes soms onduidelijk.’ Al met al een interessante ervaring, daarover zijn de Wunderbaumers het eens.

Hoezeer dit collectief buiten de gebruikelijke toneelpaden treedt, blijkt ook voorafgaand aan de eerste vertoning van Stop Acting Now voor publiek. Op het oog niet-reguliere schouwburgbezoekers worden in de foyer hartelijk begroet, met zoenen en omhelzingen. Het zijn een paar van de Rotterdammers die Wunderbaum gaande het creëren tegenkwam, doordat ze op stoeltjes gingen zitten kijken naar wat de acteurs toch aan het doen waren in die voor de sloop bedoelde flat. Er ontstond contact, dat leidde tot samenwerking, en nu zit het gezelschap uit de volkswijk op de eerste rij van het theater om te zien hoe ze het er in de film vanaf brengen.