De vpro verzorgt bij een aantal spraakmakende documentaires extra gesprekken met de makers of deskundigen. Daardoor krijg je als kijker meer context en krijgt de film vaak nog een extra gouden randje mee. En soms een zwart lintje: de regisseur van Among the Believers vertelt waarom hij op de valreep niet op het idfa kon komen.

'We zijn al bedreigd door deze documentaire en ik moest door de toegenomen dreiging nu hals over kop terug om te regelen dat er voor mijn crew en familieleden genoeg veiligheidsagenten zijn om hen te beschermen. Onder deze omstandigheden kan ik daarom niet op het IDFA zijn.'

Mohammed Ali Naqvi, regisseur

inhoud: among the believers

Eerst even bijpraten over de inhoud: De documentaire Among the Believers (2015, 84 min India) begint met een toelatingsgesprek tussen Talha, een jongen die negen lijkt maar twaalf jaar is en de Pakistaanse geestelijke Abdul Aziz Ghazi, leider van de Rode Moskee in Islamabad. De jonge Talha heeft een aandoenlijk koppie, grote bruine ree-ogen en kort geschoren haar. Maar als hij zijn tekst opdreunt waarin hij oproept tot de jihad en zijn vuisten balt als een echte 'islamitische vrijheidsstrijder' dan schrik je toch wel even. Hier staat mogelijk een aanstaande strijder die in naam van zijn geloof over een paar jaar ergens in de wereld zich te gelde gaat maken.

Hij wordt aangespoord door de charismatische geestelijke Abdul Aziz Ghazi, een ISIS supporter en bondgenoot van de Taliban, voert al een jihad, namelijk tegen zijn eigen Pakistaanse staat. In 2001 was ik zelf als verslaggever kort na 9/11 eens in de Rode Moskee en sprak daar toen een van zijn volgelingen. Niemand stak toen al onder stoelen of banken dat het hun droom was om een ​​strenge versie van de sharia (islamitische wetgeving) op te leggen voor het hele land, ze wilden een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld.

Het duurde echter tot 2007 voordat de overheid, onder druk van het westen, ingreep. En dat dedzen ze hardhandig, zien we ook terug in de documentaire die archiefbeeld gebruikte. Aziz's moeder, broer, enige zoon en 150 studenten sneuvelden daarbij. Dit is voor Aziz aanleiding voor die persoonlijke oorlogsverklaring vertelt hij terwijl hij duizenden kinderen klaarstoomt als zijn soldaten.

Veel ouders hebben geen benul dat hun kinderen zo les krijgen. Ze hebben hun zoon of dochter naar de Rode Moskee gestuurd, omdat ze zelf geen geld meer hebben om voor ze te zorgen. Op het Pakistaanse platteland verdienen families vaak niet meer dan twee dollar per dag, vertelt een dorpsoudste in Among the Believers. Aziz biedt gratis eten, kleren en onderwijs. Aziz, in de camera met een grijns: 'De democratie heeft gefaald, onze overheid heeft gefaald. Iemand moet het vacuüm vullen.' En dat doet Aziz dus met verve.

Op Aziz' scholen reciteren kinderen twaalf uur lang Koran verzen, in het Arabisch. Als een van de kinderen in de documentaire wordt gevraagd wat hij precies voorleest, moet hij het antwoord schuldig blijven. Geen idee, zegt ie. Toch leren ze wel wat. De kinderen leren bijvoorbeeld lezen aan de hand van afbeeldingen, passend bij elke letter van het alfabet. Geen boom, roos, vis. Maar de B van Basooka en Burqah.

De documentaire draait behalve om Talha en Aziz ook om de 12-jarige Zarina (zie afbeelding hier boven). Zij zit op een van de dependances van de koranschool van de Rode Moskee, in een dorp niet heel ver weg van de hoofdstad. In tegenstelling tot Talha weigert Zarina zich te conformeren aan de regels van Aziz en de zijnen. Ze vlucht over een hoge muur terug naar huis. Daar is intussen door de dorpsoudste van de opbrengst van een stuk land een school gebouwd, met wel normale lessen zoals Engels, computerles en rekenen. Alles lijkt voor haar goed te komen, totdat de taliban eist dat de school gesloten moet worden. Om meederere redenen valt voor Zarina dan alsnog haar toekomst in duigen.

 

'Ik had nog niet eerder van de Rode Moskee gehoord en daardoor niet de intentie er een film over te maken. Nadat ik had gegoogled schrok ik me rot. Ik had zoiets van: 'Oh, my God.. dit is echt een enge plek.'

regisseur hemal trivedi over invalshoek 'among the believers'

aziz' protagonist

De belangrijkste tegenstander van Aziz in de documentaire is een van de meest toonaangevende activisten in Pakistan, Dr. Pervez Hoodbhoy. De kernfysicus verzet zich met ziel en zaligheid tegen Aziz in zijn publieke optredens, lezingen en via de media. De oppositie tegen Aziz komt tot een hoogtepunt in december 2014, toen de geestelijke de brute slachting van 132 schoolkinderen in Peshawar door de Taliban probeerde te rechtvaardigen. De Pakistaanse gematigde meerderheid roept onder leiding van Hoodhboy op tot zijn arrestatie. dat gebeurt dan ook. Aziz krijgt uiteindelijk huisarrest.

Among the Believers is gedraaid in een periode van zes jaar, tussen 2009 en 2014 en geeft gaandeweg een steeds intiemer inkijkje in het web van en rond Aziz en dus ook, zoals Barber al zei, hoe het spel gespeeld wordt internationaal. Over de hoofden van een nieuwe generatie. Deels zien we archiefbeeld van de escalaties tussen leger en aanhangers van de Rode Moskee. We zien het jongetje Talha gaandeweg verharden. Als zij vader, geschrokken van de beelden op televisie, hem komt halen, weigert hij mee te komen. En we zien hoe Zarina uiteindelijk toch een ander lot treft; omdat haar ouders geen geld hebben wordt ze uitgehuwelijkt aan een veel oudere man.

Als kijker blijf je verontrust en ietwat verbouwereerd achter. Gaat het goed komen met Talha? Kunnen we Zarina uit haar benarde redden? Gaat het in wezen niet vooral om een economisch probleem? Wat als iedereen wel brood en spelen heeft? Wat moeten wij, het westen, met falende staten als Pakistan? Hoe is de situatie in Pakistan door de aanslagen in Parijs? Dan is er de Q&A: voor vragen en antwoorden.

nagesprek: Q & A

De VPRO leidt na afloop van een aantal documentaires een vraaggesprek tussen makers en publiek. De kijker kan zijn of haar eigen vragen meteen voorleggen aan de makers , je krijgt meer context en verdieping en achtergronden rond het maak-proces. VPRO-presentator Chris Kijne verzorgde namens de vpro alle gesprekken met Benjamin Barber. 

Na de vertoning van Among the Believers leidt VPRO-presentator Chris Kijne een Q&A (vraag-antwoord) gesprek met de regisseur Hemal Trivedi (in 2014 bekroond met een Emmy voor Outlawed in Pakistan), producent Jonathan Goodman Levitt en Benjamin Barber. De beroemde Amerikaanse politicoloog was gevraagd een selectie te maken voor idfa en koos onder meer deze documentaire. Barber; 'Ik weet niet of het u is opgevallen, maar net als de vorige films vormen uiteindelijk ook nu de kinderen het hart van de documentaire. En wat dan opvalt is dat de kinderen bij elke film de tol betalen voor de beslissingen die wij als volwassenen nemen.' Hij koos Among the Believers mede om die reden en ook omdat het zo helder laat zien hoe complex en vertakt het India-Pakistan conflict eigenlijk is. 'Dit verhaal gaat veel verder dan een ruzie tussen twee buurlanden. Het is echte real-politiek. Zowel Amerika als Pakistan claimen te vechten tegen beide terroristen, maar waarom stuurt Pakistan al zijn militairen dan naar Kashmir, terwijl het actuele gevaar vooraluit Afghanistan komt? De taliban sluiten hun scholen! Er is dus een dubbele agenda. Iedereen weet dat inmiddels. En dan heb ik het niet eens over Saoedie-Arabië. Zij steunen al die madrasses.'

Het tonen van het archiefbeeld van oud-president Ronald Reagan handen schuddend met Pakistani's, met zwarte baarden en tulband, vond Barber toonaangevend daarvoor. Barber: 'Het laat zien dat wij, de Amerikanen, zelf de taliban hebben gecreëerd. We hebben ze aangemoedigd te gaan vechten (tegen de communisten in Afghanistan, red) en hen zelfs wapens gegeven. Nu zijn ze een van onze grootste vijanden.'


Among The Believers door amongthebelievers

Regisseur hemal trivedi

De terroristische aanslag in 2008 in Mumbai was voor de Indiase en in Mumbai woonachtige regisseur Trivedi aanleiding voor Among the Believers. Ze verloor daarbij een heel goede vriend. De aanslag werd opgeëist door Pakistaanse terroristen. Al sinds de twee landen in 1947 werden opgesplitst is de situatie gespannen. Rond de provincie Kashmir is altijd een staat van oorlog. 'Ik was tot dan toe niet zo bezig met dit conflict, maar voelde zoveel woede door wat er was gebeurd. Ik wilde weten wat nu precies ten grondslag lag aan het conflict. Ik ging realiseren dat gewone Pakistani's, net als wij, ook eerder slachtoffer zijn dan agressors. De extremisten die de aanslagen in Mumbai hadden gepleegd terroriseerden ook hun eigen land, Pakistan. Elke dag, alleen haalt het bijna nooit meer het nieuws.

Insteek van haar documentaire was aanvankelijk te onderzoeken hoe jonge kinderen in Pakistan onderwijs krijgen en gevormd worden. 'Ik dacht: Ik kies twee kinderen die allebei op een heel andere manier in Pakistan onderwijs volgen. En dan wil ik onderzoeken of en hoe ze daardoor tegen de wereld om hen heen aan kijken. Bij pure toeval ontdekte ik dat zowel Talha als Zarina bij de Rode Moskee onderwijs volgden. Ik had nog niet eerder van de Rode Moskee gehoord en niet de intentie daar een film over te maken, dus ging ik googlen en toen schrok ik me rot. Ik had zoiets van: 'Oh, my God.. dit echt een enge plek.'

Toen Trivedi besefte dat het echte verhaal verhaal achter de muren van de Rode Moskee zat, wist ze dat ze de assistentie nodig had van een collega. 'Als vrouw, hindu en Indiase kom je een Pakistaanse zwaar religieuze moskee niet binnen.' Ze benaderde Mohammed Ali Naqvi en samen maakten ze de film. Het kostte hem drie jaar om toegang te krijgen tot Aziz, tot 2013. Dat ze uiteindelijk het vertrouwen kregen hebben ze volgens Trivedi vooral te danken aan hun Pakistaanse producer, een Pathaan, die dezelfde taal spreekt als het 'voetvolk in de moskee', zoals Trivedi het noemt; de bewakers bijvoorbeeld. Producent Jonathan Goodman Levitt voegt daar aan toe: 'We zijn geen journalisten, hebben geen mening, maar we wilde alleen iets vastleggen- maar geen theorie opleggen. Ik geloof dat hen dat op een gegeven moment wel duidelijk werd.'

 

Regisseur Mohammed Ali Naqvi

Regisseur Mohammed Naqvi zou ook aanwezig zijn bij de Questions & Answers (Q&A), maar liet verstek gaan. In een audio-boodschap legde hij uit waarom: 'Ik had graag in Amsterdam willen zijn, maar de situatie in Pakistan dwingt me ertoe hier te blijven. Afgelopen vrijdag (13 november, red) is Aziz met duizenden aanhangers de straat opgegaan om te pleiten voor sharia-law, islamitische wetgeving, in Pakistan. Aziz was al onder huisarrest, maar ook omdat zijn eigen studenten naar ISIS zijn overgelopen en weer terug zijn gekomen om Aziz hierin te steunen en hier hun activiteiten voort te willen zetten. Aziz heeft al een nieuwe waarschuwing gehad van de overheid dat hij potentieel verdachte is en bij elke concrete verdachtmaking  weer achter de tralies gezet wordt, op verdenking van terroristische activiteiten. Hij speelt met vuur, want afgelopen vrijdag deed hij dat dus door de straat op te gaan. Politie staat nu rondom de moskee. Mocht Aziz verder gaan, door bijvoorbeeld een haatdragend vrijdaggebed te houden, dan zullen ze invallen.' Aziz heeft volgens Naqvi ook de druk op de media opgevoerd. Naqvi, geëmotioneerd: 'We zijn al bedreigd door deze documentaire en ik moest nu hals over kop terug om te regelen dat er voor mijn crew en familieleden genoeg veiligheidsagenten zijn. Onder deze omstandigheden kan ik daarom niet op het IDFA zijn, ik moet snel kunnen reageren als het nodig is. Ik hoop dat de situatie snel stabiliseert. Dank u.

agenda Q & A VPRO

De vpro organiseert na en voor enkele documentaires meer Q & A's.

Maandag 23 november
Credit for Murder
Chris Kijne (Tegenlicht en Bureau Buitenland) in gesprek met regisseur Vladi Antonevicz
Tuschinski 1; 14.15 uur

VPRO Extra: Natural Disorder
Marcia Luyten (Buitenhof presentator) in gesprek met regisseur Christian Sonderby Jepsen
Tuschinski 4 ; 20:00 uur

Dinsdag 24 november
The Swedish Theory of Love
Marcia Luyten (Buitenhof presentator) in gesprek met regisseur Erik Gandini
Tuschinski 2; 12.00 uur

Woensdag 25 november
VPRO Extra: Janis Little Girl Blue
Atze de vries (3voor12)
Tuschinski 4; 20:00 uur

Donderdag 26 november
VPRO Extra: A Strange Love with Ego
Lotje IJzermans (Nooit Meer Slapen eindredacteur) en regisseur Esther Gould
Tuschinski 4; 20:00 uur

DocLab Live; Super Stream Me
vele special guests en natuurlijk de makers: Nicolaas Veul en Tim den Besten over dit opzienbarende experiment
Brakke Grond (Rode Zaal); 20:00 uur