Emoticons :-) bestaan al ongeveer zo lang als er met computers gecommuniceerd wordt. De plaatjes die we nu aan onze berichten toevoegen, zijn eind jaren negentig in Japan ontwikkeld en worden emoji (‘woordplaatje’) genoemd. In 2011 werden emoji’s aan het toetsenbord van de iPhone toegevoegd, eerst alleen voor de Japanse markt.
Slimme consumenten in andere landen kwamen erachter dat ze die grappige symbooltjes aan hun berichten konden toevoegen door een Japanse app te downloaden. Toen dat enorm aansloeg, maakte Apple emoji voor iedereen beschikbaar, en andere aanbieders volgden al snel.
Sindsdien worden ze wereldwijd gebruikt in alle vormen van digitale communicatie. Er zijn nu ruim 1200 verschillende emoji’s.
Een Japans telecombedrijf bedacht dat het leuk zou zijn als je eenvoudige plaatjes bij een bericht kon meesturen: emoji. Een nieuwe taal was geboren – zonder woorden.
Sony maakt een animatiefilm over emoji. De productiemaatschappij betaalde een flink bedrag voor het script, hoewel er op emoji geen auteursrechten rusten. Er komt ook een televisiequiz, waarin kandidaten de betekenis van een serie emoji moeten raden.
De emoji die huilt van het lachen werd door Oxford verkozen tot woord van het jaar 2015.
In het toetsenbord van Apple is de datum die op de kalender-emoji staat altijd 17 juli. Dat is namelijk de dag in 2002 waarop Apple zijn iCalendar applicatie aankondigde. Nu wordt deze datum vaak gevierd als Wereld Emoji Dag.
Sinds de laatste update in het voorjaar van 2015 is het mogelijk verschillende huidskleuren aan de menselijke emoji’s toe te kennen. Daarvoor waren ze allemaal geel.
De nagellak-emoji heeft een eigen betekenis gekregen: ‘nou en’. Lekker nonchalant je nagels lakken betekent dat iets je niets kan schelen.
unicode
Het Unicode Consortium is een keurige non-profitorganisatie met als doel een universele infrastructuur die op alle platforms en in alle programmeertalen werkt. In het consortium zitten afgevaardigden van de grote technologiebedrijven. Unicode is in de jaren tachtig opgericht omdat verschillende soorten computers moeilijk met elkaar konden communiceren. Er moest samengewerkt worden om een standaard voor tekstkarakters te ontwikkelen. Unicode wijst aan elk karakter of symbool een specifieke code toe, die wereldwijd gebruikt wordt. Zo ook voor emoji’s. Unicode beheert een lijst met emoji’s die samenhangen met hun codes. Makers van apps en software kunnen daar weer uit kiezen.
Ongeveer eens per jaar komt er een update van de Unicode Standard uit, waarin ook nieuwe emoji’s kunnen zitten. Zo is de ietwat belegen organisatie min of meer per ongeluk het grote opperwezen van de emoji’s geworden. Als je vindt dat een symbool ontbreekt, kun je bij hun speciale emoji-commissie een verzoek indienen. Dan wordt erover gestemd of het zinvol is om het symbool toe te voegen.
In juni komt er weer een nieuwe serie van 74 emoji’s uit. Er zitten onder andere een bruidegom, een zwangere vrouw, een haai, een selfie en een avocado bij. Met de Olympische spelen in Rio de Janeiro in het vooruitzicht komen er ook nieuwe sportemoji’s.
Emoji quiz: raad het vpro-programma
Antwoorden onderaan dit artikel
Unicode gebruikt de aandacht die ze krijgen met emoji om meer bedreigde talen te helpen. Je kunt met een donatie een emoji adopteren. Het geld gebruiken ze om ook de schriften van weinig gebruikte talen, zoals kleine Afrikaanse talen, te standaardiseren. Op die manier kunnen volken ook op digitale wijze in hun moedertaal communiceren, wat helpt om de taal in stand te houden.
De drol is een Japans symbool voor geluk. Het woord voor geluk begint namelijk met dezelfde klank als het woord voor poep. Daarom heeft de emojidrol een lachend gezichtje. In eerste instantie deden de ontwerpers van Android hier niet aan mee en gaven ze de drol rondcirkelende vliegen. Maar nu heeft ook hun drol een glimlach.
Iets doen met emoji geeft gegarandeerd aandacht. Een hotel in New York maakte het mogelijk om via emoji roomservice te bestellen en bij Domino’s Pizza in Amerika kun je bestellen door de pizza-emoji te twitteren. Beide berichten doken overal op als ‘opmerkelijk’ nieuwtjes. Daar kan geen reclamecampagne tegenop.
Hoewel er steeds meer emoji’s worden toegevoegd, is er natuurlijk nog niet voor alles een emoji. Allerlei mensen en instellingen bedenken hun eigen emojiserie. Kim Kardashian ontwierp haar eigen emojis, met onder meer haar ronde billen.
Artsen zonder Grenzen verzon een sympathieke actie met refugee emojis. Dat zijn plaatjes van vluchtelingen en zaken die vluchtelingen regelmatig nodig hebben, zoals een luisterend oor en een dak boven hun hoofd.
Helaas is het niet mogelijk deze speciale emojis te gebruiken op de manier waarop we gewend zijn, in Whatsapp, Twitter en Facebook. Ze kunnen niet aan je standaardtoetsenbord toegevoegd worden, omdat ze niet in Unicode zitten. De extra emoji’s werken alleen in sms’jes en zijn eigenlijk gewoon afbeeldingen.
de taalwetenschapper
Mark Dingemanse, taalwetenschapper aan het Max Planck Instituut voor psycholinguïstiek: ‘Communicatie hangt altijd samen met gezichtsuitdrukkingen en gebaren. Met emoji’s kun je die uitdrukkingen ook toevoegen aan geschreven taal.’
In hoeverre is emoji een eigen taal?
‘Ik zou niet zeggen dat het een taal is, zoals het Nederlands of Japans. Je kunt er niet alles mee zeggen. Maar we communiceren niet alleen met woorden, ook met gezichtsuitdrukkingen en gebaren. Zo vat ik taal op en in die zin horen emoji’s daar ook bij.’
Kunnen emoji’s communicatie ook bemoeilijken?
‘Als er iets nieuws in de taal voorkomt, moet het nieuwe fenomeen zich door de bevolking heen verspreiden en gaan mensen elkaar soms verkeerd begrijpen. Het is bijvoorbeeld raar om emoji in formele communicatie te gebruiken. Dat we ideeën hebben over wat correct is, laat zien dat emoji ook talig is, maar dat er nog geen vastgestelde code is.’
Worden woorden vervangen door emoji?
‘Ze zijn zeker een verrijking van de taal, omdat je makkelijker bepaalde betekenissen kun communiceren. In de top vijf van meest gebruikte emoji’s staan niet voor niets vooral de smileys, en niet de sushi of de banaan. Smileys gebruiken we ook al langer in geschreven tekst, dat geeft aan dat er behoefte aan is om gezichtsuitdrukkingen aan je taalgebruik toe te voegen. Ik gebruik de smileys zelf ook het meest, om aan te geven hoe je een mededeling moet opvatten.
Natuurlijk is er maar een beperkte reeks symbolen, maar het alfabet heeft ook maar 26 letters. Door te combineren en met de menselijke creativiteit zijn de mogelijkheden eindeloos.’
Kunnen emoji’s wetenschappelijk onderzocht worden?
‘Het onderzoek naar emoji staat nog in de kinderschoenen, maar zal ongetwijfeld uitgebreid worden. Ik zou het fenomeen zelf ook graag willen onderzoeken. Bijvoorbeeld de verschillende interpretaties van emoji door verschillende generaties of bevolkingsgroepen. Wat ik zelf interessant vind, is hoe emoji’s zich verhouden tot echte gezichtsuitdrukkingen. Gebruiken mensen die hetzelfde als in gesproken taal of ontstaan er geheel nieuwe contexten? Volgens mij kan dat nog veel verrassingen opleveren.’
Swiftkey, een bedrijf dat autocorrectiesoftware levert aan smartphones, deed een uitgebreid onderzoek naar het gebruik van emoji’s in de tientallen verschillende talen die ze ondersteunen. Dat leverde een paar interessante inzichten op. Zo blijken de Fransen echte romantici. Zij gebruiken de hartjes het meest, vier keer zo veel als gemiddeld. Arabisch sprekenden kenmerken zich door het bovengemiddelde gebruik van bloemen en planten. Australiërs bedienen zich vooral van emojis gerelateerd aan alcohol, drugs en junkfood.
En wij? Nederlandssprekenden gebruiken het hartje het meest. We bedienen ons meer dan de anderen van de feesttoeter. Om liefde uit te drukken gebruiken we relatief vaak de zoenende lippen. Maar het opvallendst: niemand gebruikt het glas rode wijn vaker dan Nederlanders.
de emojikunstenaar
Kunstenaar Lilian Stolk studeerde geschiedenis, een master in media en journalistiek, en beeld en taal aan de Rietveldacademie. ‘Ik doe nu een halfjaar onderzoek naar emoji. Je kunt makkelijk zeggen dat het alleen maar wat kinderachtige symbooltjes zijn, maar het heeft zo veel fascinerende kanten.’
Wat is er zo leuk aan emoji?
‘Ik gebruikte ze zelf heel veel en ging me afvragen waarom dat eigenlijk was. Ik las dat emoji een manier is om persoonlijkheid aan een tekstueel bericht toe te voegen. Ik gebruik de klappende handjes vaak, en het meisje met handen omhoog. Dat is een Japans gebaar voor oké, maar iedereen vat het anders op. Ik gebruik ook graag wat onbekendere emoji. Een van mijn nieuwste favorieten is de komeet. Die gebruik ik vooral ter decoratie. Ik vind het leuk om in een tekst zo kort mogelijk te blijven en er met emoji kleur aan te geven. Bijvoorbeeld: ik had een leuke dag, en dan met emoji laten zien wat je gedaan hebt.’
Wat onderzoek je allemaal?
‘Ik wil onderzoeken wat de emoji betekent voor onze maatschappij. Gaat ons schrift veranderen, is dit een nieuwe manier om onze emoties te uiten, en is dat goed of slecht? Ik wil het fenomeen vanuit verschillende invalshoeken bekijken en vraag de meningen van experts in taal, kunst, psychologie, economie. En als kunstenaar doe ik experimenten. Hoe kan een dichter emoji gebruiken, is het mogelijk een muziekstuk in emoji te schrijven? Volgend jaar moet mijn publicatie uitkomen. Ik betrek het publiek bij mijn onderzoek door een online enquête en publiceer nieuwtjes op mijn website tearsofjoy.nl.’
Wat is het meest bijzondere wat je hebt ontdekt?
‘Ik vind het altijd grappig hoe aan symbolen verschillende interpretaties worden gegeven. Bijvoorbeeld de bank-emoji. In Japan wordt die veel gebruikt voor de straatterm bakureru, dat is iemand die geen verantwoordelijkheid neemt. Terwijl het symbool in Amerika juist gebruikt wordt voor fastfood van de Burger King.
Maar wat mij het meest fascineert, is dat achter iets wat zo klein lijkt, een hele wereld blijkt te bestaan. Nu ik er langer mee bezig ben, kom ik erachter dat er steeds meer met iconen gewerkt wordt. Bijvoorbeeld door de verzekeringsmaatschappij. Mensen raken er steeds meer aan gewend om op die manier aangesproken te worden.
Aan de hiërogliefen kwam een eind, omdat mensen sneller wilden communiceren. Toen is het alfabet ontwikkeld. Dankzij digitale communicatie kunnen we nu wel weer met een symbool een boom versturen. Misschien brengt dat wel net zo’n grote verandering met zich mee.’
Bij alle softwaremakers zien de emoji’s er anders uit. Soms kunnen de verschillen best groot zijn.
Sportzender ESPN gebruikt bij deze basketbalwedstrijd niet alleen de naam, positie, rugnummer en lengte van de spelers, maar ook hun favoriete emoji.
Antwoorden quiz
1. Boeken
2. Nooit meer slapen
3. De hokjesman
4. Het Duitsland van mijn moeder
5. Poesjes
6. Beestieboys
7. Mr Robot
8. Op zoek naar Frankrijk
9. Koken met van Boven