In memoriam: Wim Brands

We zijn allemaal verslagen en verdrietig.
Wim Brands is dood en dat bericht kwam bij iedereen aan als een mokerslag.

Wim Brands was dichter en radio- en televisieman. Wim Brands was van de VPRO. Al sinds 1988. De afgelopen 11 jaar iedere zondag op tv met VPRO Boeken, een baken voor veel literatuurminnaars. Bij de VPRO stromen reacties van ongeloof en steun binnen van fans en kijkers. Honderden schrijvers schoven op de zondagochtend aan voor altijd weer een bijzonder gesprek.

Maar wat een werk en ongelofelijke productie. Jarenlang De Avonden, Boeken op reis, Schrijvers aan de keukentafel. Hij schreef gedichtenbundels en produceerde boeken. Hij schreef Nederland, een objectief zelfportret in 51 voorwerpen met Jeroen van Kan. Hij schreef Een bloemlezing van de Nederlandse Literatuur in de 21ste eeuw met zijn dochter. Hij haalde voor de Human nachten door met denkers en filosofen. De kracht van Wim zat vaak in de eenvoud van de taal. Zijn vragen waren direct, vaak uit een andere hoek dan verwacht. Zijn recensies of gedichten lezen als fragmenten uit het leven. Zo van de straat geplukt en toch gelaagd.

Maar Wim Brands had ook een andere kant. Een ingewikkelde relatie met de dood. Die hem beangstigde en aantrok.

Het  was een groot thema voor hem; in de interviews en de gesprekken op de radio. In het boekje dat hij haast met bewondering maakte met René Gude.

Die donkere kant werd Wim te zwaar de afgelopen weken en niemand kon die last verlichten. Dat is triest en ingewikkeld. Dat heeft niemand zomaar verwerkt. Maar de lichte kant van Wim kan ons helpen troost te vinden. De prachtige gesprekken die hij voerde. Met iedereen uit de Nederlandse literatuur net zo goed als met Karl Ove Knausgård of David Grossman. De Wim Brands van de grote ideeën en het kleine gebaar. Van de boterham, de kaasschaaf, de spaarzegels en de geranium. Spelend in de modder tussen de koeienplakken.

Wim Brands die de grote rivieren oversteekt om letters te vreten.

Laten we zo aan Wim denken. Dat helpt bij het verdriet.

De meeste kijkers zullen Wim Brands kennen van zijn televisiepropramma VPRO Boeken. Voor veel kijkers een 'rustpunt op de zondag'. Hierin sprak hij met nationale en internationale schrijvers over dichtbundels, biografieën en autobiografieën, romans en in memoria. Het interview waar hij erg trots op was, was zijn gesprek met David Grossman. Met hem sprak hij over Uit de tijd vallen, waarin de Israëlische schrijver de pijn en het verdriet na het verlies van zijn zoon Uri beschreef. Niet zijn leven, maar zijn afwezigheid staat centraal. De leegte, het gemis, de woede, de machteloosheid.

Naast literatuur speelde filosofie een belangrijke rol in het leven van Wim Brands. Zo werkte hij voor Human en sprak hij filosoof René Gude in VPRO Boeken. Afgelopen winter was hij op de radio te horen met Grote Woorden, waarin hij filosofen als Awee Prins en Marli Huijer sprak. Deze serie is ook te beluisteren als podcast.