Op 4 april 2016 overleed Wim Brands. Op deze pagina herdenken we hem, kijken we naar zijn werk en lezen we zijn gedichten.

David Kleijwegt werkte jarenlang samen met Wim Brands, onder meer aan het programma Boeken op reis. Op deze pagina is de herinnering van David Kleijwegt aan Wim te lezen, die eerder verscheen in het boekje Alles komt goed. Ook zijn twee filmpjes te zien die nooit eerder zijn vertoond: David regisseerde, Wim droeg twee gedichten uit zijn hoofd voor. Het was hun laatste samenwerking.

Een jaar na Wims overlijden wijdde VPRO Boeken een speciale uitzending aan hem. Jeroen van Kan sprak met zijn vaste redacteur en schrijver Thomas Verbogt en met dichter en vertaler Erik Bindervoet over de poëzie van Wim Brands. Ook werden nooit eerder uitgezonden opnamen getoond van de voordracht van Wim tijdens de Nacht van de Poëzie 2014.

'Geen gedweep met het hogere, geen gedweep met iets wat heel vaak bezongen is, maar hij dichtte liever over iemand die iets wonderlijks doet', aldus Thomas Verbogt. VPRO Nooit Meer Slapen maakte een In Memoriam voor Wim Brands. 

directeur lennart van der meulen memoreert:

We zijn allemaal verslagen en verdrietig.
Wim Brands is dood en dat bericht kwam bij iedereen aan als een mokerslag.

Wim Brands was dichter en radio- en televisieman. Wim Brands was van de VPRO. Al sinds 1988. De afgelopen 11 jaar iedere zondag op tv met VPRO Boeken, een baken voor veel literatuurminnaars. Bij de VPRO stromen reacties van ongeloof en steun binnen van fans en kijkers. Honderden schrijvers schoven op de zondagochtend aan voor altijd weer een bijzonder gesprek.

Maar wat een werk en ongelofelijke productie. Jarenlang De Avonden, Boeken op reis, Schrijvers aan de keukentafel. Hij schreef gedichtenbundels en produceerde boeken. Hij schreef Nederland, een objectief zelfportret in 51 voorwerpen met Jeroen van Kan. Hij schreef Een bloemlezing van de Nederlandse Literatuur in de 21ste eeuw met zijn dochter. Hij haalde voor de Human nachten door met denkers en filosofen. De kracht van Wim zat vaak in de eenvoud van de taal. Zijn vragen waren direct, vaak uit een andere hoek dan verwacht. Zijn recensies of gedichten lezen als fragmenten uit het leven. Zo van de straat geplukt en toch gelaagd.

Maar Wim Brands had ook een andere kant. Een ingewikkelde relatie met de dood. Die hem beangstigde en aantrok.

Het  was een groot thema voor hem; in de interviews en de gesprekken op de radio. In het boekje dat hij haast met bewondering maakte met René Gude.

Sinds vanochtend weet ik dat engelen soms verdwijnen.
Mijn beschermengel was laat. Ik zat al in de bus toen ik hem
pas zag, ineengedoken op de schouder van een oude man.
Ik ga dadelijk, zei hij, bij de volgende halte ga ik. Ik mocht je.
Ik jou ook – en ik keek ongelovig en haalde mijn schouders op:
waarom?
Omdat je te veel hebt gereisd, zei hij, en ik altijd volgde;
Weet je hoeveel kilometers het naar de maan is?
Als engelen dat aantal hebben gevlogen verdwijnen ze.
 

- Wim Brands. Uit: Neem me mee, zei de hond, 2010

Die donkere kant werd Wim te zwaar de afgelopen weken en niemand kon die last verlichten. Dat is triest en ingewikkeld. Dat heeft niemand zomaar verwerkt. Maar de lichte kant van Wim kan ons helpen troost te vinden. De prachtige gesprekken die hij voerde. Met iedereen uit de Nederlandse literatuur net zo goed als met Karl Ove Knausgård of David Grossman. De Wim Brands van de grote ideeën en het kleine gebaar. Van de boterham, de kaasschaaf, de spaarzegels en de geranium. Spelend in de modder tussen de koeienplakken.

Wim Brands die de grote rivieren oversteekt om letters te vreten.

Laten we zo aan Wim denken. Dat helpt bij het verdriet.

boeken

De meeste kijkers zullen Wim Brands kennen van zijn televisiepropramma VPRO Boeken. Voor veel kijkers een 'rustpunt op de zondag'. Hierin sprak hij met nationale en internationale schrijvers over dichtbundels, biografieën en autobiografieën, romans en in memoria. Het interview waar hij erg trots op was, was zijn gesprek met David Grossman. Met hem sprak hij over Uit de tijd vallen, waarin de Israëlische schrijver de pijn en het verdriet na het verlies van zijn zoon Uri beschreef. Niet zijn leven, maar zijn afwezigheid staat centraal. De leegte, het gemis, de woede, de machteloosheid.

filosofie

Naast literatuur speelde filosofie een belangrijke rol in het leven van Wim Brands. Zo werkte hij voor Human en sprak hij filosoof René Gude in VPRO Boeken. Afgelopen winter was hij op de radio te horen met Grote Woorden, waarin hij filosofen als Awee Prins en Marli Huijer sprak. Deze serie is ook te beluisteren als podcast.

Wat er ook is, het zal de natuur
een zorg zijn.
 
Het waait, het waaide – buiten klonk
de troost van de onverschilligheid.

wim brands, 's Middags zwem ik in de Noordzee

Elke schrijver hoopte op een uitnodiging van Wim Brands. Nerveuze debutanten werden door hem gerustgesteld, routiniers konden nooit achterover leunen, want Wim stelde nooit gewone vragen en nam nooit genoegen met gewone antwoorden. In de VPRO Gids acht schrijvers over interviewer, gastheer en dichter Wim Brands.

Op 5 april heeft Margriet Vroomans in haar NPO Radio 4-programma aandacht besteed aan het overlijden van Wim Brands. Ze liet de favoriete muziek horen van Wim en ook een fragment van een gedicht dat hij een jaar eerder in het programma voordroeg. Dat gedicht gaat over de troostende kracht van de natuur, hoe de regen en de wind onverschillig zijn, en je tegelijkertijd kunnen helpen. Net als poëzie.

In de nacht van dinsdag 5 op woensdag 6 april herdacht Nooit Meer Slapen Wim Brands. Pieter van der Wielen sprak met Wim Brands' hoofdredacteuren bij de VPRO, met dierbare vrienden, schrijvers en dichters. Ze haalden herinneringen aan hem op. Aan de dichter, aan de interviewer, aan de man die de liefde voor literatuur de huiskamers in bracht.

De uitzending is hier te beluisteren. ►

In Vrije Geluiden brachten Claron McFadden & Michael Moore een muzikaal eerbetoon aan Wim Brands. Het gedicht 'Als het heeft gesneeuwd' verklankt op eigen wijze.

'Na het slechte nieuws over Wim praatte ik dagenlang over niets en niemand anders.' A.L. Snijders schreef een column over Wim Brands in de VPRO Gids. Lees de column hier.

de programma's van wim brands

wim brands 1959-2016

© Foto: Wil Groenhuijsen