Verantwoording
De VPRO heeft een weloverwogen keuze gemaakt om Like voor een Lijk in deze vorm te publiceren. Het programma legt een urgent maatschappelijk probleem bloot: extreem gewelddadige beelden die ongevraagd en ongefilterd op de mobiele schermen van jongeren verschijnen. De VPRO vindt het belangrijk om dit fenomeen zichtbaar en invoelbaar te maken en zodoende het gesprek op gang te brengen over hoe wij als samenleving hierop moeten reageren. In onze uitgebreide verantwoording lichten we verder toe waarom dit programma noodzakelijk is en welke afwegingen we daarbij hebben gemaakt.
Geweld online is nog nooit zo zichtbaar geweest als nu. Zonder waarschuwing verschijnen extreem gewelddadige video’s in de tijdlijnen en groepsapps van jongeren. Ze zien moorden, martelingen en mishandelingen, vaak zonder dat ouders hiervan weten. Dit is niet altijd een keuze – het gebeurt namelijk steeds vaker ongevraagd. De grote techbazen voelen zich niet meer verantwoordelijk om te reguleren of het een halt toe te roepen, integendeel, de moderatie van dergelijke content wordt steeds verder afgeschaald en passende wetgeving ontbreekt. Dit alles met als resultaat dat kinderen en jongeren worden blootgesteld aan gruwelijke beelden die ze daarna niet meer van hun netvlies krijgen.
Voor veel jongeren is dit inmiddels dus ‘normaal’. In WhatsApp-groepen en op sociale media worden de afschuwelijke video’s gedeeld, soms zelfs als ‘challenge’: hoe ver durf je te gaan? De gevolgen zijn zorgwekkend. Het normaliseert geweld en maakt het voor velen steeds minder schokkend. Wat doet dit met jongeren hun wereldbeeld? Hoe beïnvloedt dit hun kijk op leed en menselijkheid? Oudere generaties, die dit niet dagelijks meemaken, beseffen vaak niet hoe groot dit probleem is. Daardoor blijft het gesprek erover uit, terwijl het juist hard nodig is.
De VPRO wil met Like voor een Lijk deze verborgen werkelijkheid blootleggen. Niet om nodeloos te shockeren, maar wel om zichtbaar te maken wat er speelt en waarom dit niet langer genegeerd kan worden. De getoonde beelden in deze serie zijn geblurred om de kijker en de slachtoffers te beschermen, maar maken nog wel invoelbaar hoe diep dit probleem zit. Het fenomeen is geen verborgen randverschijnsel meer, maar een urgente maatschappelijke kwestie die vraagt om discussie én actie.
Het programma ‘Like voor een Lijk’ past in de traditie van de VPRO om jonge makers een stem te geven die relevante en maatschappelijk onderbelichte onderwerpen aan de kaak te stellen. Gwen van der Zwan laat in haar programma zien wat velen niet weten of willen zien, en ook wat niet langer onbesproken mag blijven. Zij vindt dat wij als samenleving moeten erkennen wat er gebeurt en dat we samen moeten nadenken over bescherming, regelgeving en de steeds grotere rol van techbedrijven.
Van der Zwan stelt: Ouders, beleidsmakers en media, het is tijd om in actie te komen. Wie beschermt jongeren tegen deze ongevraagde gewelddadige beelden? En hoe zorgen we ervoor dat extreme gewelddadige content niet nog verder genormaliseerd raakt? Dit is geen ver-van-ons-bed-show. Dit gebeurt hier, nu, op de schermen van onze kinderen. En het stopt niet vanzelf.