Begin deze eeuw was ik als radiomaker voor de VPRO op reportage bij de Litouwse omroep. Dolgelukkig waren ze daar. Want hun staatsfinanciering via de fiscus was net vervangen door apart geïnd kijk- en luistergeld. Voor het eerst in zijn bestaan was de omroep onafhankelijk en vrij van angst voor de grillen en inmenging van de politiek. Hun commentaar op Nederland: 'Zijn jullie gek geworden!?'

Want hier gebeurde precies het omgekeerde. Van een jaarlijkse acceptgiro in de bus waarop precies stond wat je voor radio en tv betaalde, gingen wij naar een omroepbijdrage via de belastingen. Lekker makkelijk, maar vooral lekker ondoorzichtig.

Inmiddels is duidelijk waar Den Haag op afkoerst. De NPO is een politiek vehikel waarmee Den Haag sinds 2008 greep wil krijgen op de omroep. Deze machtsgreep gaat via het beheer van de geldpot. Doel is een gecentraliseerde omroep met aan het hoofd de NPO, die een directe lijn heeft met Den Haag, waaraan ze financiële en inhoudelijke verantwoording moet afleggen. De overheid kan de geldkraan steeds verder dichtdraaien terwijl ze verlangt dat Hilversum steeds meer de eigen broek ophoudt.

Niet voor niets zitten de bazen van de NPO ook in het bestuur van de STER. Daarom lopen programma's voor een klein publiek permanent gevaar. Het recentste voorbeeld is het aangekondigde verdwijnen van jazz-zender Radio 6. Toen DWDD een heel tv-uur lang een lans brak voor Radio 6, schreef de Volkskrant meteen over een kijkcijferdipje: er keken die avond maar een miljoen mensen naar DWDD! Zover is de gekte doorgeschoten en het besef weggezakt dat de publieke omroep er wettelijk is voor iedereen, ook voor kleine doelgroepen die evengoed meebetalen.

 Maar wat als de inzet van rechtszaken en debatten een tweetrapsraket is? Eerst wordt het politiek onvermogen vastgesteld om de publieke zaak te dienen. En dan komt vanzelf de legitimiteit van de fiscale financiering in zicht: het heffen van belasting voor de omroepen heeft geen inhoudelijke wettelijke basis meer. Dus moet die belasting verdwijnen. Dan heeft de staat een flinke inkomstenderving en is er geen publieke omroep meer. Er is gelukkig nog steeds een mediawet die dat laatste voorkomt en er is ook een betere oplossing.

De publieke omroep wordt teruggebracht tot een klein bedrijf onder leiding van de NPO, dat nieuws, sport en actualiteit brengt voor de Grootst Mogelijke Deler, precies waar wel politieke steun voor is. Adverteerders genoeg, dit betaalt zichzelf terug en levert misschien zelfs geld op. Maar een omroep als de VPRO verlaat vol vertrouwen het bestel, want tegelijk wordt de steun voor externe non-profitmediaorganisaties 100 procent fiscaal aftrekbaar. Dus die krijgen een soort status als goede doelen.

De VPRO en oude en nieuwe collega's kunnen zo prima zelfstandig gedijen, en de kijkers, lezers en luisteraars zien hun belastinggeld besteed op een manier waar ze achter staan. Omroepgeld dat niet via de belasting wordt afgetrokken en blijft liggen op het ministerie, gaat jaarlijks in een pot Bijzondere Media Projecten. Via een site mag iedere Nederlander daaruit kiezen en wat geld toeschuiven. Het zou staatssecretaris Dekker en zijn VVD als muziek in de oren moeten klinken: de staat houdt z'n tengels thuis en de burger regelt zelf z'n zaakjes bij de verdeling van het kijk - en luistergeld.

Marten Minkema is freelance radiomaker