De briljante Zweedse ingenieur Per Segerback stond aan de wieg van de smartphone bij Ericsson. Nu leeft hij al 18 jaar in het bos, omdat hij ziek werd van de straling.

Ook Asaka in Japan en Anouk in Nederland hebben last van de straling van het onzichtbare web van smartphones, zendmasten en slimme apparaten. Is er voor hen nog plek op deze planeet als, straks met 5G en verder, alles en iedereen door een draadloos web verbonden wordt?

Regie: Bregtje van der Haak

Door Marleen Cuijpers

In de documentaire staan Per uit Zweden, Asaka uit Japan en de Nederlandse Anouk centraal. Hoe ben je hen op het spoor gekomen? 

‘Een paar jaar geleden werkte ik mee aan White Spots, een applicatie die laat zien waar ter wereld nog geen dekking is voor de smartphone. Ik ben naar die white spots gegaan om daar filmpjes te maken voor in de app. Zo heb ik Per ontmoet in Zweden. Daarna kwam ik steeds vaker mensen tegen, die zeiden dat ze op een white spot leefden omdat ze ziek werden van de straling van zendmasten en smartphones. Ik vroeg me af hoe de wereld eruit zou zien vanuit hun perspectief, want er blijven steeds minder plekken over zonder bereik. 

'Daarna ben ik in Green Bank in de VS op zoek gegaan naar andere personages voor de film. Omdat er gewerkt wordt met zeer gevoelige telescopen zijn zendmasten, wifi routers en smartphones er verboden. Daar liep ik Asaka tegen het lijf, zij was zich daar aan het oriënteren op een woning. Toen ik naar haar in Tokyo onderweg was dacht ik: wat als ze niet op komt dagen? Ik kon haar natuurlijk vooraf niet bellen en haar mail checkt ze maar heel af en toe. Ze stond gelukkig op de afgesproken datum en tijd op de juiste plek en we hebben haar in Tokyo uitgebreid kunnen filmen.'

'Ik wilde ook iemand filmen die zomaar je buurvrouw of buurman zou kunnen zijn, zo is Anouk naar voren gekomen. Via Mirjam Bout en de Facebookgroep Straling en Zo heb ik contact met haar gekregen. Ze was gelijk heel gedreven om het onderwerp op de agenda te zetten, dus wilde vanwege die reden ook meedoen.’

De discussie rondom het wel of niet bestaan van elektrohypersensitiviteit (EHS) laat je buiten beschouwing. Waarom?

‘Aan die discussie heb ik als documentairemaker niet zoveel toe te voegen. De World Health Organization legt om de zoveel jaar alle studies rondom straling naast elkaar, maar komt er ook niet uit. Zij zeggen iedere keer dat er meer onderzoek nodig is. Ik wilde met deze documentaire via de hoofdpersonen vooral de alomaanwezigheid van de onzichtbare straling om ons heen laten zien.’

Is jouw kijk op straling hierdoor veranderd? 

'Toen ik aan dit project begon, wist ik niet of elektrohypersensitiviteit bestond, maar omdat de symptomen in alle verschillende landen waar ik ben geweest zo overeenkomen, is mijn mening veranderd. Ik heb nu het idee dat het wel degelijk een neurologische ziekte is, een soort allergie, dus een grotere gevoeligheid voor straling. 

‘Voor mij persoonlijk zijn de sociale en fysieke gevolgen van alsmaar met netwerken verbonden zijn veel ingrijpender dan de straling zelf. Soms ga ik bewust een periode offline en leg ik mijn telefoon in een kluis. Dat is in het begin wel wennen, helemaal omdat tegenwoordig van je wordt verwacht dat je altijd en overal bereikbaar bent.’

Wat opvalt in Ubiquity zijn de piepende en suizende achtergrondgeluiden. Waar komen die vandaan?

‘We hebben verschillende soorten straling in geluidsgolven omgezet, dat bleek een heel rijk palet aan geluiden. LTE klinkt bijvoorbeeld anders dan 3G of Wifi. Eenmaal in de montage had ik wel het gevoel dat het soms te hard, te veel en te overdreven werd. Toen maakte Vincent Sinceretti [sounddesigner, red.] de terechte opmerking: “Bregtje, het moet niet mooi worden, het moet pijn doen.” Door die geluiden kom je in de buurt van het gevoel waar mensen met elektrohypersensitiviteit mee te maken hebben . Dat we zo konden uitpakken met geluid vond ik het leukste aan de film.’

Wat hoop je dat mensen meenemen na het zien van Ubiquity?

‘Ik hoop dat mensen zich afvragen wat die netwerken met ons doen en hoe wij er de regie over kunnen houden. Ubiquity lijkt in eerste instantie over drie personen te gaan, maar de documentaire heeft betrekking op ons allemaal. Er worden steeds meer onzichtbare netwerken uitgerold. Vrijwel alle nieuwe electronische apparaten zijn voorzien van sensoren en zendertjes en er wordt hard gewerkt om 5G-netwerken overal ter wereld beschikbaar te maken. Als dat lukt is uiteindelijk iedereen, altijd, overal online. Ik vraag me af of dat is wat we willen.’