Club Lees las Luister

Luister is een literaire roman, maar er zit ook een klein beetje magie in. Het personage Philippe – de vader des huizes van het gezin waar Marie werkt – heeft voorspellende gaven. Maar meestal worden zijn voorspellingen niet geloofd. Hij is een soort moderne Cassandra, zegt Hanneke. “Zij is een vrouw uit de Griekse mythologie die de toekomst kan voorspellen, maar dan vervloekt wordt door een god. De vloek maakt dat niemand haar voorspellingen ooit gelooft!”

Hanneke vroeg zich af wat de lezers zouden vinden als iemand zou beweren dat die de toekomst zou voorspellen. Bep is ervan overtuigd dat dit echt mogelijk is: “Ik heb ooit mijn horoscoop laten trekken door iemand die zulke gaven had, en er kwamen verrassende dingen uit, ook dingen die werkelijk gebeurd zijn.” Naaz gelooft hier ook in, maar Nena is sceptisch: “Als ik iemand niet goed ken, neem ik zo’n voorspelling denk ik niet serieus. Maar als iemand die ik wel ken iets zou voorspellen, zou ik diegene wel vertrouwen.” 

Philippe doet soms wel gekke dingen, gestuurd door zijn onderbuikgevoel. Hij heeft bijvoorbeeld een vreemde obsessie met Eloïse, de au pair die Marie voorging, en het is niet helemaal duidelijk waardoor hij wordt gemotiveerd. Ook al lezen we soms vanuit zijn perspectief, hij is niet de alwetende verteller. Mark legt het heel goed uit: “Als lezer keken we naar hem als zijn omgeving. Wat een gek met zijn bizarre gedachten." 

Hierdoor wordt het boek bijna een soort thriller, met veel spanning en plot twists. Hanneke: “Ik vind het zooooo goed opgebouwd. Echt fascinerend hoe Bronwasser dit vertelt.” Naaz is het hier helemaal mee eens. “Dit boek heeft mij er echt helemaal ingezogen. Ik kan niet stoppen met lezen.”  

Marie studeert fotografie aan een kunstacademie. In de kantlijn werd er veel gesproken over de manier waarop kunstonderwijs in elkaar zit, en wat er geoorloofd is voor de kunst. Is het bijvoorbeeld oké om mensen te kwetsen in de naam van de kunst? Nena zegt dat dat best mag, maar dan moet je ook kritiek kunnen incasseren: “Dan ben je misschien wel een goede kunstenaar, maar ook een slechte vriend.” Mark doet daar een schepje bovenop: “Ik snap wel waarom een kunstenaar [bijvoorbeeld] een stalk-reportage maakt, en ik denk ook niet dat dat per se verboden moet zijn. Maar om dan achteraf te zeggen dat je geen oordeel mag hebben, voelt heel fout.” 

De beschrijvingen van de colleges die Marie volgt, doen Hanneke denken aan haar theateropleiding: “Wij kregen in de eerste weken de opdracht om op de weg van huis naar school heel nauwgezet om ons heen te kijken en vooral ook luisteren.” Naaz, Esmay en Mahat hadden soortgelijke ervaringen. Mahat: “Ik heb wel eens een opdracht gehad waarbij we samen tot 15 moesten tellen, maar zonder vooraf afgesproken volgorde. Als je elkaar onderbreekt moet je opnieuw beginnen (dus als twee mensen tegelijk 7 zeggen, bijvoorbeeld). In het begin kom je echt niet verder dan 5, maar zodra je elkaar leert aanvoelen en ruimte weet te geven en nemen, kom je iedere keer tot 15. Na zo’n opdracht ben je direct heel hecht als groep.”

Noah vertelt over een iets andere manier om toneelles te geven: "Nou, mijn dramadocent wilde vooral dat wij elkaar te lijf gingen (letterlijk). Hij zei dat ruzie bij het vak hoorde… Na onze eindvoorstelling was het vak drama volgens mij afgeschaft.” Tessa had ook zo’n ervaring, en zei dat het idee was dat een goede scène draait om conflict. Hanneke: “Er was laatst op een schrijversfestival een lezing over hoe je theater kan maken zonder altijd vanuit ‘conflict’ te denken. Ik vond het al zo’n vreemd idee dat ‘conflict’ dus zo’n basisbestanddeel van theater blijkt te zijn!” 

Tijdens haar studie ontmoet Marie kunstdocent Flo. De twee ontwikkelen een bijzondere relatie met elkaar, die zorgt voor veel ongemak bij de lezers. Volgens Noah heeft Flo een “dubbele agenda, alleen kan ik niet plaatsen wat die is.” Inez denkt dat ook: “Ik merk dat ik Flo erg slecht trek tot nu toe. Hoeveel respect heeft ze echt voor Marie? Of is ze gewoon een speeltje?” 

Naaz denkt dat Flo narcistisch is, en Marie misbruikt. “Ze wordt in een isolement geplaatst, niet alleen van de mensen om haar heen, maar vooral van haar eigen identiteit en wie ze wil worden.” 

Voor veel lezers was Luister hun favoriete Club Lees-boek tot nu toe, onder andere vanwege Bronwassers schrijfstijl. Janneke zei: “Merk ook hoe prachtig Nederlands kan zijn, haar woordkeus en zinsbouw is direct, pakkend, en alsof je naast haar staat.” 

Hanneke was erg onder de indruk van de manier waarop aanslagen werden beschreven in dit boek: “Zo poëtisch en tegelijkertijd zo genadeloos. Het is wel… fijn? Naast dat het heftig is. Dat het een keer niet een krantenbericht is, of een getuigeninterview, maar dat iemand probeert te bevatten wat het betekent als je leven zo overhoop wordt gegooid door een aaneenrijging van kleine toevalligheden.” 

Tijdens de meetup op 5 juni werd weer heel lovend gesproken over de schrijfstijl van Sacha Bronwasser, en er werd veel gepraat over de personages Philippe en Flo. Mahat zei dat hij  “had verwacht dat Philippe over de schreef zou gaan, maar het was Flo! Toen Philippe Eloise aan het stalken was, ik dacht echt hij is een creep.” Hanneke: “Philippe denkt ook zelf dat hij een creep is!” Zijn gedrag kwam echter voort uit een onderbuikgevoel dat er iets mis zou gaan. Volgens Noah waren Philippes ‘voorspellingen’ eerder een uiting van zijn angsten, dan echte magie. Noah: “Als je last hebt van angsten, dan zie je vaak bevestiging daarvan. Hij werd ook steeds angstiger, hoe vaker iets werd bevestigd.”

Over de relatie tussen Flo en Marie zei Hanneke: "Ik vond het heel spannend dat het niet ging over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dat het over kunst gaat, maakt dat het schuurt. Ze gebruikt haar, ze kneedt haar tot iets waar ze kunst van kan maken, dat is zo’n mindfuck.” Iemand vroeg zich af of Flo van tevoren had bedacht dat ze Marie op deze manier zou gebruiken; Noah dacht van wel. “Flo heeft een val gezet en die wachtte op de eerste die ervoor viel." Hanneke reageerde daarop: “Marie wilde echt iemand zijn, en was daardoor heel gevoelig voor Flo, die al iemand was. De schoonheid en het vergif daarvan voelde je tegelijk.” 

“Ergens is Marie heel herkenbaar,” zei Hanneke. “Ik dacht terug aan mijn dagboek van tijdens de toneelschool; dat is ook zo’n opleiding waarin je jezelf helemaal verliest, en jezelf later weer terug moet proberen te vinden. Ik schreef vaak in mijn dagboek: ‘Hallo?? Hanneke???’ Alsof ik met woorden mezelf terug probeerde te vinden.” 

Meelezer Ida herkende zichzelf ook in Marie, maar dan op een andere manier: zij was ook au pair in Parijs in de jaren ‘80. Tijdens de meetup kreeg ze even de spotlight om daarover te vertellen. “De details die Bronwasser beschreef in het boek, waren precies zoals ik dat ook heb beleefd. In het begin begreep ik helemaal niks, maar na vier maanden kon ik ineens alles verstaan. Mijn madame was een Laurence-achtig type, iemand die uit een familie kwam die met niks uit een ander land is gekomen, waarvan de kinderen het allemaal hebben gemaakt, en dat wilden ze ook uitdragen.” Door de vele terroristische aanslagen in Parijs, is gaan ze daar heel anders om met veiligheid. “Het wordt heel normaal dat je je tassen laat controleren als je ergens komt. Ik weet nog, deze zomer kwam mijn neefje met zijn dochter van tien met de bus, ze kwamen uit de bus gehaald door politieagenten met mitrailleurs, dat zie je in Nederland niet.”