Beschermengelen van de kerk in Rusland

Die vraag ging ik voor mezelf en de nieuwe VPRO-serie De westerlingen beantwoorden in Moskou. In Rusland is namelijk iets geks aan de hand. Terwijl jongeren in Europa vaak nog minder gelovig zijn dan de generatie van hun ouders, voelt de Russische jeugd zich juist (meer dan hun ouders)  aangetrokken tot de kerk.

En in Rusland betekent religieus zijn niet alleen zo veel mogelijk leven volgens de regels van de bijbel, maar vooral ook; vaderlandslievend zijn. En er voor zorgen dat Rusland weer een supermacht wordt door heel veel Russische kinderen te baren. Je moet dus niet zoals in Europa je land laten overspoelen door migranten, want zij zullen de tent overnemen, aldus de logica van any random Sorok Sorokov-lid.

Sorok Sorokov, zo heet de groep die ik ga ontmoeten. Ze zijn extreem nationalistisch en christelijk en zien zichzelf als ordedienst van de Russische Orthodoxe Kerk. Weet je nog toen in 2012 dames van punkband Pussy Riot in 2012 een optreden gaven in een kathedraal in Moskou? Die gebeurtenis leidde (mede) tot de oprichting van Sorok Sorkov.

Een van hun actiefste leden is Igor Ilyin (zie foto boven). Hij is 23 jaar en student geschiedenis. In het profiel van zijn Instagramaccount schrijft hij over zichzelf: ‘Een simpele Russische jongen.’

Al snel kom ik er achter dat hij alles behalve simpel is.

Ik ben al weken benieuwd naar Igor. Tijdens mijn eerste ochtend in Moskou ga ik hem ontmoeten. Kort geleden biechtte hij op tegen de VPRO-redactie dat hij ons niet vertrouwde. Hij dacht dat we spionnen zijn, uit het Westen, die de Russiche Orthodoxe Kerk in de gaten wilden houden.

Ik vond het een fantastische gedachte van hem. Ik bedoel; spionnen? Really? Wanneer zou ik ooit nog in mijn leven met zo iemand in contact komen?

Ik had van te voren gezegd dat ik niets over hem wilde weten zodat onze ontmoeting op camera ook echt onze eerste ontmoeting zou zijn. Uiteindelijk bleek de mentale afstand nog veel groter te zijn dan ik me had kunnen voorstellen.

Vlak voor vertrek loopt Daria, onze Russische fixer, de hotelkamer binnen met de volgende mededeling: Igor wil alles afblazen, hij dacht dat Maral een jongen was. Hij wil niet met een vrouw praten over serieuze onderwerpen.

Wacht heel even.

Hij wil dus niet met me praten… OMDAT IK EEN VROUW BEN.

Waar the fuck ben ik beland, dacht ik.

Even voor de duidelijkheid: als journalist zit ik natuurlijk vaker in dit soort situaties. Mensen vertrouwen je niet, maar ze kennen je ook niet. Je gaat bij ze langs, chillt ’m even samen, en alles is weer oké. Maar dit keer is het anders. Hoe hard ga ik mijn best doen om iemand die vrouwen als minderwaardig geslacht ziet te overtuigen van wat dan ook?

In de auto op weg naar zijn dorm, net iets buiten de wat grauwe hoofdstad beloof ik mijzelf te gedragen.

Als we bij aankomst de autodeur achter ons dichtgooien, ligt er alweer een dik pak verse sneeuw klaar met afdrukken van voetstappen die ons naar het gigantische flatgebouw leiden.

De temperatuur is vandaag -8, maar bijna alle studenten lopen in korte broeken naar buiten om peukjes te roken. Als je mij zou vertellen dat ik in een inrichting was beland voor jonge Russen met depressie, dan had ik je geloofd. Een glimlach is in dit gebouw een onderdrukte of onbekende uiting van emotie.

Na een tijdje loopt Igor naar beneden. Hij heeft zo’n opapet op, een spijkerbroek aan, en een leren donkerbuine tas die over zijn schouder hangt. Hij ziet er meer uit als een geschiedenisdocent dan student. Hij geeft me een slap handje en stelt voor om even in de kantine te gaan zitten. Ik vraag hem naar Russische gerechten, maar al snel gaat het over het Russische Rijk, de Sovjetunie. We luisteren aandachtig, terwijl hij oreert. Een uur lang.

Hij is down voor een paar shots, de camera gaat aan. Hij kan wel wat hebben denk ik, en vraag hem of het klopt dat hij liever niet met een vrouw wilde praten. Hij legt uit dat hij gek is op vrouwen, “women are like flowers”. Maar ja ze kunnen het beter over het interieur hebben of zo? Als ik hem blijf vragen waarom, zegt hij dat ik hem niet zo moet provoceren. Ik laat het erbij zitten.

Iedere dag ontmoet ik Igor een paar keer. We gaan naar zijn kerk, eten met zijn vrienden, we gaan mee boodschappen doen en we zijn erbij als hij een anti-abortusdemonstratie voorbereidt. Sommige gesprekken zijn heel awkward, bijvoorbeeld als ik hem vraag of hij seks heeft. Het antwoord is nee want hij is niet getrouwd. Voordat hij gelovig was had hij wel seks, hij was toen achttien jaar. Hij heeft hier nog steeds spijt van. Masturberen mag trouwens ook niet.

• Een stemmetje in mijn hoofd: 'Dit is dus precies de reden dat je hier bent, probeer nou even open te staan voor andersdenkenden.'
• Mijn geweten: 'Dit gaat te ver. Waarom zou je op pad gaan met een domme seksist? Alsof jij zo iemand nog íets kan bijbrengen.'
• Stemmetje: 'Get out of your bubble woman, you are not better than anyone else!'

En dan hebben we nog een probleem; Igor is ons hoofdpersonage, zonder Igor kunnen we geen aflevering maken.

Regisseur Teus stelt voor zonder camera naar Igors studentenflat te gaan, hem op zijn gemak te stellen, en van daaruit te zien hoe kneedbaar de jongeman is.

Gaat het wel Maral? vraagt hij.

Ik lieg en knik.

Even voor de duidelijkheid, als journalist zit ik natuurlijk vaker in dit soort situaties. Mensen vertrouwen je niet, maar ze kennen je ook niet. Je gaat bij ze langs, chillt ’m even samen, en alles is weer oké. Maar dit keer is het anders. Hoe hard ga ik mijn best doen om iemand die vrouwen als minderwaardig geslacht ziet van wat dan ook te overtuigen?

In de auto op weg naar zijn dorm, net iets buiten de wat grauwe hoofdstad, beloof ik mijzelf te gedragen.

Als we bij aankomst de autodeur achter ons dichtgooien ligt er alweer een dikke pak verse sneeuw klaar met afdrukken van voetstappen die ons naar het gigantische flatgebouw leiden.

De temperatuur is vandaag -8 maar bijna alle studenten lopen in korte broeken naar buiten om peukjes te roken. Als je mij zou vertellen dat ik in een inrichting was beland voor jonge Russen met depressie had ik je geloofd. Een glimlach is in dit gebouw een onderdrukte of onbekende uiting van emotie.

Na een tijdje loopt Igor naar beneden. Hij heeft zo’n opapet op, een spijkerbroek aan, en een leren donkerbuine tas die over zijn schouder hangt. Hij ziet er meer uit als een geschiedenisdocent dan student. Hij geeft me een slap handje en stelt voor om even in de kantine te gaan zitten. Ik vraag hem naar Russische gerechten maar als snel gaat het over het Russische Rijk, de Sovjetunie. We luisteren aandachtig, terwijl hij oreert. Een uur lang.

Hij is down voor een paar shots, de camera gaat aan. Hij kan wel wat hebben denk ik, en vraag hem of het klopt dat hij liever niet met een vrouw wilde praten. Hij legt uit dat hij gek is op vrouwen, 'women are like flowers'. Ze kunnen het beter over het interieur hebben zeker? Als ik hem blijf vragen waarom, zegt hij dat ik hem niet zo moet provoceren, ik laat het erbij zitten.

Iedere dag ontmoet ik Igor een paar keer. We gaan naar zijn kerk, eten met zijn vrienden, we gaan mee boodschappen doen en we zijn erbij als hij een anti-abortus demonstratie voorbereidt. Sommige gesprekken zijn heel awkward, als ik hem vraag of hij seks heeft. Het antwoord is nee want hij is niet getrouwd. Voordat hij gelovig was had hij wel seks, hij was toen achttien jaar. Hij heeft hier nog steeds spijt van. Masturberen mag trouwens ook niet.

Igor en ik beginnen echt een band te krijgen, we lachen om elkaars grappen. Hij stelt me voor aan zijn vrienden. Een van zijn goede vriendinnen - Maria heet ze - is echt fantastisch (ik hoop dat het nog iets wordt tussen hun). Ze is 23 jaar, promoveert in de Politicologie, en ze behoort ook wel tot de elite, ze is de kleindochter van een voormalig burgemeester van Moskou.

Net als Igor is ze kort geleden bekeerd tot de Russische Orthodoxe Kerk, eigenlijk zijn al Igors vrienden de laatste tijd bekeerd. Hijzelf deed dat ook een paar jaar geleden. Nicolas, een Kazachstaanse vriend van Igor die vroeger moslim was, zelfs ook. Hoe kan dat?

Maria legt het me uit. Ze vertelt dat ze vroeger veel aan het partyen was, ze werkte hard, als politiek analist was ze veel te zien in media, maar ze begreep niet wat nou the purpose of life, was. Ze voelde zich leeg en haar leven voelde ook leeg. De kerk bood volgens haar de oplossing, het doel van haar leven is nu om een vrome christelijke vrouw te zijn.

Het is een antwoord dat ik van meer jongeren hoor die zich in Igors kringen bevinden. Hun ouders zijn helemaal niet gelovig, maar zij wel. Misschien heeft Igor hen allemaal overtuigd, hij zegt zelf van niet. 

Soms wil ik Igor echt slaan, als hij zegt dat hij liever niet wil dat vrouwen roken en drinken. Als hij zegt dat homoseksuelen een gevaar vormen voor de samenleving, omdat ze geen kinderen kunnen maken. Maar hij is vooral geobsedeerd door transgenders. Hij blijft er maar op terugkomen, 'jullie westerlingen veranderen iedere dag van geslacht en alles moet maar kunnen', is zijn verwijt.

Deze jongen die gratis mag studeren omdat hij zo slim is denkt echt dat wanneer homoseksuelen zichzelf mogen zijn, ze anderen ook homoseksueel maken. Ik probeer hem te vertellen dat de groep lhbt-ers door de hele geschiedenis waarschijnlijk ongeveer even groot is geweest en dat mensen er nu gelukkig makkelijker voor uit kunnen komen.

Ik liet Igor vaak praten, ik was er om hem beter te leren kennen, niet om mijn eigen gelijk te halen. Makkelijk was het niet. Soms wilde ik hem echt even een uur niet zien, maar die woede ging dan langzaam weer weg. Uiteindelijk werd ik gek op Igor, ik vond het verschrikkelijk moeilijk om afscheid van hem te nemen. We wisten dat we elkaar niet beter begrepen na die week maar we zijn wel vrienden geworden, en hebben nog steeds veel contact.

Ik hoop dat hij snel bij mij langskomt in Amsterdam en al mijn vrienden, onder wie de homoseksuelen en transgenders, ontmoet. Misschien dat hij dan na een tijdje zijn beeld van mensen bijstelt. Een paar weken terug stuurde hij mij een YouTube-filmpje van The Dragon Lady. Een mevrouw of meneer die haar oren heeft afgesneden en overal piercings heeft. Haar lichaam en gezicht zijn bedekt met tatoeages, en haar tong is in twee stukken gesneden, net als een reptiel. 'Dit krijg je ervan als je mensen vrijheid geeft', schreef Igor erbij.