Bram Vermeulen reist naar een van de armste landen ter wereld. De Centraal Afrikaanse Republiek is de draaischijf geworden van een groot geopolitiek spel tussen Rusland en het Westen.

kijk nu op NPO Start

Het land is de proeftuin van de dwingende Russische ambitie om Afrikaanse landen in hun invloedsfeer te krijgen en op te zetten tegen het Westen.

Rusland levert onderwijs, desinformatie met een Moskous perspectief en huurlingen om regeringen in het zadel te houden. In ruil voor grondstoffen en steun in de VN-veiligheidsraad.

Bram Vermeulen ontmoet de gemaskerde huurlingen van Wagner en hun beste klant, de president van de Centraal Afrikaanse Republiek. Hij hoort over hun gruwelijke methoden van verschroeide aarde, ontvoeringen en verdwijningen.

Hij gaat letterlijk in gevecht met de vertegenwoordiger van Vladimir Poetin in Centraal Afrikaanse Republiek, tijdens een bokstraining met de Russische consul. Hij doet alle beschuldigingen over mensenrechtenschendingen af als fake news.

De Russen voeren een desinformatiecampagne die meelift op een golf van afkeer tegen de voormalige kolonisator Frankrijk, die desinteresse voor het lot van de Afrikanen en racisme wordt verweten. Die campagne wordt op tal van vlakken gevoerd: op sociale media, in hoorcolleges op de universiteit en in oorlogsfilms waarin de Russen de helden zijn en westerlingen de slechteriken. 

Journalisten die de desinformatie proberen te bestrijden, komen om mysterieuze wijze om het leven of worden bedreigd. 

Aan het front van Koude Oorlog 2.0 ziet Bram Vermeulen dat het Westen de slag om Afrika aan het verliezen is.

Waarom heeft de Centraal Afrikaanse Republiek de hulp van de Russen ingeschakeld?

De Centraal Afrikaanse Republiek is één van de armste en gewelddadigste landen ter wereld. In de aflevering ziet Bram hoe de Russische huurlingen zijn ingehuurd om de regering in het zadel te houden.

© vpro

President Touadéra reageert geïrriteerd wanneer Bram hem vraagt wat de Russen daar doen. Ze hadden geen keus, zegt hij. 
 
Sinds de onafhankelijkheid van Frankrijk in 1960 waren er in de Centraal Afrikaanse Republiek vijf staatsgrepen. Periodes van geweld volgden elkaar op. Toen een Islamitische rebellenbeweging in 2013 de macht greep in de hoofdstad Bangui volgde een burgeroorlog. Voor het geweld sloegen al honderdduizenden mensen op de vlucht.  

In 2016 kwam de huidige president aan de macht, maar het lukte hem niet de veiligheid in het land te herstellen. Vanwege het wapenembargo dat geldt, kon de president zich niet bewapenen. En dus schakelde hij de hulp in van Rusland. 

Rusland helpt landen als CAR maar al te graag. Beveiliging in ruil voor olie, goud, diamanten en andere mineralen. Maar ook in ruil voor invloed en steun, bijvoorbeeld in de VN-veiligheidsraad. Zo gebeurde het dat bijna de helft van de Afrikaanse landen zich onthielden van stemming bij een resolutie die de Russische invasie in Oekraïne veroordeelde. 

Wagner is een geheimzinnige club - wat weten we over ze?

De Wagner Group is een huurlingenleger dat op papier niet bestaat. Het werd opgericht door een voormalig hoofd van de Russische buitenlandse inlichtingendienst. Hij zou bewonderaar zijn van het Derde Rijk en de groep vernoemd hebben naar Richard Wagner (ook de favoriete componist van Adolf Hitler).  

Het Kremlin ontkent elke betrokkenheid bij de groep, maar volgens het westen zijn er wel degelijk banden. Uit onderzoek van CNN blijkt dat Wagner wordt gefinancierd door een Russische oligarch dichtbij het Kremlin. 
 
In een interview met The Guardian vertelt voormalig Wagner-commandant Marat Gabiullin dat de huurlingenlegers in Rusland verboden én taboe zijn. Om daar verandering in te brengen schreef hij het boek In the Same River Twice waarin hij zijn tijd bij Wagner in Syrië memoreert. Rusland staat daar het regime van de Syrische dictator Assad bij.  

Hij klaagt dat niemand weet dat Rusland haar successen in Syrië te danken heeft aan de huurlingen.

Maar er is nog een reden waarom hij verafschuwt dat de groep in nevelen gehuld is: het creëert een situatie waarin ze buiten de wet kunnen handelen. 

Hoe zit het met de mensenrechten?

De Russische huurlingen worden in verband gebracht met mensenrechtenschendingen in de landen waar ze aanwezig zijn, zoals Syrië, Mali en CAR. 

Eind vorig jaar legde de EU sancties op aan de acht kopstukken van Wagner. Ze zouden zijn betrokken bij ‘ernstige schendingen van de mensenrechten, waaronder foltering en buitengerechtelijke executie’. 

Volgens de VN gaat het alleen al in CAR om meer dan 500 incidenten sinds juli 2020. 

Ook Human Rights Watch beschuldigt Russische huurlingen van het standrechtelijk executeren, martelen en mishandelen van burgers in CAR. Getuigen vertellen hoe bij één incident minstens twaalf ongewapende mannen werden doodgeschoten bij een wegversperring. In totaal zouden volgens de mensenrechtenorganisatie sinds 27 maart zo’n 300 standrechtelijke executies zijn uitgevoerd in één dorp.

Ook aan CNN vertellen getuigen hoe burgers in moskeeën werden beschoten en kinderen werden vermoord.

Maar de meest opmerkelijke beschuldiging aan het adres van de Russische huurlingen komt van Frankrijk. Toen Frankrijk vertrok uit Mali, deden de Russen net alsof ze een graf met burgers vonden vlakbij een Franse basis. Volgens Frankrijk hebben de Russen dat in scene gezet (met echte lichamen) om de Fransen de schuld te geven en in diskrediet te brengen.

De Russische en Malinese regering ontkennen de beschuldigingen. 

schrijf je in voor de nieuwsbrief

In Frontlinie toont Bram Vermeulen op indringende wijze vergeten verhalen over ontwikkelingen die in ons dagelijkse nieuws vaak niet meer dan een voetnoot zijn.

Abonneer je nu op de nieuwsbrief van Frontlinie en ontvang elke twee weken extra verhalen, achtergronden en lees-, kijk- en luistertips in je inbox.