Bram Vermeulen reist af naar Kenia, naar de ranch van Kuki Gallmann waar herders strijden om het land met de Italiaanse schrijfster. Wie wint als klimaatverandering uitmondt in een strijd om het laatste stukje land waar je kunt overleven? Hoe heeft de droom van Gallmann zo kunnen ontsporen?

'Het was meer dan ik had durven dromen,’ schreef de Italiaanse schrijfster Kuki Gallmann in 1991 in de bestseller Ik droomde van Afrika, over het stuk land van vierhonderd vierkante kilometer dat zij en haar echtgenoot in handen kregen in Kenia.

Het boek over het leven van haar familie op dit gigantische reservaat werd in twintig talen vertaald en verfilmd, met in de hoofdrol Daniel Craig en Kim Bassinger. Gallmann ontvangt eminente gasten op haar ranch, onder wie Prins Bernhard en andere leden van de Nederlandse koninklijke familie. 

Dertig jaar later reist Bram Vermeulen naar het land van Gallmann, dat nu een frontlinie blijkt geworden.

De schrijfster is tweemaal beschoten en zwaargewond geraakt door zwaar bewapende herders, die met hun vee het land van de familie bezetten. Buiten de hekken van het reservaat sterft op grote schaal het vee als gevolg van een de grootste droogtes in het oosten van Afrika van de afgelopen eeuw.

Het Keniase leger is te hulp geschoten, maar blijkt een dubbelspel te spelen waardoor de situatie almaar gevaarlijker wordt. 

In deze aflevering van Frontlinie onderzoekt Bram Vermeulen welke kettingreactie klimaatverandering nu wereldwijd in gang zet. Een kettingreactie die uitmondt in een strijd om de meest primaire behoefte van de mens: een thuis. 

Waarom verschilt het reservaat zo sterk van z'n omgeving?

Op satellietfoto’s is het natuurreservaat van de Gallmanns duidelijk te herkennen. Het is een stuk groener dan het gebied ten zuiden en oosten ervan.

Aan de ene kant van het hek hebben olifanten, neushoorns en ander groot wild de ruimte, aan de andere kant proberen nomadische herders hun vee in leven te houden. In de vijftig jaar dat het reservaat bestaat, zijn de landschappen aan weerszijden van zijn grenzen steeds meer gaan verschillen.

Land kan niet van iemand zijn, vinden de rondtrekkende herders. Iedereen laat zijn koeien en geiten dus grazen waar dat uitkomt. Het is een klassieke tragedy of the commons-situatie, met overbegrazing tot gevolg. Kaalgegraasd land droogt veel sneller uit dan het natuurlijk begroeide reservaat, en dan blijft het ook kaal. Daarom zie je op satellietfoto’s zo’n scherpe grens.

Is de huidige droogte erg uitzonderlijk?

Absoluut. Ethiopië, Kenia en Somalië zijn in minstens veertig jaar nog nooit zo uitgedroogd geweest. Vier regenseizoenen gingen al voorbij zonder noemenswaardige verlichting, en ook de regentijd die komende oktober zou moeten beginnen wordt hoogstwaarschijnlijk weer ver onder de maat, voorspelt de WMO.

Zo’n 22 miljoen mensen dreigen om te komen van de honger.

Een verband met de opwarming van de aarde is moeilijk 100 procent hard te maken, maar wat er nu gebeurt past in elk geval bij de verwachtingen van klimaatwetenschappers. Voor de toekomst voorzien die meer van hetzelfde, of erger.

Zelfs als de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd snel zou worden afgebouwd, ligt een verdere verdroging van de Hoorn van Afrika in het verschiet. Zo’n snelle daling was in 2020 wel te zien, maar dat was een tijdelijke dip door de coronacrisis. In 2021 was de uitstoot van CO2 hoger dan ooit.

Wordt het gebied rond Gallmann’s reservaat daardoor ongeschikt voor nomaden met vee? Dat is het eigenlijk al. Het kan leefbaarder worden gemaakt door heel veel bomen te planten, maar dat is niet goed te combineren met deze manier van leven.

schrijf je in voor de nieuwsbrief

In Frontlinie toont Bram Vermeulen op indringende wijze vergeten verhalen over ontwikkelingen die in ons dagelijkse nieuws vaak niet meer dan een voetnoot zijn.

Abonneer je nu op de nieuwsbrief van Frontlinie en ontvang elke twee weken extra verhalen, achtergronden en lees-, kijk- en luistertips in je inbox.