De nieuwe spionageoorlog

Ieder ander zou er paranoïde van worden, maar de inwoners van Kirkenes zijn er wel aan gewend dat er altijd iemand meekijkt of luistert naar wat ze doen. Het lijkt hier zo lieflijk en vreedzaam, maar op deze plek lag jarenlang de enige directe grens tussen Rusland en de NAVO.  

In 2007 plantte een expeditie onder leiding van de bebaarde Artoer Tsjilangarov diep onder water een Russische vlag onder het ijs van de Noordpool. De vlag betekende dat Rusland op het moment dat het ijs zou smelten een deel van het poolgebied kon claimen. Een gebied dat rijk is aan fossiele brandstoffen. 

Anno 2020 is het ijs al flink aan het smelten en trekken er grote Russische tankers door de Noordelijke IJszee. Kirkenes is een knooppunt zowel op de nieuwe transportroute als in de strijd tussen Oost en West. 

Morten Jentoft is een bekende Noorse Ruslandkenner die als journalist voor de televisie werkt. Ook Jentoft stond perplex toen er plotseling een landgenoot werd opgepakt wegens spionage. Toevallig was Jentoft in Moskou toen Frode Berg werd gearresteerd. De journalist ontdekte al snel dat het er niet goed voor hem uitzag.

De gemoedelijk uitziende grenswachter bleek inderdaad in opdracht voor de Noorse inlichtingendienst te hebben gehandeld. Volgens Jentoft heeft het er alle schijn van dat de zaak een fikse waarschuwing van de Russen aan de NAVO is.

Knut Ringstad had in de jaren 70 als jonge voorzitter van Venstre (de Noorse JOVD) goed contact met allerlei hoge omes in de Noorse politiek. Zo sprak hij vaak met Johan Kleppe, de minister van Defensie. In 1972 was Kleppe politiek verantwoordelijk voor de jacht op een Sovjet-onderzeeër in de Sognefjörd. Journalisten van over de hele wereld kwamen af op dit gevaarlijke schouwspel. Zou dit een escalatie betekenen tussen het Westen en de Sovjet-Unie? 

Het voorval schoot de Sovjets in het verkeerde keelgat. Enkele dagen na dit incident vroeg de Rus Vitalij Jerofejev, of Ringstad informatie voor hem kon verzamelen over de aanwezigheid van Amerikaanse burgers in Noorwegen. Ringstad was interessant omdat hij zoveel connecties had in de Noorse politiek. In overleg met de Noorse inlichtingendienst speelde Ringstad valse informatie door aan Jerofejev. 

Jerofejev droeg Ringstad op om hem elke week op een vaststaand tijdstip te ontmoeten in restaurant De Gouden Olifant. De reis moest volgens een vast patroon lopen; Ringstad nam altijd  de taxi naar station Manglerud. Vandaaruit de metro naar Tøyen. Daar moest hij overstappen naar Grorudbanen. In het geval dat Jerofejev niet op de afspraak zou verschijnen moest Ringstad het precies een week opnieuw proberen. 

In maart 1973 kwam Jerofejev opeens niet meer opdagen. In de weken erna ook niet. De Noorse kranten kopten 'KGB-agent verbannen'. Ringstad hoorde nooit meer iets van Jerofejev. Niemand trouwens. Al heeft Ringstad via via wel gehoord dat vier jaar later ene V. Jerofejev Ghana is uitgezet wegens onopgehelderde zaken...