5. Weerwoord

Researcher Verena Blok regelde voor deze aflevering van Moja Polska! dat er op het internaat gefilmd kon worden. Hoe heeft ze dat voor elkaar gekregen? En wat is haar indruk van de Poolse tieners die ze voor de serie gesproken heeft?

Verena: 'Toen Dore en Britta mij benaderden om te mee werken aan de serie als researcher, dacht ik aanvankelijk dat ik daar niet geschikt voor zou zijn: van oorsprong ben ik fotograaf en denk op een beeldende manier, niet als een doorgewinterde onderzoeksjournalist. Maar toen zij de parallellen schetsten van mijn werk als verhalenverteller en als researcher, werd het mij duidelijk dat het in het verlengde van elkaar ligt.'

'Ik zou nu alleen niet zélf gaan fotograferen en filmen, maar de verhalen vinden voor de Moja Polska!-crew. Mijn moeder is Pools en heb de afgelopen jaren veel in Polen gewerkt aan verschillende projecten. Een groot verschil tussen mijn praktijk als beeldmaker die solitair werkt en als researcher binnen het VPRO-team is het tempo: Moja Polska! is een reisserie waar Dore van plek naar plek gaat, veel mensen spreekt en er diverse onderwerpen worden aangehaald en met een groter team gewerkt wordt, wat de druk enorm vergrootte.'

‘Polen geven niet zomaar hun ziel bloot aan mensen die ze niet goed kennen. Dat wist ik als half-Poolse natuurlijk, maar dat werd wederom weer duidelijk tijdens de research. In het begin reageerden de meeste hoofdpersonen wantrouwend, omdat ze niet wisten in welk licht ze werden gezet: de media die daar bekend is, wordt als manipulatief ervaren. Maar het is vaker goed gegaan dan niet.'

'Zo ook in het internaat waren de jongeren heel open. Ik ben eerder in het internaat geweest voor een project voor de Somfy Photography Award, en heb daar vaker gelogeerd en gefotografeerd.

Wat mij toen opviel was het gemak van het samenwonen met hun leeftijdsgenoten op 15 vierkante meter, hoe ze de ongezellig ogende TL-verlichte ruimtes met elkaar delen, huiswerk maken, vrije tijd doorbrengen, hangen, slapen. Dat allemaal in een kwetsbare leeftijdcategorie zonder ouders. In de generatie van mijn moeder en Dore’s moeder was het delen van kleine ruimtes ook vergelijkbaar: tijdens de socialistische tijd deelden hele families en gezinnen ook betrekkelijk kleine oppervlaktes met elkaar. Dezelfde ruimtes worden tegenwoordig ook bewoond door Poolse arbeidsmigranten in Nederland. In het internaat wilden wij graag met de jongeren praten over hun kijk op de toekomst.'

‘In mijn eigen werk is het creëren van een vertrouwensband heel belangrijk, omdat je je onderwerp daardoor beter leert kennen en je meer ziet en begrijpt van iemands leven. Die band bleek essentieel voor de serie, want zonder die relatie waren we moeilijker binnengekomen. Adrian en Wiktoria zijn allebei lieve, interessante en vrolijke tieners die heel hoopvol naar Polen kijken. Ondanks dat de jongeren in het internaat nog heel jong zijn, waren zij in staat de economische en politieke situatie van Polen heel haarscherp te formuleren en spraken ze veel helderder over hun bestaan en verwachtingen dan volwassen Polen. Ze stralen in hun speelse naïviteit ook een soort wijsheid uit. Prachtig hoe Adrian over de roze bril spreekt, die hij eigenlijk nog moet gaan opzetten wanneer hij afstudeert en het volwassen leven ingaat. Hele slimme, jonge mensen, waarvan ik weet dat ze met deze mentaliteit goed terecht zullen komen.’

‘Het was trouwens heel toevallig dat Adrian daar was, want ik wist niet dat ik hem daar weer zou zien. En toen kwam-ie daar ineens aanrijden met zijn vrienden, in een klein rood autootje. Britta sprong daar meteen op: die moeten we hebben! De jongens vonden dat natuurlijk allemaal geweldig: veel leuker om niet naar de les te gaan, en het meer in te springen met een cameraploeg!'

→ bekijk hier het werk van Verena Blok