Daan Roosegaarde is kunstenaar en innovator. Met zijn werken toont hij het raakvlak tussen mens, technologie en natuur. Het kunstwerk ‘Waterlicht’ liet het Museumplein virtueel overstromen. Zodra je zijn installatie ‘Glowing Nature’ betreedt, schijnen acht miljard lichtgevende algen je tegemoet. Naar zijn zeggen biedt kunst je de mogelijkheid om een nieuwe wereld te verbeelden. Maar welke werken prikkelen zíjn verbeelding? Waar haalt hij zijn inspiratie vandaan? Oftewel, op welke schouders staat Daan Roosegaarde?

#1 The Overview Effect

Guy Reid

Deze documentaire toont het Overview Effect: een cognitief fenomeen dat optreedt onder astronauten die voor het eerst de aarde zien vanuit de ruimte. De astronauten, over het algemeen nuchtere mensen, voelen plotsklaps dat zij onderdeel zijn van iets groters dan zichzelf. Opeens zien ze in hoe kwetsbaar de aarde is en hoe belangrijk duurzaamheid. De documentaire brengt prachtig de ontroering van de astronauten aan het licht.

Die astronauten moesten helemaal naar de maan om de schoonheid van de aarde te ontdekken. Door anders te kijken, door fysiek je perceptie te veranderen, creëer je ook een innerlijke verandering. Dat probeer ik ook in mijn werk te doen: dingen tastbaar maken. Zoals ‘Waterlicht’ de stijgende zeespiegel toont. Door het te ervaren, creëer je verandering. Laat het water boven hun hoofden kolken en ze zien de ernst ervan in. Je dringt niet tot mensen door met cijfers of iemand die je vertelt wat je wel of niet moet doen. Je moet ze aanspreken op een creatieve manier, een verbeeldende manier. Zo staan ze open voor verandering. Misschien schuilt de oplossing voor onze mensheid wel in het Overview Effect: we moeten iedereen gewoon even het heelal in knallen.

Een hoge pief van de NASA opperde een tweede oplossing: buitenaards leven ontdekken. De reden dat we grote maatschappelijke problemen niet oplossen, is dat we te gefragmenteerd denken. ‘De buurman moet eerst dit doen!’ of ‘Dat land doet het ook niet!’. We zijn geen eenheid. Op het moment dat er buitenaards leven wordt ontdekt, krijgen we een nieuw soort wij-zij, dan is de hele wereld op eens ‘wij’! Dat vind ik wel een mooie gedachte.

Deze documentaire toont wat we kunnen leren van de ruimte. Daarbij is de muziek geweldig. Kijk de film en zet het geluid hard.

#2 David Attenborough’s Life That Glows

Joe Loncraine

Deze documentaire gaat voornamelijk over lichtgevendheid in de natuur. Het gaat over de schoonheid ervan, maar stelt zich ook de vraag of wij er iets van kunnen leren, of er een waarheid in zit die wij als mensheid nog niet hebben ontdekt of zijn vergeten. David Attenborough begeleidt dat met zijn briljante, Britse, donkere stem. Het is prachtig beeld en heel fijn om naar te kijken.

Met name de scène over vuurvliegjes vind ik waanzinnig. Licht is geen decoratie maar communicatie! Als je in het bijzijn van vuurvliegjes je telefoon pakt en je zaklamp aan en uit knippert, reageren ze daarop. Ze komen op je af en knipperen terug. Door het knipperen maken ze namelijk vrienden, lokken ze partners en schrikken ze vijanden af. Het is hun manier om te communiceren, licht is hun taal. Ik heb dat zelf een paar keer meegemaakt in Japan en Indonesië. Het was een van de meest intieme interacties die ik ooit met de natuur gehad heb. Al heb ik natuurlijk geen idee wat ik tegen ze heb gezegd, misschien heb ik ze wel beledigd.

Zelf werk ik natuurlijk ook veel met lichtgevendheid, bijvoorbeeld voor het Levenslicht Holocaust Monument: ruim honderdduizend stenen die iedere paar seconden oplichten ter nagedachtenis van de overledenen.

#3 Creativity, Inc., Overcoming the Unseen Forces That Stand in The Way of True Inspiration

Amy Wallace en Edwin Catmull

Iedereen heeft een idee, maar een idee is maar een begin, een smaak in je mond. Dit boek beschrijft hoe Pixar, klein en onbekend, ergens in een garage animaties aan het maken was. Tien jaar later voegden ze zich samen met Disney en nu kan niemand meer om ze heen. Het boek beschrijft hoe je creativiteit vloeiend houdt in een groeiende organisatie. Het beschrijft de stappen die ze namen en de fouten die ze begingen.

© Random House Publishing Group / Disney / Pixar

Er staan grappige anekdotes in. Toen Disney Pixar wilde overkopen, kwamen de bazen van Disney langs bij Pixar voor overleg. Pixar had verwoed alles lopen opruimen, bureaus leeggehaald, nette kleren aangetrokken. Disney moest daar niets van hebben, die hadden zich juist verheugd op het rebelse karakter van Pixar. Je moet altijd jezelf blijven, kennelijk.

Dit boek geeft een kijkje in de werkwijze van Pixar. Hoe ga je van idee naar ding? Hoe leer je van elkaar? Hoe maak je van een mening een voorstel? En vooral: hoe voeg je iets toe vanuit je eigen perspectief? De tactiek van het bedrijf vind ik fascinerend. In mijn Studio Roosegaarde in Rotterdam proberen we dat ook steeds meer toe te passen. Eindeloos nieuwe dingen uitproberen, fouten maken, je laten omringen door mensen die slimmer zijn dan jij.

Creativiteit is ons échte kapitaal, juist nu. Ons vermogen om te kijken, aan te passen en weer door te gaan. Als je je in de wereld van nu vastklampt aan wat je had, word je boos, gefrustreerd, geïrriteerd. Als je uitzoomt en van perspectief verandert, zie je weer iets nieuws. Denk maar aan de astronauten op weg naar de maan.

meer?

Ruimtepuinruimers

Kunstenaar en innovator Daan Roosegaarde is op een missie voor een schone ruimte. Rondom de aarde zwerven nu al meer dan 100 miljoen stukken ‘ruimteafval’, brokstukken van afgedankte satellieten en raketten. Ze hebben een snelheid van 25.000 km per uur en een botsing kan catastrofale gevolgen hebben voor de communicatie op aarde. Hoe kunnen we de ruimte opruimen en wie gaat dat doen?

bekijk de uitzending

Hanna Bervoets over Our Planet

De natuurdocumentaire Our Planet had een flinke impact, zo ook op Hanna Bervoets.

bekijk het fragment