In de Verenigde Staten, volgens de religieuze machthebbers de grote vijand van Iran, wonen een miljoen Iraniërs.

In Amerika wonen één miljoen Iraniërs. Een van hen is zanger Andy. Vlak voor ayatollah Khomeiny in 1979 de macht overnam, werd hij door de Amerikaanse platenmaatschappij Colombia Records uitgenodigd om een album op te nemen in de VS. Hij zou de Iraanse Rod Stewart moeten worden. Dat lukte; hij ging naar Californië en werd razend populair in Iran.

Maar de mullahs in Iran verboden zijn (veel te westerse) muziek en Andy mocht nooit optreden in zijn eigen land. Zijn platen worden onder de toonbank verkocht en fans organiseren stiekem bijeenkomsten waar ze naar zijn muziek luisteren. Intussen droomt Andy van een glorieuze terugkeer naar zijn vaderland, evenals vele van zijn landgenoten die wel terug zouden willen, maar dat niet kunnen.

'School is belangrijk, het zit diepgeworteld'

Onze man kijken met... Xerxes Naseri

‘Ik kijk naar Onze man als een Nederlander, hoor.’ Zanger Xerxes Naseri (1993) is geboren en getogen in Nederland, maar heeft zowel een Nederlands als een Iraans paspoort. Zijn ouders ontvluchtten hun vaderland in 1982, vier jaar na de revolutie. Zelf bezocht hij Iran inmiddels vijf keer, voor het laatst in 2012. Hij is van plan om snel weer te gaan: ‘Als ik dit soort dingen (de aflevering, red.) zie, dan begint het wel te borrelen.’

door Susanne Evers

Klik hieronder op open om verder te lezen

 

Xerxes Naseri

We zien de Iraanse Hassan, die als bolleboos uit een klein dorpje is uitverkozen om naar de universiteit in Teheran te gaan. Als de trotse opa van Hassan in beeld komt, verschijnt er een blik van herkenning op Naseri’s gezicht. Hij pauzeert de aflevering. ‘School is belangrijk, dat herken ik. Het is iets wat diepgeworteld zit en waar ze heel trots op kunnen zijn. Mijn oma gaat zelfs zover dat als ik vertel: “Oma, ik verdien veel met muziek, meer dan een dokter – wil je niet dat ik muziek blijf maken?”, dan zegt ze: “Nee, ik heb liever dat je dokter bent, geld is niet belangrijk.” Zo diep zit het.’

Als we verder kijken, verschijnt volkszanger Andy in beeld. ‘Ik ken hem!’, lacht Naseri enigszins beschaamd. ‘Hij is een redelijk bekende zanger in Iran. Of misschien alleen in het buitenland, ik weet het niet goed.’ Even later, als Thomas vertelt dat Andy een ster van formaat is in Iran: ‘Oké, ik moet iets toegeven. Ik kan wel vijf, zes nummers van Andy meezingen. Op feestjes draai ik liedjes van hem en dan dansen we erop. Iraniërs zijn meer van het feesten en dansen dan Nederlandse mensen. Die doen dat alleen als ze wat op hebben. Dus dit is grappig om te zien! Andy hoort er wel echt bij; ik gaf hem net te weinig krediet.’

Dan verschijnt Westwood in beeld, een wijk in Los Angeles waar veel Iraniërs wonen. ‘Waarom zijn alle Iraniërs zo slim?’ vraagt Thomas zich voor de camera af. 'Ze hadden vaak een zwaar leven in Iran en willen daarom in Amerika het hoogst haalbare bereiken', antwoordt een Iraans-Amerikaanse studente. Naseri: 'Wat zij zegt geldt misschien voor de nieuwe generatie, maar ik denk dat de generatie van mijn ouders het niet zo zwaar had. Zij zijn natuurlijk nog van vóór de revolutie. Van m’n vader hoor ik dat ze een beste tijd hadden in Iran, dat ze gewoon dronken en zo. Ík denk dat geëmigreerde Iraniërs vaak zo hoogopgeleid zijn omdat het politieke vluchtelingen zijn. Dat is anders dan de Turken en Marokkanen die naar Nederland kwamen met een economisch motief.’
 

heftigere feestjes

Als hij de opstandige Romina ziet, schudt Naseri zijn hoofd. Romina is het negentienjarige nichtje van Thomas dat in de VS woont en zegt het liefste terug te willen naar Iran. ‘Het is daar veel opener dan hier’, concludeert ze. Naseri fronst. ‘Ze weet niet wat ze zegt, ze heeft zeker twee weken lopen feesten daar? Ze zegt dat er geen routine is in Iran, maar als je daar woont moet je ook gewoon werken. In Iran hebben ze misschien heftigere feestjes dan hier. Toen ik daar was, kwam er na één telefoontje een zak wiet. En als je om drank vraagt op een plek waar alcohol verboden is, dan is dat er ook gewoon. Als iets verboden wordt gaan mensen het juist meer doen, het is spannend. Dat is leuk voor Romina op haar negentiende, maar niet de werkelijkheid.’

‘Ze moeten het gewoon niet zien, that’s it’

Romina tatoeëerde ‘God is met mij’ in het Farsi in haar nek en liet de omtrek van Iran in haar zij zetten. Als Romina haar tatoeages aan Thomas laat zien, worden Naseri’s ogen groot. ‘Thomas vindt het ook niet echt leuk’, lacht hij. ‘Vrouwen doen veel dingen die op de grens liggen. Officieel zijn tattoos verboden in Iran, maar ik denk dat heel veel jongeren van mijn leeftijd wel tattoos hebben - alleen dan bedekt. Ze moeten het gewoon niet zien, that’s it.’

bombardementen

Naseri is enthousiast over de aflevering als deze is afgelopen: ‘Ik herken veel dingen, zoals Hassans trotse opa en de verbondenheid van geëmigreerde Iraniërs met Iran. Dat komt denk ik toch doordat de meeste Iraniërs niet weggingen omdat ze dat wilden. Mijn ouders zijn verdreven, maar in principe hadden ze daar een goed leven. Dat is denk ik wat die verbondenheid zo sterk maakt. Wat nieuw voor mij is, zijn jongeren van mijn leeftijd die terug zouden willen. Dat heb ik nog niet eerder gehoord.’

De zanger is blij dat Onze man weer op tv is: ‘Toen ik vroeger aan mensen vertelde dat ik uit Iran kwam, hadden ze altijd zo’n beeld van ‘dat ligt bij Afghanistan dus dan zal het er daar ook wel niet goed aan toe gaan. Dan zullen er wel bombardementen plaatsvinden en zo. Tot voor kort hadden mensen dat beeld zelfs nog. En dan moest ik weer uitleggen ‘dat is niet zo, het is best wel veilig…’ Nu dit op televisie is, krijgen mensen een beetje een beeld van hoe het er echt aan toegaat.’

in korte broek op Kish

Thomas laat in de nieuwe afleveringen een moderniserend Iran zien. Naseri: 'Het is niet meer tegen te houden, onder president Rohani is het regime veel soepeler geworden. Op het eiland Kish lopen mannen bijvoorbeeld al in korte broeken. De snelheid waarmee de modernisering in Iran intreedt, komt volgens hem door de grote generatie jongeren in het land: ‘Nederland vergrijst momenteel, maar in Iran zijn juist heel veel mensen tussen de 18 en de 30 jaar. Dus de machthebbers kunnen ook niet meer zo streng zijn met de Islamitische wetten. Doen ze dat wel, dan wordt er binnen de kortste keren weer gedemonstreerd.’ De Iraanse overheid doet er volgens Naseri van alles aan om te zorgen dat jongeren niet naar het buitenland vertrekken: ‘Er is sinds twee weken bijvoorbeeld een nieuwe wet waarbij je ongeveer zeventig euro moet betalen als je naar het buitenland gaat.’

Hij denkt dat veel Iraniërs terug zullen gaan als de modernisering doorzet: ‘Het blijft hun land. Mensen in Nederland hebben een heel ander beeld van Iran maar als je er eenmaal bent geweest, weet je ook dat het heel leuk is om daar te zijn.’ Toch zou Naseri zelf niet in Iran meer willen wonen: ‘Er is geen plek die ik leuker vind dan Nederland. Maar Iran zou wel op twee staan.’

vijf dingen die je moet weten over Iran

► Therangeles
Na de revolutie van 1979 vertrokken veel Iraniërs naar Amerika, waardoor er nu maar liefst één miljoen in Amerika wonen. De meesten kwamen in Los Angeles terecht, waardoor de stad de grootste Iraanse diaspora ter wereld herbergt. De wijk Westwood wordt dan ook vaak gekscherend ‘Therangeles’ genoemd en één plein is zelfs omgedoopt tot Persian Square. Volgens dr. Reza Aslan van de University of California settelden Iraniërs zich zo graag in LA omdat het ze aan hun thuisland doet denken vanwege het landschap, de autocultuur, de bergen én het klimaat. Fotograaf Javad Parsa legde het leven van de Iraanse Amerikanen vast voor de New York Times.

succes in de vs
Al deze Iraanse migranten integreerden niet onverdienstelijk. Wist je bijvoorbeeld dat Christiane Amanpour (succesvol journaliste bij CNN), de oprichter van Ebay, de baas van Über, de vice-president van Google én de veiligheidsadviseur van George W. Bush allemaal Iraanse roots hebben?

Googoosh
Omdat vrouwen in Iran niet in het openbaar mogen zingen, vertrokken sommige zangeressen naar het buitenland om daar concerten te geven. De populaire zangeres Googoosh is daar een voorbeeld van. Volgens Thomas is zij ‘de absolute koningin van het levenslied’. Lees hoe Thomas Newsha verraste met kaartjes voor haar concert.

Trump
Momenteel willen vooral veel jongeren hun geluk beproeven in de VS, maar de laatste twee jaar daalde het aantal visumaanvragen vanuit Iran drastisch. Dit komt onder andere door het strenge immigratiebeleid van president Trump en zijn ingestelde inreisverbod. Waar Iraniërs maandelijks eerst zo'n 1500 tot 2000 visa aanvroegen, daalde dit aantal vanaf oktober 2017 tot onder de 500. Het totale aantal visumaanvragen voor de VS daalde bovendien met 13 procent.

braindrain
Om in Iran naar de universiteit te mogen, schrijft de overheid een ‘concours’ uit: een nationaal toelatingsexamen. Daar doen jaarlijks in totaal bijna een miljoen mensen aan mee. De beste studenten verdienen een plekje op de universiteit. Veel van deze studenten vertrekken uiteindelijk naar Amerika, vanuit waar de meesten niet terugkeren. De Iraanse overheid en president Rouhani doen hard hun best om de studenten terug te laten komen. Dat gaat nog niet van harte: het opheffen van sommige sancties overtuigt naar schatting zo’n 100 tot 200 ‘Amerikaanse’ Iraniërs per jaar om terug te gaan naar hun thuisland.

muziek uit de tweede serie Onze man in Teheran

bekijk ook: 1 uur, 99 jaar

De documentaire 1 uur, 99 jaar - Het 'flitshuwelijk' op z'n Iraans gaat over een Islamitisch sluipweggetje. Seks is één van de grootste taboes in Iran en seks voor het huwelijk is verboden. De Iraanse autoriteiten hebben een eeuwenoud Sjiitisch gebruik in ere hersteld: het zogenaamde tijdelijke huwelijk. De IKON zond hem uit in 2009, daarom is hij ook online te zien - maar niet in al te beste beeldkwaliteit.

regie Roel van Broekhoven
presentatie Thomas Erdbrink
research Thomas Erdbrink, Frederique Melman, Azad Jafarian
camera Jacko van 't Hof
geluid  Rik Meier
montage Pelle Asselbergs
montage assistentie Reinier Zoutendijk
productie Iran Meisam Jebelli, Daisy Mohr
beeldresearch Barbara Kist
kleurcorrectie Gerhard van der Beek
geluidsmixage Joost Oskamp
productie  Nicole Frints
productie-assistentie Thomas Greven, Emma Magre
met dank aan  Newsha Tavakolian