Aan de vooravond van de eerste aflevering van Sunny Side of Spirit ging Sunny Bergman in De Balie (VPRO/BOS) in debat over wereldwijde geestelijke gezondheid. De hele avond kun je hier terugkijken.
Aan tafel zaten, van links naar rechts (voor de kijker):
Marian Markelo, Wintipriesteres
Mattijs van de Port, cultureel antropoloog en Candomblé-kenner
Anne Speckens, psychiater en mindfulness expert
Kitlyn Tjin A Djie, transcultureel psycholoog
en Joop de Jong, medisch antropoloog
We beginnen met een clip uit Ghana, en Anne Speckens valt gelijk op hoeveel er wordt gelachen. Dat komt, zegt Mattijs, omdat het in onze cultuur gewoon is om naar binnen te keren bij tegenslag en depressie, terwijl je een West-Afrika deel uitmaakt van een geheel, van een 'wij'. Je geluk is dan ook de verantwoordelijkheid van de hele familie. Een groot contrast met Nederland, waar de familie juist op afstand wordt gehouden, gaat Kitlyn verder. Terwijl, brengt Marian in, er geen 'ik' kan bestaan zonder 'wij'. Kortom: we moeten meer aandacht hebben voor de groep, niet alleen voor het individu.
Afrikanen zijn net zo vaak depressief, maar ze gebruiken daar andere woorden voor.
In Taiwan, vertelt Sunny, is de samenleving echt ingericht op welzijn. Je gaat niet naar de dokter omdat je ziek bent, maar om gezond te blijven. En er is overal tijd en ruimte voor meditatie en de beoefening van tai-chi. Maar wat is een 'qi' nou precies?
Joop vertelt dat bijna elke cultuur wel een woord heeft voor 'qi', levensenergie, adem, ziel. In het Ewe (Ghana) zegt men bijvoorbeeld dat je 'didi' (down) of 'popo' (up) bent; dat gaat over die energiestroming. Marian beaamt dat; zij noemt de levensenergie 'kra'.
Joop is onder de indruk van de Taiwanese arts, die net als een Chinese arts alleen betaald wordt zolang zijn patienten gezond zijn. En, zegt Anne, het is ook waar: Nederlandse gezondheidszorg is veel te zeer gericht op symptomen. Bovendien blijkt uit steeds meer onderzoek dat acupunctuur wel degelijk werkt. We weten alleen nog niet hoe het werkt.
De westerse gezondheidszorg is veel te zeer gericht op symptoombestrijding.
De clip in Brazilië roept veel discussie op. Dit is een onderwerp dat echt ver van de nuchtere Hollandse cultuur afstaat; stemmen horen en in trance raken? In het westen gaan wij ervan uit dat het een lichaam een container is waar één stem in huist, vertelt Mattijs, en daarom is het voor ons zo beangstigend als we ineens andere stemmen horen. Terwijl in de candomblé mensen geloven dat het lichaam poreus is, open staat voor andere zielen.
Joop beaamt dat: we hebben heel lang geloofd dat het horen van stemmen pathologisch is, maar inmiddels weten we dat het eigenlijk heel veel mensen gebeurt, en dus normaal genoemd kan worden. In landen als Brazilië komt het veel vaker voor, omdat het daar als iets bijzonders wordt gezien; je bent uitverkoren om met de voorouders te communiceren. Hoe moeten wij ons daar met ons rationele denkkader tegenover verhouden?
Niet alles is kenbaar, zegt Anne Speckens, maar dat betekent niet dat het niet bestaat. Mattijs benadrukt dat je het zelf moet ervaren; zo lang je vragen stelt, blijf je in het theater van je eigen verbeelding.