Vanaf zaterdag online

De race om de super batterij

Overal ter wereld zijn opslagtechneuten en batterijpioniers op zoek naar manieren om duurzame energie op te slaan. Van het ontwikkelen van snelle batterijen tot het opslaan van warmte in basalt en zout.

De ontwikkeling van duurzame energieopwekking gaat snel, maar één van de grootste uitdagingen van de energietransitie is opslag. Efficiënte en effectieve opslag is noodzakelijk om pieken en dalen in de opwekking van zon- en windenergie het hoofd te bieden. Overal ter wereld zijn opslagtechneuten en batterijpioniers op zoek naar manieren om duurzame energie op te slaan. Van het ontwikkelen van snelle batterijen tot het opslaan van warmte in basalt en zout. En van het gebruik van ijzerpoeder als energiedrager tot gigantische blokkentorens die via het ophijsen van betonblokken energie opslaan en afgeven. VPRO Tegenlicht verkent de nieuwe opslagmogelijkheden.

 

 

VPRO Tegenlicht: 'De race om de super batterij'
7 Februari, 22.05 uur NPO2

over de uitzending

Groene energie opwekken kunnen we. Het gaat weliswaar niet zo snel als met fossiele bronnen, maar de technologieën die nodig zijn om groene stroom op te wekken zijn de afgelopen tien jaar écht volwassen geworden. Maar hoe zit het met de opslag van die energie? In de wereld van ná de grote energietransitie zal veel energie opgeslagen moeten worden om pieken en dalen in de stroomvraag te kunnen opvangen. Sterker nog, klein- en grootschalige opslagtechnologieën zijn broodnodig om de energietransitie echt goed te laten verlopen.

'Het leek alsof Europa de slag om de superbatterij al lang en breed verloren had' ▾

In zo’n gigantische groeimarkt kan Europa zich nog onderscheiden door innovatie. Maar met alleen batterijen komen we er niet: voor opslag van grote hoeveelheden energie voor langere termijnen zijn weer andere oplossingen nodig. Oplossingen voorbij de batterij. Onder de rook van Las Vegas bouwt Ares Energy op een helling een twintigtal spoorlijntjes vol treinwagons met steen. Het ziet er uit als een vreemd rangeerterrein, maar in feite is het een grote, gigantische batterij op zwaartekracht: stroom erin (het treintje gaat de helling op) en stroom eruit (het treintje de helling af laten rollen). In Zwitserland experimenteert Energy Vault met een hoge toren van betonblokken. Wanneer er energie over is worden de zware blokken omhoog gehesen en op elkaar gestapeld. Wanneer er juist energie nodig is, zakken de blokken weer naar beneden en wordt een dynamo aangejaagd.

Maar er zijn meer initiatieven. Wat te denken van het verbranden van ijzer? De energiedichtheid van ijzer als brandstof is te vergelijken met die van kolen. Ijzerpoeder brandt heel goed schoon en het roestpoeder dat ontstaat is met schone energie weer om te zetten in puur ijzerpoeder. Een uniek Nederlands project waar bierbrouwer Bavaria als eerste mee experimenteert.

En hoe kan je als energie producerende consument de schone energie die je in de zomer opwekt bewaren zodat je er van de winter ook warmpjes bijzit? Gewoon opslaan in een basalt-schuurtje in je tuin volgens warmte-opslag-pionier Cees van Nimwegen. Hij bouwde volgens eigen inzicht een simpel systeem dat nu serieus navolging vindt in een ecologische wijk in Boekel. In deze Tegenlicht komen in razend tempo een groot aantal nieuwe energie-opslagtechnieken voorbij. Belangrijk, want zonder goede opslagtechnologie loopt de energietransitie onherroepelijk vast.

Regie: Rob van Hattum
Research: Arnout Arens
Productie: Jeroen Beumer
Eindredactie: Geert Rozinga en Doke Romeijn

over de sprekers

Peter Mikael Carlsson

CEO Northfolt

Peter Mikael Carlsson is oprichter en CEO van de Zweedse batterijontwikkelaar en -fabrikant Northvolt, die op dit moment in het noorden van het Scandinavische land wordt gebouwd en de grootste van Europa moet worden. Carlsson werkte voor Tesla en was een vertrouweling van Elon Musk. Hij vindt dat Europa het heft eigen handen moet nemen. Zo is ons continent binnenkort niet meer afhankelijk van massaproductiefabrieken in landen als China. 

Volgens Carlsson zijn batterijen essentieel voor onze duurzame toekomst. De energie die nodig is om in die toekomst voor voldoende batterijen te zorgen, wordt grotendeels opgeleverd door groene stroom uit waterkracht. Carlsson hoopt de rest van de benodigde energie uit een door hem ontwikkeld recyclesysteem te halen. Dit systeem moet in 2030 minstens 50 procent van de grondstoffen opleveren die Northvolt gebruikt voor de productie van hun superbatterij.

'Europa moet zelf batterijen gaan maken om de motorindustrie verder te laten groeien'

Joris Koorneef

Onderzoeker TNO

Joris Koornneef is onderzoeker grootschalige energieopslag bij TNO. Batterijen hebben volgens hem nog onvoldoende opslagcapaciteit om voor lange termijn energie te leveren: ze zijn tot dusver alleen nog maar geschikt voor de kortdurende energievoorziening.

TNO is een onderzoeksinstituut dat zich primair bezighoudt met innovaties en wetenschap en dus werkt Koornneef aan nieuwe manieren van opslag. Hij wil overtollige energie met behulp van een boortoren in de grond opslaan. Hierbij wordt gekeken naar waterstofopslag, warmteopslag en persluchtopslag. Zodat je in feite een constante energiebron hebt. Groene energie is een groeiende trend, maar vaak ook afhankelijk van het weer. De zon schijnt immers niet altijd en de wind waait ook niet alle dagen.

Robert Piconi

CEO Energy Vault

Robert Piconi is CEO en tevens medeoprichter van Energy Vault, een in Zwitserland gevestigd bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in zwaartekracht en op kinetische energie gebaseerde, duurzame energieopslagproducten. In het  Zwitserse Ticono heeft het bedrijf een toren gebouwd die bestaat uit blokken energie, die je kan afbreken als je energie nodig hebt en weer kan opbouwen als je een energie-overschot hebt.

De energieblokken worden op het bouwterrein van Energy Vault gemaakt en bestaan voor zestig procent uit aarde. Volgens Piconi bespaart dat niet alleen geld, maar is het ook milieuvriendelijker. Voor de energieblokken – per stuk net zo zwaar als één schoolbus met kinderen worden afvalproducten gebruikt. Recyclen past volgens Piconi helemaal binnen de duurzaamheidsstrategie van het bedrijf.

'High-tech is misschien interessanter, maar low-tech werkt'

Cees van Nimwegen

Uitvinder

Een zelfvoorzienende ecologische wijk - dat was dé droom van Cees van Nimwegen. Zijn zelfontwikkelde systeem, waarbij warmte opgeslagen wordt in basaltstenen die als constante warmtebron fungeren, is nu de basis voor Ecodorp Boekel, in het hart van Brabant. Het motto van Van Nimwegen: waarom moet altijd alles high-tech zijn als je het, als ‘gewone’ burger, ook low-tech kan bouwen?

In de uitzending zien we ook Ad Vlems, die dit project in Boekel begon, na het zien van de problemen rond klimaatverandering, verduurzaming en de energietransitie. De ecologische wijk in Boekel is een op biobased-materiaal gebaseerde woongemeenschap, waar zelfvoorziening middels groene energie centraal staat.

Hasan Özdem

Bouwmedewerker SiemensGamesa

Bij de in Hamburg gevestigde bouwfirma SiemensGamesa, gebruiken ze het door vVan Nimwegen bedachte systeem. Het bedrijf doet het alleen met een iets andere techniek: zij warmen de basaltstenen op met hete lucht in plaats van zonne-energie. Hasan Özdem is medewerker van het bouwbedrijf en vindt dat goedkoop en milieuvriendelijk bouwen goed met elkaar samengaan. Het ene hoeft het andere zeker niet uit te sluiten.   

Het bedrijf gebruikt goedkope materialen bij de basalt-techniek zoals vulkanische stenen, cement en staal. Om zo milieuvriendelijk mogelijk te bouwen gebruikt SiemensGamesa geen chemicaliën . Volgens Özdem past dit goed bij de visie van het bedrijf, dat werkt aan een groene toekomst.

Bij de in Hamburg gevestigde bouwfirma SiemensGamesa, gebruiken ze het door vVan Nimwegen bedachte systeem. Het bedrijf doet het alleen met een iets andere techniek: zij warmen de basaltstenen op met hete lucht in plaats van zonne-energie. Hasan Özdem is medewerker van het bouwbedrijf en vindt dat goedkoop en milieuvriendelijk bouwen goed met elkaar samengaan. Het ene hoeft het andere zeker niet uit te sluiten.   

Het bedrijf gebruikt goedkope materialen bij de basalt-techniek zoals vulkanische stenen, cement en staal. Om zo milieuvriendelijk mogelijk te bouwen gebruikt SiemensGamesa geen chemicaliën . Volgens Özdem past dit goed bij de visie van het bedrijf, dat werkt aan een groene toekomst.

Marcel van de Kar

CEO-strategie Vopak

Marcel van de Kar is CEO-strategie bij Vopak. De wereldwijde tankterminal-operator is gespecialiseerd in de opslag en overslag van gasvormige chemie-en olieproducten. Volgens Van der Kar is groene elektriciteit om waterstof op te wekken lokaal te schaars om mensen op grote schaal van voldoende energie te voorzien. Daarom richt Vopak zich nu op de importmogelijkheden van waterstof. Marcel van der Kar leidt strategische afslag in goede banen. Maar waar moet die waterstof dan vandaan komen?

'Hoe gaaf zou het zijn als er overal energiecentrales staan die duurzaam zijn?'

Mark Verhagen

Buisinessmanager Metalot

Mark Verhagen is businessmanager van Metalot, een bedrijf dat metaal wil gebruiken als duurzame energiebron. Hij werkt samen met verbrandingshoogleraar Philip de Goey van de TU Eindhoven aan een machine, waarin ijzer omgezet wordt in warmte. IJzer vormt volgens Verhagen een onuitputbare energiebron. Met behulp van waterstof maakt Metalot van roestdeeltjes weer ijzerdeeltjes, die daarna opnieuw gebruikt kunnen worden als energievoorziening. Verhagen ziet ijzer als de meest efficiënte energiebron, omdat de opslag ervan veilig is en ijzer tijdens de opslag geen energie verliest.

Mara Wustmans

Ingenieur Uniper

Mara Wustmans is ingenieur Duurzame Stadcentrales bij het Duitse energie- en warmtebedrijf Uniper, dat ook in Nederland warmte levert. Wustmans richt zich op het verminderen van CO2-uitstoot bij gasgestookte elektriciteitscentrales in Leiden, Rotterdam en Den Haag en ze houdt zich bezig met het ontwikkelen van nieuwe concepten voor CO2-neutrale en toekomstbestendige stroom-en warmteopwekking. Het doel van Uniper is om in 2035 CO2-neutraal te zijn. Gaat dat lukken?

meer lezen & luisteren

Wie wint de race om de superbatterij?

Hoe zorgen we voor groene stroom als de zon niet schijnt en de wind niet waait? Voor dit probleem is de hele wereld op zoek naar manieren om zonne- en windenergie op te slaan. We zetten een aantal projecten op een rij.

'We worden steeds beter in het opwekken van groene energie. Naar verwachting draait Nederland in 2030 voor 75 procent op zonne- en windenergie. '

Het duurzame paradijs is dichter bij dan we denken

Stel je voor: het is 2030 en we leven inmiddels in een wereld zonder schaarste. Energie, vervoer, gezonde voeding: nergens is meer een tekort aan. Een droom? Niet volgens Ruud Koornstra, de nationale energiecommissaris.

Deltaplan waterstof

Nederland wil in 2050 van het aardgas af zijn. Maar hoe? Daar kan waterstof bij helpen: een unieke eigenschap van de deeltjes maakt dat waterstof energie kan opslaan en transporteren. Regisseur Rob van Hattem houdt zich al sinds de jaren tachtig bezig met waterstof. Hij pleit voor een deltaplan. 

Doorbraak van duurzaam

Nu duurzame energie goedkoper aan het worden is dan energie uit fossiele brandstoffen, voltrekt zich een omslag naar een wereld zonder CO2-uitstoot. Regisseur Martijn Kieft ging in 2016 al op zoek naar duurzame alternatieven. Hoe krijgen we een wereld zonder CO2-uitstoot?