We schrijven 1955. Een negenjarig jongetje staart gehypnotiseerd naar de televisie. Zijn vader ijsbeert door de kamer en voert een serieus telefoongesprek. Misschien roept de vader wel: ‘Donald John Trump, zet die televisie uit!’ Maar de kleine Trump reageert niet, want op het scherm zijn twee gemaskerde mannen elkaar aan het afmaken in een professionele worstelwedstrijd. Ofwel: showworstelen, het theatrale spektakel vol brullen, spuug, zweet, elementen van de traditionele worstelsport en een bloeddorstig publiek. Een roes die hij zal najagen voor de rest van zijn leven, ook in zijn politieke carrière – met grote consequenties voor de wereldpolitiek.

Journalist en schrijver Josephine Riesman houdt Trumps innige band met de professionele worstelindustrie al jaren in de gaten. Eerder schreef ze er het boek Ringmaster: Vince McMahon and the Unmaking of America over. Vince McMahon heeft samen met zijn vrouw Linda McMahon van World Wrestling Entertainment (WWE) een succesvol worstelimperium gemaakt. Inmiddels is Linda McMahon door Trump gekozen als minister van Onderwijs. 

In de aflevering Van worstelheld naar autocraat vertelt Riesman aan VPRO Tegenlicht hoe ver de politieke invloed van worstelentertainment reikt: ‘Professioneel worstelen is de taal en mindset die het beste de opkomst van Amerikaans fascisme kan verklaren. Trump weet: als niks meer waar is, kan je met heel veel wegkomen.’

In de ruime eeuw dat het fenomeen professioneel worstelen bestaat, is het altijd een showsport geweest. Maar om hardop te zeggen dat het nep is, wordt koste wat het kost voorkomen. 

Riesman: ‘Daarom ontstond de term ‘kayfabe’, mogelijk als husseling van de woorden ‘be fake’. Met de term kayfabe wordt bedoeld dat je iets wat niet waar is met zulke overtuiging brengt dat het bijna realiteit wordt.’

‘Toen de The New York Times eind jaren tachtig in een artikel uit de doeken deed dat de worstelgevechten theater zijn, was de illusie voorgoed doorbroken. Eerst kon het publiek nog zeggen: “Ja, het lijkt nep, maar ik kies ervoor om te geloven dat het echt is.” Na dat artikel had dat geen zin meer.’

Iets nieuws ontstond, wat Riesman ‘neo-kayfabe’ noemt. In plaats van te beweren dat alles echt is, worden de worstelwedstrijden gepresenteerd met het cynische uitgangspunt dat het hoofdzakelijk nep is. Toch is het idee dat onderdelen een hint van waarheid kunnen bevatten, vooral wanneer het publiek dat wil. De mogelijkheid bestaat dat worstelacteurs niet alleen in de arena doen alsof ze vechten, maar ook daadwerkelijk een persoonlijk conflict hebben. De toeschouwer mag vervolgens zelf bepalen wat ze echt vindt en wat niet.

Zo besloten worstelaars en ex-partners Matt Hardy en Lita om, nadat Lita vreemd ging, het met elkaar uit te vechten in de ring en entertainment te maken van hun echte relatiebreuk. Maar hoeveel van de wraaklust was oprecht en hoeveel was gespeeld?

Riesman: ‘Het mysterie over wat wel of niet ‘echt’ is, zorgt ervoor dat mensen obsessief gaan graven naar de geheime realiteit die verborgen zit onder de gespeelde oppervlakte. Ze denken dat als ze oplettend genoeg zijn, blogs lezen en geruchten volgen, ze de waarheid ontdekken. De worstelindustrie weet dat deze speculatie gaande is en moedigt het aan door hun fans nog meer onzin te voeren. En waar neo-kayfabe voor verwarring zorgt bij het worstelpubliek, past Trump dezelfde tactiek toe in de politiek.’

Terwijl Trump de politiek heeft omgevormd tot een spektakel, probeert de democratische partij in Amerika nog steeds de klok terug te draaien naar een genuanceerd debat gebaseerd op feiten. Riesman: ‘Ik denk dat we voor een evenwichtig debat een andere aanpak moeten vinden. Twee verschillende kanten met elkaar in gesprek laten gaan werkt niet als één kant uitgevogeld heeft dat je ook kayfabe kunt doen, terwijl de andere kant niet eens snapt wat dat is.’ 

‘Wat we nodig hebben, is iemand die zegt: “Donald Trump, ik daag je vanavond uit om in debat te gaan, want ik, en iedereen die ik ken, hebben genoeg van je!” Maar geen enkele democratische politicus praat zo. Toch zou het mogelijk zijn om de waarheid te vertellen in de taal van professioneel worstelen.’

Riesman vervolgt: ‘De democraten blijven maar hopen dat als ze de juiste getallen en informatie geven, ze alle rationele mensen kunnen overtuigen. Helaas zijn we geen rationele mensen. We reageren op mythe, op religie, op meegevoerd worden door fenomenen die we niet kunnen bewijzen. Ofwel: we reageren op spektakel.’ 

‘Ik heb zoveel journalisten gezien die Donald Trump proberen te factchecken. Die missen compleet het punt, je kunt fascisme niet factchecken. Het gaat niet om waar of niet waar, maar om de reële schade die de man kan aanrichten en alle mensen die al bedreigd, onaangekondigd gedeporteerd en gestorven zijn. We verspillen onze tijd met het factchecken van het drama terwijl we moeten proberen het te stoppen.’