Miguel Nicolelis gebruikt de unieke eigenschappen van hersenen om grensverleggende dingen te doen. Breinen kunnen machines aansturen en zelfs met elkaar communiceren.

‘Het universum is als een leeg doek en de hersenen kleuren het in.’

Regisseur Gijs Swantee over Miguel Nicolelis

'Miguel Nicolelis heeft een heel mooi lab in São Paulo, betaald door de Brazilaanse overheid – toen die nog geld hadden. Niet helemaal, want hij wordt ook internationaal gefinancierd, maar je ziet dat de Brazilianen trots zijn op deze man. En niet onterecht, want hij is met onderzoek bezig dat uiteindelijk mensen met een dwarslaesie, of de ziekte van Parkinson, of andere verlammingen, kan helpen.' (lees verder door op 'open' te klikken)

'Het is bijzonder om te zien hoe mensen met een dwarslaesie leren met hun brein dingen aan te sturen. We hebben een vrouw gefilmd die door zijn systeem weer een beetje kon voelen in haar onderlijf. Waardoor ze een kind kon krijgen en pijn kon voelen bij de bevalling. Dat zit in de aflevering. Mensen die dat zien vragen ons natuurlijk om contactgegevens omdat ze dit ook heel graag willen, maar helaas, zo ver is het nog niet.' 

'Het is een heel grappige man. Hij is helemaal voetbalgek, dus elke week zit hij hoe dan ook bij zijn club in Sao Paulo. Zijn grote vriend is stadion-omroeper. Hij kijkt ook naar het publiek en naar het voetbalteam als een samenwerkend geheel, dat iets kan dat die individuele breinen niet kunnen. We zijn met hem mee geweest natuurlijk, en dat was ontzettend leuk.'

'Een andere kant van hem is dat hij in een van de armste provincies, Natal, een aantal klinieken heeft opgezet waar kinderen van arme gezinnen van jongs af aan worden begeleid. In school, en de ouders worden ook geholpen. En dat is enorm succesvol. Hij wil echt goed doen voor zijn land, Brazilië. En daar is hij vrij groot in. Echt een gedreven idealist. Zijn ouders zaten ook in het verzet, toen het land nog een dictatuur was.'

leven en werk

Miguel Nicolelis (1961) had een zorgeloze jeugd waarin hij met name voetbal speelde in het tropische Brazilië. Wel had hij al vanaf jongs af aan een fascinatie voor de ruimte en hersenen. Zo deed hij mee aan het ruimteprogramma, las hij sciencefiction boeken en las hij daardoor ook het non-fictieboek The human brain: its capacities and functions van SF-schrijver Isaac Asimov keer op keer. Nicolelis vergelijkt hersenen dan ook graag met het universum: ‘zoals het universum verschillende Melkwegen heeft, hebben je hersenen biljoenen neuronen’.

Nicolelis is altijd geïnteresseerd geweest in de mens. Tijdens zijn studie geneeskunde en psychologie aan de universiteit van São Paulo begon hij pas na te denken over de invloed van medicijnen en wetenschap op de mens. Daarbij heeft altijd de passie gehad anderen te helpen. Zo richtte hij tijdens zijn studententijd een wetenschappelijke school op voor kinderen en een gratis vrouwengezondheidskliniek voor zwangere vrouwen in een leegstaand gebouw op zijn faculteit. Na twee doctoraten te hebben behaald,  promoveerde hij aan de faculteit Biomedische wetenschappen.

Verder probeert Nicolelis te begrijpen waarom 'mensen zijn hoe ze zijn' aan de hand van hun hersenen. In zijn nieuwe boek The true creator of everything wil hij uit leggen dat de biologische principes die de werking van onze hersenen begeleiden de realiteit bepalen zoals wij die nu kennen. ‘Het universum is als een leeg doek en de hersenen kleuren het in.’ Natuurkundigen zullen hem maar een gekke vogel vinden, omdat zijn benadering niet over elektronen en atomen gaat, maar zijn onderzoek heeft zeker de potentie om veel mensen in de toekomst te helpen.

de macht van hersenen

Nicolelis heeft veel onderzoek gedaan op het gebied van brain-machine-interfaces. In 2008 slaagde Nicolelis er in hersengolven van een aap in Amerika te koppelen aan een robot in Japan. Dit wordt ook wel het zogenaamde Walk Again Project genoemd. Zo werd een aap op een loopband gezet die keek naar een monitor van een lopende robot. De aap werd beloond als hij bleef lopen. Zelfs toen de loopband werd stopgezet bleef de robot lopen, omdat de aap aan lopen bleef denken. Dit bewijst dat het brein kan functioneren zonder de tussenkomst van de rest van het lichaam.

In 2013 lukte het Nicolelis zelfs om hersenen aan elkaar te koppelen. Dit wordt brain-to-brain-interface genoemd. Hij koppelde de brein van een rat in Amerika aan de brein van een rat in Brazilië. Deze hersengolven werden via internet verzonden. In 2014 heeft hij ook apen met elkaar laten samenwerken via een computer die hun breinactiviteiten registreerde. Zo konden de apen samen een robot aansturen naar een bakje met druiven. Wie weet kunnen mensenhersenen ook in de toekomst aan elkaar gekoppeld worden. Zal hierdoor één groot breinnetwerk ontstaan waarmee we met elkaar kunnen communiceren?

    •

    ‘Zoals het universum verschillende Melkwegen heeft, hebben je hersenen biljoenen neuronen.' - Miguel Nicolelis

    © vpro / Jurriaan