Wanda de Kanter in 5 minuten

Wanda de Kanter

Janine Abbring ontvangt op 25 augustus longarts Wanda de Kanter (Den Haag 1959) in VPRO Zomergasten. In haar avond laat De Kanter beelden zien uit de experimentele keuken van chef Ferran Adrià in de documentaire El Bulli. Zanger Nick Cave praat in zijn opnamestudio over rouw in de documentaire One More Time With Feeling. In de documentaire Nummer 14 praat de jonge Cruijff thuis in Vinkeveen over hoe hij omgaat met de verwachtingen van het publiek en de media. Verder een fragment uit het iconische drieluik Levensberichten (1986), waarin regisseur Cherry Duyns patiënten, verplegers en artsen van de kankerafdeling van het VU-ziekenhuis volgt, om te zien hoe het is ‘als de toekomst uit het leven verdwijnt’.

De hele aflevering is niet meer terug te kijken vanwege rechtenbeperkingen. De losse gesprekken zijn hieronder wel nog beschikbaar.

De keuzefilm van Wanda de Kanter, die direct na VPRO Zomergasten wordt uitgezonden, is de speelfilm The Insider (Michael Mann, 1999) met Al Pacino en Russell Crowe. De film is gebaseerd op een spraakmakend televisie-interview met een klokkenluider uit de Amerikaanse tabaksindustrie. Russell Crowe speelt de voormalige sigarettenwetenschapper Jeffrey Wigand. Zijn klankbord is Al Pacino, die fungeert als de nieuwsgretige producent Lowell Bergman van de gerenommeerde nieuwsshow 60 Minutes.

De Kanter is sinds 2013 verbonden aan het Antoni van Leeuwenhoek oncologisch ziekenhuis in Amsterdam. Naast haar werk als longarts strijdt De Kanter met collega Pauline Dekker tegen de tabaksindustrie en voor een rookvrije jeugd. Die strijd wordt hard gevoerd, want 'met brave voorlichting kun je doorgaan tot je een ons weegt,' aldus De Kanter in de Volkskrant. Afgelopen voorjaar werden de twee uit de Alliantie Nederland Rookvrij gezet omdat zij te activistisch en confronterend zouden zijn.

'Mijn Zomergastenavond is geslaagd als mensen zien dat het leven meer is dan hun eigen leven. Dat je werkelijk gaat nadenken: zorgen wij wel goed genoeg voor onze opgroeiende kinderen op dit moment, voor mensen die een minderheid zijn, mensen met dementie, mensen met kanker. Nederland heeft fantastische zorg, maar ik vind dat we elkaar soms erg in de steek laten. Ik zou het mooi vinden als ik door die drie uur kan laten zien dat je niet jezelf als maat moet nemen en hoe we beter voor elkaar kunnen zorgen.'

- Wanda de Kanter

zingeving

Longarts Wanda de Kanter voelt zich aangetrokken tot de ‘zinderende ambitie’ in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis en de samenwerking tussen clinici en de wetenschappers van het Nederlands Kanker Instituut dat daar ook zit. 'Door te kijken naar iemands persoonlijke genetische materiaal word je als arts een soort detective', zegt De Kanter. Iedere tumor kent een eigen DNA-afwijking en daardoor is het soms mogelijk een behandeling op maat te bieden. Tegelijkertijd is het voor De Kanter belangrijk om niet alleen iemands DNA maar vooral ook iemands achtergrond en dierbaren te leren kennen, want behandeling van mensen die misschien toch nog een aantal jaren leven met de ziekte waarvan ze weten dat ze eraan zullen doodgaan betekent niet alleen dat je gesprekken met hen voert over levenseinde, maar ook over zingeving en wat belangrijk is in het leven.

activistisch

Dertig procent van de patiënten die overlijden aan kanker kreeg de ziekte als gevolg van roken. Samen met collega-longarts Pauline Dekker strijdt De Kanter tegen de tabaksindustrie en voor een rookvrije jeugd. Afgelopen jaar werden de twee uit de Alliantie Nederland Rookvrij gezet omdat zij te activistisch en confronterend zouden zijn. Eerder al werd door KWF Kankerbestrijding de subsidie aan de twee artsen niet voortgezet. Direct kwam uit vele hoeken steun voor de twee tabaksbestrijders en werd in een crowdfundingsactie binnen een paar weken meer dan 100.000 euro aan donaties opgehaald. Zijzelf zetten zich overigens, net als de andere bestuursleden van hun Stichting Rookpreventie Jeugd, onbezoldigd in voor hun website en stichting.

aangifte

In 2016 deed De Kanter samen met Pauline Dekker, advocaat Bénédicte Ficq en de beiden dit jaar overleden patiënten Anne Marie van Veen en Lia Breed aangifte tegen de vier grote tabaksproducenten die in Nederland actief zijn. Verschillende partijen sloten zich aan, waaronder KWF Kankerbestrijding, een aantal ziekenhuizen en gemeenten en 30.000 mensen via de stichting Sick of Smoking. Het Openbaar Ministerie besloot echter in februari 2018 dat er onvoldoende juridische argumenten waren om de tabaksindustrie strafrechtelijk te vervolgen. De Kanter en Dekker zetten door: zij willen dat de overheid de hoeveelheden gif in sigaretten op een eerlijke manier gaat meten, zodat de burger precies weet waar hij aan toe is en hoe hij zich beter kan beschermen tegen de aanslagen van de tabaksindustrie op zijn gezondheid. Zij willen hiervoor hun zaak uiteindelijk bij het Europees Hof in Luxemburg aanhangig maken.

brandwonden

De Kanter heeft zich voor haar activisme tegen roken twintig jaar lang beziggehouden met medisch-ethische kwesties toen ze van 1993 tot 2013 in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk werkte, waar ook het brandwondencentrum gevestigd is. In Beverwijk was ze onder meer betrokken bij de zorg voor de slachtoffers van de neergestorte Hercules in 1996 en van de brand in café het Hemeltje in Volendam in de nieuwjaarsnacht van 2000 op 2001. 

loopbaan

Wanda en haar jongere broer groeiden als kinderen van een vader die bij de Koninklijke Shell werkte op in Borneo en Soedan. Toen ze twaalf was ging ze naar een gemengde kostschool in Den Haag. Toen al wist ze dat ze dokter wilde worden. Na haar studie Geneeskunde in Leiden (1977-1984) begon De Kanter haar specialisatie met twee jaar interne geneeskunde in het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda (1984-1987) en van 1987 tot 1990 specialiseerde ze zich verder tot longarts aan het VUMC in Amsterdam. In dat ziekenhuis was ze aansluitend tot 1993 longarts en chef de clinique.

Wanda de Kanter voerde afgelopen jaar samen met advocate Benedicte Ficq de jongste lijst aan van de Opzij Top100 van meest invloedrijke vrouwen in Nederland en ze won de Global Award for Excellence in Lung Cancer Journalism (beide 2018). Eerder kreeg De Kanter samen met Pauline Dekker de KWF Prof. Dr. Muntendamprijs vanwege hun vernieuwende aanpak voor de behandeling en bestrijding van tabaksverslaving (2013) en in 2014 en 2015 was de Vrouw in de Media Award voor haar.

Over de streep

Jessica Villerius, Posh Productions, KRO-NCRV, Challenge Day, 2010

De Challenge Day is een van origine Amerikaans concept om middelbare scholieren bewust te maken van vooroordelen en om respect en medeleven te stimuleren. De leerlingen krijgen een stelling te horen, meestal gerelateerd aan pestgedrag of een vervelende thuissituatie, waarna degenen die zich erin herkennen fysiek over een streep moeten stappen. In 2010 haalde Jessica Villerius dit concept naar Nederland en maakte een documentaire over de eerste keer dat het hier op een school werd uitgevoerd: Over de streep. Dat was op het Amsterdamse IJburg College. Daarna volgde een serie van vier seizoenen met presentatie van Arie Boomsma. Wanda de Kanter opent haar Zomergastenavond met dit fragment omdat ze het belangrijk vindt dat je er rekening mee houdt dat je nooit iemand kent op basis van alleen de buitenkant.

Nummer 14 Johan Cruijff

Maarten de Vos, Johan Cruijff Foundation, 1973

Johan Cruijff wordt gezien als een van de beste voetballers aller tijden. In 1973, vlak na hét topjaar van Ajax, verscheen een ode aan Cruijff: Nummer 14 Johan Cruijff. De film werd geproduceerd door Cruijffs schoonvader Cor Koster. Terwijl Tonny Eyks ‘Chanson pour Milan’ inzet zien we verschillende topspelers van Ajax arriveren bij het stadion in hun mooie auto’s. Daarna vertelt Cruijff in een interview bij hem thuis in Vinkeveen hoe het is om als jonge topspeler ‘van iedereen’ te zijn maar je tegelijkertijd ook erg alleen te voelen. Wanda de Kanter was vroeger, toen ze op de kostschool in Den Haag zat, fan van Cruijff en heeft deze documentaire destijds meerdere malen gezien.

De schreeuw van de leeuw

Rinus Spoor Aidsfonds, Bopper BV, VARA, 1992

René Klijn was een zanger en fotomodel die in 1992 in vele huiskamers een grote indruk achterliet door zijn openhartige gesprek op televisie over zijn ziekte aids met Paul de Leeuw. De Leeuw vraagt luchtig maar oprecht hoe zijn dagen eruit zien en hoe hij zijn uitvaart voor zich ziet. Daarna zingt Klijn het nummer ‘Mr. Blue’, oorspronkelijk gecomponeerd en gezongen door de Britse band Yazoo, De Leeuw ‘doet het achtergrondkoortje’. Wanda de Kanter en haar collega’s moeten regelmatig gesprekken voeren over doodgaan met patiënten die niet meer beter worden. Ze laat dit fragment zien omdat ze bewondert hoe Paul de Leeuw in een paar minuten een heel natuurlijk gesprek over de dood kan voeren, terwijl zoveel artsen het lastig blijven vinden.

Schaken met de dood

Roel van Dalen, De Familie Film en TV, KRO-NCRV, 2015

De documentaire Schaken met de dood gaat over het wetenschappelijk onderzoek naar kanker aan het Nederlands Kankerinstituut (NKI) en het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis. In dit fragment zien we moleculair bioloog René Bernards uitleggen hoe bestrijding van kankercellen werkt en dat hij verwacht dat kanker in de toekomst gereduceerd zal zijn tot een chronische ziekte. Wanda de Kanter laat dit fragment zien om te praten over hoop en over de onderzoekswereld die achter de behandeling schuilt. De hele documentaire is te zien op 2doc.nl.

Lezing van Wanda de Kanter en Pauline Dekker op het 15e Langerhans symposium in het Beatrixtheater

Levens-berichten: de dag schrijft met blauw

Cherry Duyns, VPRO, 1986

Levensberichten is een drieluik uit 1986 van filmmaker Cherry Duyns waarin het dagelijks leven op de oncologische afdeling van het VU medisch centrum in beeld wordt gebracht. In het eerste deel, De dag schrijft met blauw, zien we hoe artsen en verpleegkundigen omgaan met moeilijke gesprekken, de werkdruk, en de hoop en angst van ernstig zieke en terminale patiënten. In een kringgesprek met een psychiater vertelt een verpleegkundige dat ze niet weet hoe ze antwoord moet geven wanneer een patiënt benauwd aan haar vraagt ‘of hij nou terminaal is’. Het drieluik neemt de tijd om te laten zien hoe het eraan toegaat op een afdeling waar de meeste patiënten leven met de wetenschap dat ze niet meer beter worden.

One More Time with Feeling

Andrew Dominik, White Light, Iconoclast, 2016

De documentaire One More Time with Feeling zou eigenlijk gaan over het zestiende studioalbum van zanger Nick Cave. De verhaallijn sloeg echter een andere weg in toen zijn vijftienjarige zoon verongelukte en Cave dat verdriet moest verwerken. De documentaire werd uiteindelijk een film over zowel het maakproces van het album als de rouwarbeid van Cave. Wanda de Kanter neemt hiervan een fragment mee naar Zomergasten om de woorden over rouw van Nick Cave te laten horen. Cave beschrijft hoe het verlies van een dierbare je verandert. We zien Cave en goede vriend en bandlid Warren Ellis in de studio technische problemen oplossen en overleggen over het ritme van een melodie.

Little Britain

Matt Lipsey, BBC, 2004

De Britse serie Little Britain bestaat uit een reeks sketches met vaste personages. Een terugkerende sketch is ‘Bitty’, over een conservatief upper class Brits koppel met hun 25-jarige zoon. Hij vraagt telkens om ‘bitty’, waarna zijn moeder na een paar afwijzingen uiteindelijk toegeeft en haar volwassen zoon borstvoeding geeft – compleet met klopjes op de rug en boertjes. Naast dat Wanda de Kanter deze sketch grappig vindt, ziet ze er ook een belangrijke les in over impulscontrole: dit is wat er gebeurt als je als ouder je kind geen impulscontrole aanleert, tot in het ridicule doorgetrokken.

Radar Extra

Linda Stoltenberg, AVROTROS, 2017

Het consumentenprogramma Radar brengt geregeld een uitgebreide documentaire uit. Het tweede deel van de tweeluik Waar rook is: De macht van de tabaksindustrie gaat over de lobby van de tabaksindustrie. We zien in dit fragment presentator Antoinette Hertsenberg in gesprek met Florence Berteletti, op dat moment directeur van Smoke Free Partnership in Brussel. Ze bespreken een geheim document van tabaksproducent Philip Morris dat Berteletti in handen heeft gekregen. Daarin is een profiel opgenomen van alle europarlementariërs en hoe gevoelig zij zijn voor welke argumenten van de tabaksindustrie tegen verdere regulering. Wanda de Kanter laat dit fragment zien om te praten over de macht van lobbyisten van de industrie in onze democratie en samenleving.

Wanda de Kanter in het Rode Kruisziekenhuis Beverwijk

The Insider

Michael Mann, Walt Disney Company, Benelux, 1999

De film The Insider is gebaseerd op een spraakmakend televisie-interview met klokkenluider Jeffrey Wigand uit de Amerikaanse tabaksindustrie. Wigand was vice-president bij tabaksproducent Brown & Williamson, hoofd van de afdeling Research and Development. Hij kwam in 1996 naar buiten met onthullende informatie over de schadelijkheid van tabak en het doelbewust verslavend maken van sigaretten door de industrie. De rol van Wigand wordt in The Insider vertolkt door Russell Crowe, Al Pacino speelt journalist Lowell Bergman, producer bij het beroemde CBS-programma 60 Minutes. In dit fragment zien we de scène waarin Wigand voor het dilemma staat of hij het interview wel moet doen: de informatie wereldkundig maken zal belangrijk nieuws opleveren, maar voor hetzelfde geld verandert er helemaal niets, terwijl zijn voormalige werkgever hem en zijn gezin kapotmaakt. The Insider is de keuzefilm van Wanda de Kanter.

El Bulli: Cooking in Progress

Gereon Wetzel, If... Productions, 2010

Het Catalaanse restaurant El Bulli van chef Ferran Adrià werd beschouwd als het beste ter wereld en stond erom bekend dat het slechts zes maanden per jaar open was; de andere helft van het jaar werkten ze aan nieuwe culinaire concepten. In de documentaire El Bulli: Cooking in Progress krijgen we een kijkje achter de schermen van het ‘moleculair koken’. Wanda de Kanter laat een fragment zien waarin Adrià’s rechterhand Oriol Castro een gerecht op basis van paddestoel en vinaigrette met ijs laat proeven aan Adrià. De chef proeft met een stalen gezicht terwijl Castro afwachtend toekijkt en zijn mening probeert te lezen. De film geeft een mooi beeld van de samenwerking en hiërarchie in de brigade van deze experimentele keuken. Wanda de Kanter kan ook enorm genieten van lekker en soms luxe eten, maar is zelf geen ster in de keuken.

Het uur van de wolf: Liesbeth List - Heb me lief

Deborah van Dam, Moondocs, NPS, 2006

Zanger Ramses Shaffy kreeg in 2000 de diagnose Korsakov door overmatig alcoholgebruik. Spreken werd voor hem steeds moeilijker; de ziekte heeft vergelijkbare symptomen met dementie. In de documentaire Liesbeth List - Heb me lief bezoekt zangeres Liesbeth List haar oude zangmaatje Ramses Shaffy om een nieuwe versie van zijn nummer 'Laat me' op te nemen, samen met Gerard Alderliefste en zijn band. In dit fragment zien we List en Shaffy in de studio, waar List ontroerd raakt wanneer Shaffy krachtig en zelfverzekerd zingt, ondanks zijn ziekte. Wanda koos dit fragment om te laten zien wat voor effect muziek kan hebben op iemand met dementie. Zij kreeg hier zelf ook mee te maken toen zowel haar vader als haar schoonouders dement werden.

Le Petit Prince

Mark Osborne, Alternative Films, ON Animation Studios, 2015

Het wereldberoemde verhaal De kleine prins uit 1943 werd in 2015 verfilmd tot een raamvertelling die gebruikt maakt van moderne computeranimatie én stop-motion. Een oude piloot in een grijze wereld is op zoek naar iemand aan wie hij het verhaal van de kleine prins kan vertellen. Wanda laat enkele fragmenten zien omdat het verfilmde boekje, dat boordevol symboliek zit, meerdere malen een rol heeft gespeeld in haar leven. We zien onder andere de piloot en de kleine prins door de woestijn lopen, op zoek naar een waterbron.

de aflevering als podcast

Het hele gesprek met Wanda de Kanter is beschikbaar als podcast. De fragmenten zijn hierdoor niet meer te zien, daarom beschrijven we ze in een voice-over. De gesprekken zijn verder onaangepast.

Abonneer je om niets te missen via iTunes, ►RSS-feedStitcher of luister via deze pagina. Luister hier naar de podcasts van andere afleveringen.