Lieke Marsman

Lieke Marsman opent haar Zomergastenavond met een portret van dichter Gerrit Kouwenaar en de totstandkoming van zijn dichtbundel Totaal witte kamer, die deels aan de dood van zijn vrouw Paula is gewijd. De documentaire over Kouwenaar ontroert Lieke. Wanneer Kouwenaar zijn gedicht voorleest vertelt hij dat hij de kamer opnieuw wit wilt maken. Dit symboliseert het opnieuw beginnen, de sporen van het verleden vergeten en de tijd ongedaan maken.  

 Het gedicht Totaal witte kamer vindt Marsman niet zijn beste werk, maar Kouwenaar wilde in zijn gedichten altijd zijn emoties weglaten en in de Totaal witte kamer besloot hij nu juist zijn emoties te laten zien vanwege het overlijden van zijn vrouw. Dit raakt Marsman het meest aan dit gedicht.

In het fragment is te zien hoe de communistische dictator Ceaușescu van Roemenië, in de tijd van de Sovjet-Unie veel invloed heeft gehad op de schrijver en Nobelprijswinnaar voor de literatuur, Herta Müller. Müller beschrijft hem als Spraakmonster, die taal op een schrijnende manier gebruikte om de maatschappij uit te knijpen. Dit deed hij in zijn taalgebruik door dingen te vervalsen, verbergen en te huichelen. Müller kreeg hierdoor een aversie tegen taal. Dit heeft ervoor gezorgd dat zij later een eigen manier heeft gevonden om te dichten en met taal om te gaan. In plaats van woorden uit te schrijven, knipte ze woorden en letters uit tijdschriften om hiermee te gaan dichten. 

Marsman kan goed begrijpen hoe Herta Müller zich destijds heeft gevoeld. Tegenwoordig ziet Marsman dat er nu overal op de wereld wel misbruik wordt gemaakt van taal. Zoals bij Trump of de geheime dienst. Die taal zou inzetten om mensen gek te maken of dingen te verhullen. Volgens Marsman wordt taal hierdoor van ons ontnomen, terwijl dit voor Marsman het enige is waarmee wij grip hebben op de werkelijkheid.

De klimaatactiviste Miranda Whelehan voert een confronterend gesprek met drie journalisten tijdens het ochtendprogramma Good Morning Britain. Miranda vindt dat we voorgoed van olie af moeten, maar naast haar zit een journalist die het irritant vindt wanneer activisten de weg blokkeren om hun doel te bereiken. Ook de journalist tegenover Miranda vraagt of ze het snapt dat ze door haar acties juist mensen van zich vervreemdt, terwijl deze mensen haar doel wel steunen en het probleem inzien. 

Miranda antwoordt hierop dat de wetenschap en onderzoek vertellen over wat olie en de fossiele brandstoffen met de wereld kan doen en wij volgens Miranda de morele plicht hebben om nu te handelen, omdat dit anders de opkomende generatie kan schaden. Volgens Marsman geeft het gesprek tussen de jonge klimaatactiviste en de journalisten een mooie contradictie aan hoe deze conversatie er in het echte leven ook aan toe gaat over klimaat. 

Een van de grote liefdes van Lieke is tennis. Daarom laat ze dit fragment zien van de finale op Roland Garros, tussen tennissers Steffi Graf en Martina Hingis in 1999. Marsman was destijds negen jaar en kan zich dit moment nog goed herinneren. Voor haar was dit een historisch moment in de tennis. 

Steffi Graf werd toen gezien als de koningin van de tennis die aan het einde van haar carrière zat. Martina Hingis was achttien jaar en een aanstormend talent in de tenniswereld. Zij werd als de prinses van de tennis gezien. Maar het publiek begon zich tijdens deze wedstrijd aan Hingis te irriteren door onsportieve acties van de tennisster, zoals het onderhands serveren. Het publiek keerde zich tegen Hingis door te klappen en te fluiten. Uiteindelijk trekt veteraan Graf de wedstrijd over de streep en won daarmee haar laatste Grand Slam-titel. 

Deze documentaire toont hoe honderden mensen en kinderen claimden in 1994 een UFO te hebben gezien in Zimbabwe. Er werden 64 kinderen geïnterviewd. Ze beschreven het als: ‘Een zilveren ding, ovaal en het vloog langzaam voorbij.’ Of: ‘Een groot schip met lichten dat voorbij vloog.’ De kinderen zeiden dat de UFO vlak bij de rand van hun speelterrein landde en er iets naast de UFO kwam te staan. Ze omschreven het als iemand met een groot hoofd, grote zwarte ogen en een zwart pak aan. Het fragment laat zien dat 20 jaar na dato de toen kinderen, en nu volwassenen nog steeds zijn overtuigd van deze ervaring.

Hoe vaker Marsman naar dit fragment kijkt, hoe geloofwaardiger zij de kinderen uit dit fragment vindt. Door de manier waarop de kinderen het vertellen gelooft Marsman dat de kinderen een UFO hebben gezien, hoe absurd het ook voor haar klinkt.

Een bijna echte ziekenhuiservaring wordt in een videokunstwerk verbeeldt door Saskia Olde Wolbers. In dit kunstwerk Interloper is te zien hoe zij van allerlei zelfgemaakte stellages een ziekenhuis heeft nagebootst. In het videokunstwerk worden we onder andere meegenomen in de operatie- en patiëntenkamer. 

 In het fragment wordt getoond hoe een man die aan pseudologia fantastica lijdt: hij heeft voor zichzelf heeft bedacht dat hij een chirurg is in een academisch ziekenhuis. Terwijl hij in werkelijkheid elke dag de krant leest in zijn auto. Het fragment toont hoe de man ontwaakt in zijn fantasie nadat hij in een coma is terechtgekomen. De kijker wordt meegenomen in zijn bijna-doodervaring. Dit fragment koos Marsman omdat het op een surrealistische en poëtische manier weergeeft hoe het is om in een ziekenhuis te zijn of in een operatiekamer te liggen. 

Dit fragment gaat over het verliezen van een kind en het leven na dood. In deze documentaire is te zien hoe een jong koppel dat worstelt met het overlijden van hun zoon op zoek is gegaan naar tekenen van zijn aanwezigheid. Elijah, de zoon van Courtney en Stephen Knight, was veertien toen hij kwam te overlijden. Tijdens een padvinderskamp werd door een hevige storm de tent van Elijah omgestoten door een boom, waardoor Elijah door een tragisch ongeluk kwam te overlijden. Courtney en Stephen zijn na de dood van hun zoon op zoek gegaan naar tekens om te weten dat het goed met Elijah gaat of dat hij bij hun in de buurt is. Ook gingen zij bij een medium langs. 

Marsman kon zich goed met Courtney en Stephen identificeren, omdat ze heel graag willen dat er meer tussen hemel en aarde is en hier ook voor openstaan. Maar zich tegelijkertijd ook afvragen of het wel kan dat er leven is na de dood.

In deze zwartkomische film wordt theatermaker Caden Cotard, gespeeld door Philip Seymour Hoffman, in de film van Charlie Kaufman geconfronteerd met een scheiding en het nieuws dat hij ongeneeslijk ziek is. Cotard besluit een voorstelling te maken over zijn eigen leven. Met zijn voorstelling wil hij het alledaagse leven weergeven aan het publiek. In het fragment dat Marsman heeft gekozen zien we een monoloog uit de voorstelling. In deze monoloog spreekt een dominee tijdens een begrafenis de aanwezige mensen toe. De dominee zegt onder andere dat we altijd maar doen alsof we oké zijn om met elkaar om te gaan. Maar niemand wil elkaars ellende horen omdat ze zelf al in de ellende zitten.

‘Amen,’ zegt Marsman na het zien van het fragment. Volgens Marsman bleek het voor de theatermaker een moeilijke opgave om het echte leven weer te geven in zijn voorstelling, omdat het alledaagse leven zo complex en over de top is. 

In de futuristische videoclip van de Canadese singer-songwriter Grimes is de zangeres wit geschminkt te zien en heeft ze zwart en geel gekleurde lange haren. Ze zit in een rode jurk op een futuristische setting, waarbij er op de achtergrond planten te zien zijn en Grimes op een hoge houten stoel zit, omringd door stenen grond en pilaren waar rode doeken aan wapperen. In deze setting zingt Grimes over iets buitengewoon aards: verlies en verslaving. Zelf is ze een aantal vrienden verloren aan opiatenoverdosis.

Marsman kan zich erg goed vinden in dit lied van Grimes. Normaal luistert Marsman niet altijd naar een tekst van een lied, maar met de tekst van dit nummer kon ze zich wel vinden. Een zin die ze mooi vond uit het nummer was: ‘Innocence was fleeting like a season.’ Wat betekent dat onschuld voorbij ging als de seizoenen. Marsman heeft zelf niet het gevoel dat ze schuldig is geworden maar ze heeft wel het gevoel dat ze haar onschuld kwijt is. 

De Britse sitcom Derry Girls gaat over vijf vriendinnen die in de jaren negentig opgroeien in het Noord-Ierse Derry tijdens het conflict tussen de protestanten en katholieken in Engeland. In het fragment worden de vriendinnen op het matje geroepen door de schooldirecteur nadat de vriendinnen een eerstejaars zouden hebben bedreigd. De schooldirecteur is een katholieke zuster en is woedend op het gedrag van de oudejaars.De schooldirecteur vraagt aan de eerstejaars of ze het excuus aanvaart van de groep meiden, waarop de eerstejaars antwoordt het excuus niet te accepteren vanwege het laffe gedrag die de meiden hadden getoond. Vooral de acteurs en de dialogen vindt Marsman sterk aan de film, ook omdat het wordt gespeeld door jonge acteurs.

In dit fragment uit de documentaire “Love in Russian” wordt getoond hoe russen kijken naar de liefde. Staffan Julén volgt journalist en schrijver Svetlana Alexievich, die de Nobelprijs voor de literatuur won voor haar literaire getuigenverslagen van het leven tijdens de Sovjetunie. Later deed de journalist een poging om een boek te schrijven over de liefde, dit levert voor de auteur een paar confronterende en aangrijpende gesprekken op. In het fragment gaat Alexievich in gesprek met een Russische man. Ze hebben het over wat liefde is en wanneer iemand de ware is. Sommige antwoorden van de man raken haar en doen Alexievich beseffen dat ze zelf niet goed weet wat ware liefde is.

Na het zien van dit fragment verbaast het Marsman hoe onwetend Alexievich zelf is over de liefde. Omdat Alexievich zelf met veel vragen zit over de liefde en erachter komt dat het een lastige opgave zal zijn om het boek te schrijven.

In dit fragment is te zien hoe de iconische zangeres Joni Mitchell na jaren afwezigheid op het podium verscheen van het Newport Folk Festival voor een verrassingsoptreden. Dit levert gejuich op bij het publiek wanneer ze haar eerste zin begint te zingen. Gedurende haar optreden is het publiek verwonderd door de aanwezigheid en zang van Joni Mitchell. Voor Marsman was het een bijzonder moment om de iconische zangeres op latere leeftijd te zien zingen op een groot festival. 

Het laatste fragment komt uit het Polygoonjournaal uit 1949 en gaat over de tachtigste verjaardag van dichter Henriette Roland Holst. In haar woning in Amsterdam spreekt ze via de zwart-wit televisie de jeugd toe. In haar boodschap vertelt ze dat de toekomst van de mensheid afhangt van de jeugd. ‘Wanneer zij dapper en vastberaden de goede paden inslaat, wanneer zij een gemeenschap wil gronden die de mensheid naar het ware geluk en naar de vrede brengt dan is dat de grootste daad die de jeugd heeft gedaan.’ Dit zou het mooiste zijn waar wij als mensen later dankbaar voor zullen zijn, vertelt Holst.

Voor Marsman is haar avond als zomergast hiermee rond. Ze begon haar avond met een dichter en eindigt haar avond met een dichtster. De boodschap en het gedicht van Holst is precies datgene wat Marsman aan de mensen zou willen zeggen: alleen door liefde voor elkaar en voor de mens te hebben, zal alles om ons heen ook meestijgen.