Als tweede Zomergast van 2017 ontvangt Janine Abbring komende zondag burgemeester van Amsterdam Eberhard van der Laan. Wat komt er voorbij tijdens zijn avond en waarom moet je kijken? Vijf redenen:

1. We zien unieke beelden van zijn leermeester Jan Schaefer

Jan Schaefer (1940-1994), in zijn vroege jaren banketbakker en buurtactivist in de Pijp (hij voorkwam de sloop van veel woningen in deze Amsterdamse wijk), maar vooral bekend als politicus van de PvdA. Schaefer zat meerdere malen in de Tweede Kamer en was van 1978 tot 1986 wethouder in Amsterdam. Hij zette zich in voor grootschalige stadsvernieuwing, betere volkshuisvesting en zocht een oplossing voor leegstand. Ondanks zijn functie, bleef Schaefer een man van het volk; hij verscheen nooit in pak op zijn werk, maar altijd in spijkerbroek en houthakkersbloes. ‘In gelul kan je niet wonen,’ was zijn devies. Taalgebruik dat zijn collega’s in Den Haag niet per se konden waarderen, wat ertoe leidde dat hij zijn leuze herschreef naar ‘in geouwehoer kan je niet wonen’.

Eberhard van der Laan hielp in de jaren 70 als student rechten mensen met huurproblemen in zijn eigen Kinkerbuurt. Het is dan ook geen toeval dat hij als jong PvdA-lid Jan Schaefer tegenkwam. ‘Als je dan in zijn handen valt, ben je verkocht’, zei hij ooit in een interview met de Groene Amsterdammer. Schaefer was een leermeester met wie Van der Laan in de jaren die volgden veel zou samenwerken in de gemeenteraad. Komende zondag vertelt hij meer over deze legendarische wethouder aan de hand van het sprekende portret Namens… Jan Schaefer (VPRO, 1971).

2. Hij brengt een ode aan de kunst

Dat Eberhard van der Laan trots is op zijn stad zal niemand zijn ontgaan. Het Concertgebouworkest, het Rijksmuseum en De Nationale Opera: de Amsterdamse kunst en cultuur behoren tot de internationale top en de burgemeester wil die rijkdom graag delen met de rest van Nederland. Hij brengt tijdens zijn Zomergastenavond een ode aan ballerina Igone de Jongh, eerste soliste van Het Nationale Ballet. De Jongh werd amper een jaar geleden nog geridderd door Van der Laan. ‘Iemand komt in aanmerking voor een onderscheiding in deze orde wanneer bijzondere verdiensten van zeer exceptionele aard worden verricht voor de samenleving’, sprak de burgemeester. Van der Laan laat beelden zien uit Bloed, zweet en blaren (AVRO, 2014), een serie over Het Nationale Ballet van Olaf van Paassen, waarin we de ballerina schijnbaar moeiteloos zien schakelen tussen de zorg voor haar zoontje en het loodzware bestaan als topsporter. En dat is bewonderenswaardig, aldus de burgemeester.

3. We komen meer te weten over zijn ouders

‘Op een dag als vandaag beseffen we hoeveel slachtoffers de bezetter heeft gemaakt en hoeveel mensen hun leven voor onze vrijheid in de waagschaal hebben gesteld’, sprak Eberhard van der Laan afgelopen 4 mei tijdens de Nationale Dodenherdenking op de Dam. Zijn speech over de waarde van vrede, verdraagzaamheid en de verworvenheden van de rechtsstaat raakte veel mensen in het hart. Rake woorden, maar voor een lange tijd was de Tweede Wereldoorlog voor Van der Laan moeilijk te vatten. ‘De oorlog die maar geen ‘gewone’ geschiedenis wordt, geen verleden tijd. De oorlog die ik vaak niet begreep’, sprak hij tijdens de dodenherdenking drie jaar eerder. Van der Laan heeft veel gelezen, gezien en nagedacht over deze periode. Zijn ouders waren betrokken bij het verzet vanuit hun woonplaats Rijnsburg, en na de oorlog werd er thuis nog veel gesproken over wat er toen gebeurd was. In 1983 stelde Eberhard van der Laan dertig vragen op schrift over de verzetsperiode voor zijn moeder. Zij schreef daarop het boekje In antwoord op je vragen – terugblik van een vrouw op de bezettingstijd. Komende zondag laat Van der Laan aan de hand van meerdere fragmenten zien hoe de oorlog en de ervaringen van zijn ouders hem gevormd hebben.

4. Hij staat voor zijn kluppie

Zelfs de meest verstokte Feyenoorder, PSV’er of fan van een andere rivaal, zal de voortdurende liefde van Van der Laan voor zíjn Ajax kunnen waarderen. Zoals de burgemeester het zelf al eens mooi verwoordde tijdens de huldiging van de Amsterdamse club in 2012: ‘Ik was al Ajacied toen de meesten van jullie nog in jullie pyjamaatje naar Sesamstraat keken.’

Daar is geen woord van gelogen. Van der Laans allereerste wedstrijd was de legendarisch geworden ‘mistwedstrijd’: 1966, Ajax-Liverpool in het Olympisch Stadion, 5-1. Van der Laan was een van de weinigen die die avond wat van de goals kon zien. Samen met zijn vader zat hij achter een van de doelen.

Van der Laan zet zijn liefde zondag nog eens kracht bij met een eerbetoon aan de jonge voetballer Abdelhak ‘Appie’ Nouri, die op 8 juli tijdens een oefenwedstrijd in Oostenrijk een hartstilstand kreeg. Inmiddels is bekend dat Nouri, die in mei als trotse Amsterdammer zijn ernstig zieke burgemeester nog een hart onder de riem stak, ernstige hersenschade heeft opgelopen. Het nieuws leidde tot een grote samenkomst in Amsterdam Geuzenveld, waar Ajax-spelers, F-siders, Feyenoorders, buurtgenoten en Nouri’s familie bij elkaar kwamen om hem te eren. Ook Eberhard van der Laan richt zondag tijdens VPRO Zomergasten een monumentje op voor Nouri.

5. Hij kent zijn klassiekers

Helaas, deze aflevering van Zomergasten gaat niet gepaard met een keuzefilm – wat niet wegneemt dat Van der Laan natuurlijk wel een favoriet heeft. Hij neemt twee fragmenten mee uit Mississippi Burning (1988), een film over de moord op drie burgerrechtenactivisten in 1964 en het FBI-onderzoek daarnaar. Om de moordenaars, die gelinkt worden aan de Ku Klux Klan, op te sporen en te kunnen arresteren, zoeken hoofdrolspelers Gene Hackman en William Dafoe het randje van de wet op en gaan er zelfs overheen. Het is een film met een grote betekenis voor de burgemeester.

Van de Laan werd in zijn eigen stad meermaals geconfronteerd met buurtterreur. Van een Marokkaans gezin tot een homostel, Van der Laan heeft met lede ogen toe moeten zien hoe enkele van zijn burgers weggepest werden uit hun huizen. Met als voorbeeld Mississippi Burning zei hij daarover in 2013 tegen de Volkskrant: ‘Als het moet, gaan we binnen de grenzen van de wet terugtreiteren. We brengen ons hele arsenaal in stelling om de getreiterden te ontzetten. De rechtsstaat moet geen watje worden.’

Hoe bestrijd je onverdraagzaamheid zonder zelf onverdraagzaam te worden? Daarover en meer gaat het zondagavond in VPRO Zomergasten. U zult alleen zelf even de film moeten opzoeken.