radio doc: niet bang te krijgen
NPO Radio1, 13 oktober
In de radiodocumentaire Niet bang te krijgen gaan Hella en Sandra Rottenberg op zoek naar de geschiedenis van hun grootvader Isay Rottenberg ten tijde van de jaren dertig in nazi Duitsland. Ze kwamen meer te weten dan ze in eerste instantie hadden gedacht.
OVT: zondag 13 maart 11.00 uur, NPORadio1
De nichten Hella en Sandra Rottenberg hebben hun grootvader Isay Rottenberg goed gekend. Hij was een toegewijde grootvader, die voorlas en goocheltrucs deed. Hij was de baas van het familiebedrijf, las Vrij Nederland en Stefan Zweig en maakte mooie reizen. Van zijn avontuurlijke leven wisten ze alleen een paar naakte feiten.
Dat hij als joodse immigrant uit Polen, na een verblijf in Duitsland, in Amsterdam was beland, en dat hij in de Tweede Wereldoorlog naar Zwitserland was ontkomen. Ooit hadden ze wel eens horen noemen dat hij in de jaren 30 gevangen gezeten had in nazi-Duitsland, waar hij een fabriek bezat, die door de nazi’s was afgepakt. Over die fabriek wisten ze niets: niet wat er gemaakt werd, niet de naam, niet het adres. Tot er eind vorig jaar een advertentie in het Nieuw Israëlitisch Weekblad verscheen met een oproep voor mensen die dachten aanspraak te kunnen maken op geroofd joods bezit in het voormalige Oost-Duitsland. Op de lijst stond Isay Rottenberg met een sigarenfabriek in Döbeln, niet ver van Dresden.
Naar die sigarenfabriek zijn Hella en Sandra Rottenberg op zoek gegaan. Zij ontdekten dat de Deutsche Zigarrenwerke in de jaren dertig de modernste sigarenfabriek van Duitsland was, de enige waar volledig machinaal sigaren werden gemaakt.
het verhaal achter de muziek
Wir rauchen nur „Indianer“, die der Krenter fabriziert. Bill'ge Marken liefern kann er, weil er selber importiert. Ob „Sioux“ oder „Texas“, alle Sorten sind „eins – a“; Für die Verwöhntesten etwas. Freuet Euch: Die Indianer sind da!
Het lied maakte deel uit van een grote, voor die tijd heel moderne en op Amerikaanse leest geschoeide, reclamecampagne van de Firma Krenter. Krenter was de oprichter van de geheel geautomatiseerde sigarenfabriek in 1930 in het stadje Döbeln nabij Dresden.
Het logo van het sigarenmerk was een sigarenrokende indiaan. Affiches en advertenties kondigden de komst van 'de indianen' aan, daarna verschenen er in winkelstraten en warenhuizen van Dresden als indianen verklede mannen die de nieuwe sigaren uitdeelden.
De Krenterfabriek ging al snel failliet, in 1932. Onze grootvader nam de fabriek over en maakte een doorstart, vanaf dat moment heette de fabriek Deutsche Zigarrenwerke AG . Sandra en Hella Rottenberg zijn nog steeds op zoek naar de muziek van het sigarenlied.
Henk Hofstede is de zanger, gitarist, componist en tekstschrijver van de Amsterdamse popgroep de Nits. Hij componeerde voor de radiodocumentaire muziek bij de tekst van het Sigarenlied, die hij ook zelf zingt.
