VPRO Marathoninterview
Rijk de Gooyer deel 3
Een fenomeen
Hoe vat je Rijk de Gooyers leven in een paar zinnen samen? Niet, er is geen beginnen aan. Acteur, komiek, cabaretier, columnist, avonturier, schrijver, bakker, zanger, spion, reclamemaker, stellvertretend Bürgermeister, kroegtijger – hij blinkt overal in uit. De laatste jaren is het wat rustiger rondom De Gooyer, niet in de laatste plaats omdat hij inmiddels alweer 82 jaar oud is en zijn gezondheid te wensen overlaat. Maar daarvoor deed hij erg vaak van zich spreken. In positieve zin, door bijvoorbeeld drie Gouden Kalveren te winnen voor zijn acteerprestaties, en in negatieve zin, door bijvoorbeeld twee van die drie prestigieuze prijzen uit het raam van een taxi te gooien. Recalcitrant en na een stevige borrel niet te genieten, zo staat hij ook bekend. In de zomer van 1990 sprak Jan Haasbroek vijf uur lang met het fenomeen.
Biografie Rijk de Gooijer
geb. 17 december 1925
Never a dull moment...
Rijk de Gooyer kwam op 17 december 1925 ter wereld als zoon van een gereformeerde bakker en zijn vrouw. Van De Gooyers jeugd is weinig bekend, maar de oorlog maakte van het rustige leventje dat ie tot dan toe in Utrecht leefde abrupt een eind. Hij was 14 toen de oorlog uitbrak en 18 toen hij met een vriend besloot de Waal over te zwemmen om naar het bevrijde Zuiden van Nederland te ontkomen. Die actie was volgens de overlevering onder meer geïnspireerd door de angst dat zijn vader woedend zou zijn omdat hij zijn HBS-B-diploma niet ging halen. Aan de andere rivieroever aangekomen sloot hij zich aan bij het geallieerde leger. Daar werd hij opgeleid tot tolk, omdat hij een aardig mondje Duits, Frans en Engels kon. Hij trok met het leger op naar nazi-Duitsland en was getuige van de bevrijding van het concentratiekamp Bergen-Belsen en van de arrestatie van SS-topman Heinrich Himmler.
Na de oorlog dreigde hij even in een normaal bestaan terug te vallen: hij hielp zijn vader korte tijd in de bakkerij, maar hij ging al snel als leerling-verslaggever bij de NCRV terecht, een iets spannender bestaan. Tijdens een personeelsavond bleek zijn komische talent, wat ertoe leidde dat hij voor de NCRV-radio als komiek en hoorspelacteur werd ingezet. Later was hij ook te horen bij de KRO en de VARA. Eén seizoen, 1949-1949, maakte hij onderdeel uit van Wim Kans ABC Cabaret, maar Kan was van deze “oproerkraaier” allerminst gecharmeerd.
In 1952 ontmoette hij Johnny Kraaykamp: het duo Johnny en Rijk was geboren. Samen traden ze op bij feesten en partijen. De Gooyer was de aangever van de grappen, Kraaykamp was de schlemiel met de punchline.
Op een gegeven moment vond De Gooyer het wel weer welletjes en ging naar Berlijn om een acteeropleiding te volgen. In die periode, 1959-1960, heeft hij naar eigen zeggen spionagewerk verricht voor de CIA. In het Oost-Berlijnse acteursmilieu moest hij zijn vrienden en collega’s uithoren en aan de CIA rapporteren. Volgens De Gooyer heeft hij in die tijd nooit iemand in de problemen gebracht, vooral omdat hij zijn verslag aan de spionagedienst uit zijn duim zoog. “Ik heb wel namen genoemd, maar die namen waren bij de Yanks allang bekend. Ik vertelde mijn contactpersoon vooral wat ik allemaal deed in Oost-Berlijn en wie ik zag. (…) Ja, dat vonden ze genoeg in het begin, ze waren allang blij dat die contacten er waren. Maar ik vermoedde natuurlijk ook wel dat een moment zou komen dat De Gooyer echt aan de slag moest, dat ik zou moeten infiltreren en dingen moeten doen waar ze echt iets aan hadden.”
Echt doorbreken met zijn acteerwerk deed hij pas toen hij al tegen de vijftig liep in De Inbreker’(1972). Daarna volgden grote en mooie hoofd- en bijrollen in Soldaat van Oranje (1978), Een Vlucht Regenwulpen (1981), Schatjes! (1984), De Avonden (1989) en Madelief: Krassen in het Tafelblad (1998). Niet zelden speelde hij in films de (Duitse) slechterik: “Dat ging me goed af, misschien omdat ik er vele heb gezien. Het is ook altijd leuk om een ploert te spelen. Een held kun je één keer spelen, een ploert kun je wel op dertig manieren doen. In Soldaat van Oranje was ik een lachende ploert. Toen ik na de première aan de toenmalige koningin Juliana werd voorgesteld, riep ze: “O nee, vreselijk man, gaat u weg, gaat u weg!” Prins Bernhard zei: “Hij heeft ’t hiel koet ketaan”.
Nog meer bekendheid verwierf De Gooijer met een reeks commercials, waarvan de one-liners vaste uitdrukkingen werden (“Foutje! Bedankt!”). Hij was ook nog te zien in de zwartgallige komedieserie In Voor- en Tegenspoed, waarin hij vooral zichzelf op dat moment in zijn leven speelde: een oudere, cynische dronkenlap, die het zichzelf en anderen erg moeilijk maakte hem sympathiek te vinden, maar dat toch wel was.
Na het voorjaar van 2001, toen hij in de sportschool een medium-beroerte en daardoor spraakproblemen kreeg, vertoonde hij zich niet of nauwelijks meer op tv en acteerde hij niet meer. Hij stierf op 2 november 2011.