Tijdens de conferenties debatteerden zowel 'denkers' als 'beslissers' over de betekenis en politieke relevantie van 'het Europese beschavingsideaal en zijn waarden in de Europese Unie van de 21ste eeuw'. Op de afsluitende conferentie in Rotterdam, ook wel aangeduid als de ‘Europese intellectuele top’, kreeg ook een aantal denkers vanachter het voormalige IJzeren Gordijn het woord.
Tegenlicht
Denkend aan Europa
'Europe: a beautiful idea?'. Dat was de overkoepelende titel van de reeks internationale conferenties tijdens het Nederlandse EU-voorzitterschap, georganiseerd door het Nexus -instituut, in samenwerking met premier Balkenende's ministerie van Algemene Zaken en het ministerie van Buitenlandse Zaken.
In Denkend aan Europa onderneemt Jos de Putter een zoektocht naar de Europese ziel en spreekt hij onder meer met denkers uit het oosten. Heeft hun afwijkende ontwikkeling in de laatste 50 jaar ook een andere visie op de Europese geest en zijn waarden opgeleverd? Wie het vraagt aan de Hongaarse schrijver György Konrád, of aan de Poolse historicus Adam Zamoyski, krijgt 15 jaar na de Val van de Muur verrassende antwoorden. Meewarig wordt gekeken naar West-Europa, waar middelmaat en consumentisme zodanig zijn gaan heersen, dat weinigen meer raad weten met vragen over 'de ziel'. Zoals Adam Zamoyski liet optekenen in NRC Handelsblad: 'De huidige Europese eenwording leidt onherroepelijk tot vervlakking'.
In Denkend aan Europa geeft ook premier Jan Peter Balkenende zijn visie op deze kwestie. Voorts wordt gepraat met voornoemde Konrád, en Adam Zamoyski, en tevens met diens neef Marcin Zamoyski. Adam en Marcin zijn de laatste telgen van het legendarische adellijke geslacht Zamoyski, grondleggers van de stad Zamosc in Oost-Polen, bijna aan de grens met Oekraïne. Zamosc werd in de Renaissance gesticht en gebouwd als ideaal van harmonieus samenleven en tolerantie. Maar dat kon niet voorkomen dat in de 20e eeuw eerst het nazisme, en daarna het communisme die historisch gegroeide mentaliteit zwaar in de verdrukking bracht. Ondanks dat overleefde de spiritualiteit, de cultuur en de Europese identiteit.
Waar denken tijdgenoten aan bij dat begrip 'Europese identiteit'? Deze vraag legt De Putter tot slot voor aan drie groepen meisjes met zeer verschillende achtergrond. Leerlingen van een lyceum in Wassenaar, een katholiek gymnasium in het Poolse Krakau, en een vmbo-school in Amsterdam-West. Om zo het Europese voorland van zijn pasgeboren dochter Romane te peilen.
regie: Jos de Putter
research: William de Bruijn
productie: Mariska Schneider
eindredactie: Marije Meerman/Doke Romeijn/Frank Wiering