Argos
De vriendenrepubliek van Henk Koop
Bij de rechtbank in Groningen staat op 25 april 1997 een procedure op de rol die de Groningse topondernemer Henk Koop heeft aangespannen tegen de Socialistische Partij. Koop is een grote jongen in de weg- en waterbouw, maar het internationaal opererende bedrijvenimperium van Koop is ook actief op terreinen zoals de aannemerij, de landbouw en het aanleggen van pijpleidingen. Koop sleept de SP voor de rechter, omdat hij zich in eer en goede naam aangetast voelt door een publicatie van de SP. Koop zou in Groningen haast 'Italiaanse verhoudingen' hebben geschapen. Maar volgens Koop valt hem niets te verwijten. Hij is brandschoon. In Argos vandaag een onderzoek naar de wisselwerking tussen een ondernemer en de politiek. Is Koop werkelijk zo brandschoon? Of bestaat er een Groningse variant op 'De Vriendenrepubliek, zoals de innige samenwerking tussen ondernemers en politici, bestuurders en ambtenaren eerder in Limburg is genoemd?
Argos over de Groningse zakenman Henk Koop, die zeer nauwe banden onderhoudt met leden van het Groningse gemeentebestuur. Zo blijken er Groningse politici bij hem op de loonlijst te staan als adviseur. Koop kwam begin 1997 in het nieuws toen een bronzen beeld van voormalig Sovjetleider Lenin op zijn bedrijfsterrein werd geplaatst.
Het programma bevat vraaggesprekken met:
- ondernemer Henk Koop over het beeld van Lenin en de politici die bij hem op de loonlijst staan;
- fractievoorzitter Verschuren van de SP in Groningen over de nauwe banden tussen Koop en bestuurders van de PvdA;
- oud-gedeputeerde Vos van de PvdA in Groningen die belast was met Ruimtelijke Ordening en Economische Zaken, tevens directeur is van het project Blauwe Stad waar Koop nauw bij betrokken is, over het feit dat hij bij Koop op de loonlijst staat als adviseur;
- directeur Luc Hardenberg van een Groningse bouwonderneming, oud-werknemer van Koop en voorzitter van de VVD-afdeling in Groningen, over zijn contacten met Koop, het karakter van Koop, de 'zakenreis' die hij met Koop en topambtenaar Harry Geurts bracht aan de Nederlandse Antillen en het feit dat Geurts bemiddelde in een conflict tussen woningbouwvereniging Concordia en een bedrijf van Koop;
- fractievoorzitter Kees Feenstra van GroenLinks in Groningen, over de door Koop gerealiseerde dure woonwijk Heidemeer op een plek waar eigenlijk een recreatiegebied was gepland en de EG-subsidies die Koop heeft ontvangen voor zijn bouwproject;
- een bewoner van de wijk Heidemeer over het proces dat hij heeft aangespannen omdat de gemeente meer woningen in de wijk wil bouwen nadat de EG de aan Koop verstrekte subsidies wil terugvorderen;
- de Groningse persofficier De Valk over het feit dat de bedrijven van Koop niet worden vervolgd na het verstrekken van steekpenningen aan topambtenaar Geurts. Tijdens het gesprek wil hij dat de verslaggever zijn opnameapparaat uitschakelt.
- voorzitter Willem Harstra (?) van de Vrienden van het Schildmeer over het feit dat Koop een luxe recreatiegebied wil maken van het Schildmeer, terwijl er een algemeen recreatiegebied gepland was. Hij is van mening dat Koop ook hier uiteindelijk een woonwijk met dure woningen wil aanleggen.
- D66-raadslid Niezink over het voorkomen van de plannen van Koop en de goede contacten die Koop onderhoudt met burgemeester Lebbink van Slochteren.
Inleidende teksten (niet compleet):
Tekst 1
Lenin krijgt een nieuwe standplaats in Tjuchem, een gehucht in het vlakke Groningse land, niet ver van Slochteren. Een nieuwe standplaats op het erf van de Groningse grootondernemer Henk Koop. Met deze stunt haalde Koop twee maanden geleden alle landelijke media. De projectontwikkelaar Henk Koop is een grote jongen in de weg- en waterbouw, maar het internationaal opererende bedrijvenimperium van Koop is ook actief op terreinen zoals de aannemerij, de landbouw en het aanleggen van pijpleidingen. Inmiddels werken er bij de holding Beheer Koop Tjuchem BV en zijn tientallen dochterbedrijven bijna 4000 mensen.
Deze week kwam Koop opnieuw in de publiciteit als een van de ondernemers achter het project 'De Blauwe Stad'. Daarbij worden in Oost-Groningen grote delen van het land onder water gezet ten behoeve van recreatie en woningbouw. En vandaag sleept Koop de Socialistische Partij voor de Groningse rechtbank, omdat hij zich door een publicatie van de SP in eer en goede naam voelt aangetast. Volgens de SP zou Koop in Groningen haast 'Italiaanse verhoudingen' hebben geschapen. Maar volgens Koop valt hem niets te verwijten. Hij is brandschoon.
In Argos vandaag een onderzoek naar de wisselwerking tussen een ondernemer en de politiek. Is Koop werkelijk zo brandschoon? Of bestaat er een Groningse variant op 'De Vriendenrepubliek', zoals de innige samenwerking tussen ondernemers, politici, bestuurders en ambtenaren eerder in Limburg is genoemd.
Tekst 2
Peter Verschueren, fractievoorzitter van de SP in de Groningse gemeenteraad. Hij is niet verbaasd over berichten dat er ook in Groningen achter de schermen nauwe banden bestaan tussen openbaar bestuur en ondernemers. Een van de namen die daarbij steeds terugkomt, is die van Koop. Algemeen bekend is bijvoorbeeld dat op de loonlijst van Koop al jaren de voormalige PvdA-politicus Roel Vos staat als adviseur. Vos was tot 1991 11 jaar lang Gedeputeerde van de provincie Groningen, eerst van Ruimtelijke Ordening, daarna van Economische Zaken. Hij is niet permanent in dienst van Koop, vertelt Vos zelf.
Tekst 3
Ex-PvdA-gedeputeerde en Koop-adviseur Roel Vos. Vos is op het moment onder andere directeur van de stichting die het project 'De Blauwe Stad' opzet. Maar Koop -zelf overigens aanhanger van het GPV, het Gereformeerd Politiek Verbond - beperkt zich niet alleen tot de Partij van de Arbeid. Wij spraken bijvoorbeeld met Luuk Hardenberg. Hij is nu directeur van een bouwonderneming in Scheemda, maar werkte daarvoor drie jaar lang als directeur van Geveke Bouw, een dochterbedrijf van Koop. Hardenberg is tevens voorzitter van de afdeling Groningen van de VVD. Denkt de VVD-politicus dat hij destijds door Koop als directeur is gevraagd vanwege zijn politieke achtergrond, zo willen we weten.
Tekst 4
Projectontwikkelaar Koop maakte handig gebruik van de onoplettendheid van de gemeente Heerenveen. Koop was niet langer gebonden aan het bouwen van recreatiewoningen. Maar dat was niet de enige slimmigheid van Koop. Hij financierde het project namelijk met Europese subsidies. Groen Links-fractievoorzitter Feenstra.
tekst 5
Voor de gemeente Heerenveen dreigt nu een forse financiële strop bij het Heidemeer-project. De Europese Unie wil de toegezegde subsidies namelijk intrekken, omdat ze oneigenlijk zijn gebruikt. De gemeente wil nu samen met projectontwikkelaar Koop extra woningen bouwen om zo het financiële gat te vullen. Niet alle bewoners van de nieuw luxe villa's van Heidemeer zijn daar gelukkig mee.
Tekst 6
Luuk Hardenberg, voormalig directeur van Koop-dochterbedrijf Geveke, maakte samen met zijn baas Henk Koop in 1991 een reis van een week naar de Nederlandse Antillen. Het duo werd vergezeld door Harrie Geurts, topambtenaar van de gemeente Groningen. Hardenberg vertelt waarom de twee ondernemers juist toen samen met de ambtenaar naar de West gingen.
Tekst 7
Het reisje naar de Antillen krijgt voor de Groninger topambtenaar een flinke staart. End 1994 wordt hij opgepakt en voor enkele weken opgesloten op verdenking van het aannemen van steekpenningen. In mei 1996 veroordeelt de rechtbank in Groningen topambtenaar Geurts tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van drie maanden en een geldboete van 25 duizend gulden. De zaak dient eerdaags in Hoger Beroep.
In de dagvaarding tegen Geurts worden verschillende bedrijven met name genoemd. Bedrijven die steekpenningen hebben betaald Geurts. Daaronder Beheer Koop Tjuchem BV vanwege de aan Geurts betaalde vliegreis naar de Antillen a 7000 gulden. Daarnaast leverde het contact dat Geurts had met het Koop-dochterbedrijf Hartogh BV de ambtenaar een voordeel op van bijna 19000 gulden voor zogenaamde advieswerkzaamheden, aldus nog steeds de dagvaarding.
Een aantal van deze bedrijven die in de dagvaarding tegen Geurts voorkomen, worden zelf ook vervolgd. Maar het Openbaar Ministerie laat de bedrijven van Koop met rust. Waarom, vragen aan de Groninger persofficier van Justitie De Valk.
Tekst 8
Het opnameapparaat moet uit. Maar dan moet officier van justitie De Valk toegeven dat de naam van Koop wel degelijk in de tenlastelegging staat. Dus het opnameapparaat mag weer aan en de verslaggever stelt zijn vraag opnieuw: waarom zijn andere ondernemers wel aangepakt en Koop niet.
Tekst 9
Officier van Justitie De Valk krijgt een woede-uitbarsting. Het opnameapparaat moet opnieuw uit en de verslaggever wordt gesommeerd het pand te verlaten.
Terug naar het gesprek met Luuk Hardenberg, voormalig directeur van het Koop-bouwbedrijf Geveke, over de door Koop betaalde trip naar de Antillen. Hardenberg vertelt dat ambtenaar Geurts daar meer heeft gedaan dan alleen maar advieswerk, zoals de officier van justitie beweert.
Tekst 10
Bij het Schildmeer-project in de gemeente Slochteren dreigde projectontwikkelaar Koop net als bij het Heidemeer in Heerenveen van recreatiewoningen permanente woningen te maken. En ook hier waren zogenaamde ISP-gelden in het spel, Europese subsidiegelden. Door de kritische opstelling van de D66-fractie in de gemeenteraad van Slochteren werd dit net op tijd voorkomen, vertelt D66-raadslid Niezink.
Tekst 11
Slochteren is de woonplaats van Henk Koop. En D66-raadslid Niezink heeft ervaren dat Koop warme contacten onderhoudt met het bestuur ter plaatse.
Tekst 12
De ambtenaar op wie Niezink hier doelt, is de voormalige directeur Algemeen Bestuur bij de gemeente Slochteren, die in september 1995 directiesecretaris werd bij Beheer Koop Tjuchem. Van Soest was voor de gemeente Slochteren betrokken geweest bij de onderhandelingen met Koop over het Schildmeer-project.
Maar de contacten van Koop reiken veel verder dan het lokale bestuur. Zo vloog minister Jorritsma van Verkeer en Waterstaat in februari 1996 naar de wereldkampioenschappen schaatsen in Inzell in het vliegtuig van Koop. Koop, die als wegenbouwer niet alleen wegen en snelwegen aanlegt en onderhoudt, maar ook aast op deelname aan grote projecten zoals de tunnel voor de Hoge Snelheidslijn. Allemaal werkzaamheden die onder Verkeer en Waterstaat vallen. Daarnaast ontdekten wij dat Koop in het Heidemeer-project bij Heerenveen samenwerkt met Jorritsma Bolsward Beheer BV, het bedrijf van de zwager van minister Jorritsma waaraan ook de echtgenoot van minister Jorritsma verbonden is.
Natuurlijk hebben wij Henk Knoop om een reactie op deze bestuurlijke en politieke contacten gevraagd, maar hij wilde ons geen interview toestaan. Hij zei alleen live in de uitzending te willen reageren, maar toen wij hem daartoe uitnodigden, kregen we te horen dat hij verhinderd was. Luistert u daarom nog een keer naar VVD-er Luuk Hardenberg, oud directeur van een van Koop's dochterbedrijven, die vertelt hoe Koop te werk gaat.