Argos
Vreemdelingenopvang in de Willem II gevangenis
In de penitentiaire inrichting Willem II in Tilburg, een voormalige kazerne, zitten honderden vreemdelingen. Illegalen, die Nederland moeten verlaten en in zogenaamde 'vreemdelingen-bewaring' zitten. Dat wil zeggen dat ze worden opgesloten, zonder dat ze een misdaad hebben begaan. Zo'n opsluiting kan tot wel veertien maanden oplopen. Sinds de opening van de Willem II in 1995 zijn er problemen met de beheersbaarheid van de inrichting. In februari 1998 moest de vorige directeur, Föllings, vertrekken en de Willem II begon aan een nieuwe start. Argos onderzoekt vandaag wat er van die nieuwe start terecht is gekomen.
--------
Eerste deel van een tweeluik over het justitieel complex koning Willem II in Tilburg, een voormalige kazerne waar honderden illegale vreemdelingen in afwachting van hun uitzetting in zogenaamde 'vreemdelingenbewaring' zitten. Zo'n opsluiting kan tot wel veertien maanden oplopen. Sinds de opening van de Willem II in 1995 zijn er problemen met de beheersbaarheid van de inrichting. In februari 1998 moest de toenmalige directeur Föllings vanwege een conflict met zijn mededirecteuren vertrekken en begon de koning Willem II aan een nieuwe start.
In deze aflevering onderzoekt Argos wat er van die nieuwe start terecht is gekomen.
Het programma bevat vraaggesprekken hierover met:
- directeur Jan Piek van het justitieel complex koning Willem II;
- bestuurder Ab van der Maaden van de AbvaKabo;
- een voormalige bewoner van de inrichting (in het Engels met voice over-vertaling);
- Anton van Kalmthout, hoofddocent strafrecht aan de Katholieke Universiteit Brabant en voorzitter van de commissie van toezicht van de koning Willem II-inrichting.
De verslaggever bezoekt de inrichting en spreekt tijdens een rondleiding met afdelingshoofd Frank de Beer (?) over het regime in de inrichting, dat volgens De Beer sinds 1998 aanzienlijk verbeterd is, en over de problemen die zich in de inrichting voordoen. De verslaggever spreekt tevens met enkele bewoners (in het Nederlands en Engels) over hun verblijf en de omstandigheden binnen de inrichting.
Het programma bevat verder een citaat uit een anonieme brief die Argos ontving over de voortdurende misstanden onder het huidige regime, een HA-fragment van een uitzending van Argos van 04-10-1996 en een radiofragment van Omroep Brabant met een stemfragment van de advocaat van voormalig directeur Föllings over het onderzoek dat het Openbaar Ministerie is gestart naar de vermeende fraude door Föllings tijdens zijn directeurschap.
---------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Tekst 1
Jan Piek, directeur van de penitentiaire inrichting Willem Twee in Tilburg, een voormalige kazerne. Piek twijfelt aan de werkbaarheid van het beleid, dat hij zelf uit moet uitvoeren. In zijn gevangenis zitten zo’n 500 vreemdelingen, die daar wachten op hun uitzetting. Illegalen, die Nederland moeten verlaten. In de Willem II zitten ze in zogenaamde ‘vreemdelingenbewaring’. Dat wil zeggen dat ze worden opgesloten, zonder dat ze een misdaad hebben begaan. Zo’n opsluiting kan tot wel veertien maanden oplopen.
De Willem II-gevangenis is in 1995 geopend. Het ministerie van Justitie stond toen onder grote politieke druk illegalen actiever uit te zetten. Sinds de opening van de Willem II waren er problemen met de beheersbaarheid van de inrichting. In februari 1998 moest de vorige directeur, Föllings, vertrekken. De Willem Twee begon met een schone lei.
Vandaag onderzoekt Argos wat er van die nieuwe start terecht is gekomen..
Tekst 2
Frank de Beer, afdelingshoofd in de Willem II-gevangenis, geeft verslaggever Stefan Heijdendael een rondleiding. We hanteren een minder strak regime, benadrukt hij voortdurend. Dat strakke gevangenisregime was het handelsmerk van de vorige directeur van de Willem II, Koos Föllings. Voor hem stond de beheersbaarheid van ‘zijn’ huis van bewaring voorop. Justitie had er alle belang bij dat het project-Willem II zou lukken. Daarom kreeg Föllings vrij baan om zijn persoonlijke visie uit te voeren. Al snel maakte hij naam met zijn restrictieve beleid. Dat ging zo ver dat hij bijvoorbeeld voorstelde om speciale gevangeniskleding voor vreemdelingen aan te schaffen. Föllings toonde zich een eigenwijs en weerbarstig directeur, die zijn “Mission Impossible” met alle mogelijke middelen tot een succes wilde maken. En daarbij duldde hij geen tegenspraak. Zo ondervond ook Argos tijdens een rondleiding in oktober 1996. Föllings vertelde toen hoeveel van de vreemdelingen uit zijn gevangenis uiteindelijk ook werden uitgezet.
Tekst 3
Omroep Brabant drie weken geleden. Ex-directeur Föllings, samen met drie voormalige personeelsleden van de Willem Twee, wordt door het Openbaar Ministerie verdacht van verduistering, valsheid in geschrifte en het aannemen van steekpenningen. Het verweer van de advocaat van Föllings, meester Van Udenhoven, spitst zich toe op de historische missie die Föllings te vervullen had.
Tekst 4
Het ministerie van Justitie zag na Föllings gedwongen vertrek vorig jaar dus af van verdere maatregelen. Maar het OM is nu toch een onderzoek gestart tegen de ex-directeur.
Tekst 5
Afdelingshoofd Frank de Beer probeert toch vooral duidelijk te maken dat het tegenwoordig allemaal wél goed is geregeld in de Willem II-gevangenis.
Maar afgelopen september ontvingen we een anonieme brief over het regime in de Willem II-gevangenis. Er zouden zich nog steeds misstanden voordoen in de voormalige kazerne.
Enkele citaten:
Tekst 6
De beschuldigingen in de brief zijn voor ons aanleiding om uit te zoeken wat er van waar is. Want naar buiten toe wordt een heel ander beeld opgehouden. Met de komst van de nieuwe directeur Piek zou de tijd van de misstanden in de Willem II juist voorbij zijn.
Om te beginnen praten we met bestuurder Ad van der Maden van de AbvaKabo. Die vertelt ons hoe er met onrust in de gevangenis wordt omgegaan.
Tekst 7
Met zijn achten op één cel. Afdelingshoofd Frank de Beer van de Willem II-gevangenis noemt het “uniek”. Uniek is het zeker. Want dat zijn omstandigheden die men in de rest van het Nederlandse gevangeniswezen onaanvaardbaar acht. En dan betreft het nog wel mensen, die vastzitten vanwege criminéle activiteiten. De Beer moet wel erkennen dat het niet gemakkelijk is om in een groepscel van de Willem Twee te zitten. Maar de problemen die zich voordoen met deze manier van opsluiten gaan verder dan zweetvoeten en gesnurk. Hoog oplopende spanningen en vechtpartijen komen regelmatig voor. Dat blijkt uit het relaas van een voormalige bewoner van de Willem Twee. De man verbleef zeven maanden in zo’n groepscel. Hij is onlangs vrij gelaten.
Vertaling:
“We zitten met z’n achten in één ruimte. Dat is heel erg moeilijk, omdat we allemaal een andere nationaliteit hebben. Meestal begrijpen we elkaar niet. Soms ontstaan er vechtpartijen. Om verschillende redenen. Bijvoorbeeld als we televisie aan het kijken zijn. Sommige mensen verstaan geen Engels en dan willen ze hun eigen programma’s zien.
En als er dan een gevecht uitbreekt, dan zit je opgesloten. Dat is vaak heel erg moeilijk.”
Stefan: “Zijn dat ernstige gevechten?’”
“Ja, meestal zijn het ernstige gevechten. Mensen raken gewond, soms wordt er met messen gezwaaid, of pakken ze een stoel. Als het overdag gebeurt, komen de bewakers om ons op te sluiten in de isoleercel. Maar als ze geen dienst hebben, ’s nachts, dan moeten we tot de volgende ochtend wachten totdat er iemand komt.
Die gevechten ontstaan niet, omdat we op zoek zijn naar problemen. Maar het komt door de situatie waarin we zitten. De meesten van ons zitten al lang opgesloten. Soms wordt de druk te hoog, en dan kun je je misdragen. De kleinste dingen kunnen voor een provocatie zorgen, dan voel je de woede omhoog komen. Het is gewoon heel erg moeilijk.”
Stefan: “Wat voor soort verwondingen lopen mensen op door de gevechten?”
“Kneuzingen, het gaat er ruw aan toe, ze gooien met stoelen naar mekaar, ze vernielen spullen. Het is heel normaal dat er gewonden vallen…..
Je bent alleen, je zit de hele dag na te denken. Je weet niet wanneer je weer vrij komt. Er is geen duidelijkheid over je zaak, je gaat er vanbinnen aan kapot.”
Tekst 8
We leggen dit verhaal over de hevige vechtpartijen voor aan directeur Piek van de Willem II.
Tekst 9
Directeur Piek van de Willem II. Eerst zegt hij dus dat er het afgelopen jaar maar één keer zo’n gevecht is geweest. Maar even daarna vertelt Piek dat het calamiteitenteam dat speciaal voor dat soort situaties is opgericht, het afgelopen jaar wel vijf keer in actie heeft moeten komen.
Anton van Kalmthout is hoofddocent strafrecht aan de Katholieke Universiteit Brabant. Vanaf het begin is hij voorzitter van de onafhankelijke commissie van toezicht van de Willem Twee.
Alle huizen van bewaring in Nederland hebben zo’n commissie van toezicht, die moet toezien op de juiste behandeling van de gedetineerden. Hoe vaak komen volgens hém dit soort vechtpartijen in de Willem II voor.
Tekst 10
Tientallen vechtpartijen per jaar, zegt voorzitter Van Kalmthout van de commissie van toezicht van de Willem II. En niet één of vijf, zoals directeur Piek beweert.
Tekst 11
De rondleiding door de Willem II gaat verder. Afdelingshoofd De Beer voert de verslaggever door lege gangen en zalen. Contact met de opgesloten vreemdelingen wordt zo veel mogelijk vermeden. Maar in het woonverblijf blijken ineens toch meerdere bewoners aanwezig te zijn. Plotseling barst één van hen los.
Tekst 12
“We willen graag dat je terug komt om met ons te praten”, zegt de geëmotioneerde vreemdeling tegen de verslaggever. “Mijn advocaat doet niets. Ze houden ons hier zonder reden vast. De rechtbank weet niet wat zich hier afspeelt. Ze moeten me de tijd geven om vrijwillig te vertrekken.” Afdelingshoofd De Beer troont de verslaggever snel mee. Zulke spontane gesprekjes zijn eigenlijk niet de bedoeling tijdens de rondleiding.
Tekst 13
Verreweg de meeste vreemdelingen in de Willem II zijn geen criminelen, erkent ook afdelingshoofd Frank de Beer. Toch geldt in het Tilburgse huis van bewaring een regime zoals in een gevangenis voor criminelen. En dat gevangenisregime leidt in het geval van de opgesloten illegalen tot veel te zware strafmaatregelen, vindt universitair hoofddocent Van Kalmthout, voorzitter van de commissie van toezicht in de Willem II.
Tekst 14
Opnieuw een citaat uit de anonieme brief, die wij afgelopen september over de Willem II-gevangenis ontvingen. In de nacht van 10 op 11 augustus van dit jaar zou een brand in het huis van bewaring voor grote problemen hebben gezorgd. Over dit incident is tot nu toe nooit iets naar buiten gekomen.
De brand is er wel degelijk geweest, zegt bestuurder Ad van der Maden van de AbvaKabo.
Tekst 15
Directeur Piek van de Willem II geeft desgevraagd toe dat die brand er inderdaad is geweest in augustus. Volgens hem was het allemaal te wijten aan de nieuwbouw eerder dit jaar.
Tekst 16
Directeur Piek erkent wel dat het mis ging in augustus, maar probeert het incident verder te bagatelliseren. Maar tegelijkertijd blijkt uit zijn verhaal dat het personeel ten tijde van de brand in augustus helemaal niet was geïnstrueerd over hoe te handelen in zo’n geval. En opmerkelijk genoeg blijkt de voorzitter van de onafhankelijk commissie van toezicht, Van Kalmthout, ook nu nog, vier maanden na dato, nauwelijks iets af te weten van dit ernstige incident.
Tekst 17
De onzekerheid van de vreemdelingen in de Willem II laat ook de bewaarders niet onberoerd, vertelt afdelingshoofd Frank de Beer. Hij verontschuldigt zich bijna.
Tekst 18
Hoelang een vreemdeling vast moet zitten in de Willem II, daar hebben wij geen grip op. Wij hebben slechts een uitvoerende taak. Aldus afdelingshoofd De Beer.
De vreemdelingenbewaring is een samenspel tussen drie partijen, de Immigratie- en Naturalisatiedienst, de vreemdelingenpolitie en de Willem II, zegt directeur Piek. Alleen moeten wij wel de lasten dragen van die andere partijen.