Noorderlicht
Viertig jaar chaos De Amerikaanse meteoroloog Edward Norton Lorenz ontvangt op woensdag 12 mei bij het KNMI de Buys-Ballot medaille voor zijn chaostheorie. Lorenz ontdekte in de jaren zestig dat kleine veranderingen in de atmosfeer, grote gevolgen kunnen hebben. Het meest bekend is zijn vlindereffect: over hoe een wiekslag van een vlinder in China een storm kan veroorzaken in Amerika. Of andersom natuurlijk. Maar wat heeft dertig jaar chaostheorie opgeleverd voor de meteorologie en voor andere wetenschappen? Een gesprek met Edward Lorenz zelf, met ex-vliegtuigbouwer en weerkundige Prof. Henk Tennekes en met de Groningse wiskundige Prof. Floris Takens. ---- Ruis en samenwerken Als je met iemand samenwerkt, bestaat het risico dat jij méér investeert dan de ander. Psychologen noemen dit een sociaal dilemma omdat er zowel een eigen belang als een gezamenlijk belang speelt. Maar wat nu als je de ander echt niet kan bereiken? Hoe zorg je dan dat die nog wel met jou wil samenwerken? Op zoek naar de beste strategie, liet verslaggever Sam Verhaert zich door sociaal psycholoog Chris Reinders-Solmer aan een sociaal dilemma onderwerpen. ---- NIEUWSBERICHTEN * Speekseleiwit houdt bacteriën op afstand. Toevoeging van een deel van het lichaamseigen eiwit agglutinine aan tandpasta en spoeldranken kan mogelijk helpen de schadelijke werking van bacteriën tegen te gaan. Dat blijkt uit een promotieonderzoek van Floris Bikker, van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Bikker stelt vast dat agglutinine, dat van nature geproduceerd wordt in speekselklieren en slijmvliezen, schadelijke bacteriën weghaalt, omdat agglutinine zich vasthecht aan stoffen die algemeen voorkomen op de buitenzijde van bacteriën. Volgens Bikker bieden de onderzoeksresultaten mogelijkheden voor toepassingen in spoeldranken en tandpasta. Maar ook voor zalf, neus- en oogdruppels. * Misdaad loont niet, er cijfers over publiceren wél. Media en gezagsdragers schroomden gisteren niet om grote conclusies te verbinden aan de door het Algemeen Dagblad gepubliceerde ‘misdaadmeter’. Nederland wordt veiliger, Amsterdam is de onveiligste stad en Groningen de stad met de meeste inbraken, echode men. In werkelijkheid zit de misdaadmeter – zoals alle onbewerkte gegevensbanken – vol met grappige fouten, geeft ook het AD toe. Waarom is het nietige Reiderland de gemeente met de meeste diefstallen uit sportcomplexen? Omdat er bij één inbraak tien kluisjes werden opengebroken. Waarom is Hendrik-Ido-Ambacht de gemeente met veruit de meeste fraudegevallen? Omdat het dorp twee snelweg-tankstations binnen zijn grens heeft waar veel zwart wordt getankt. Is Hellevoetsluis echt zoveel gewelddadiger geworden? Of komt het gewoon omdat de burgemeester de inwoners dit jaar nadrukkelijk opriep aangifte te doen van verbaal geweld? * Nieuwe arm voor Melkweg De atlas van de Melkweg moet opnieuw getekend worden, omdat er een nieuwe arm gevonden is. De structuur van de nieuw ontdekte arm bestaat uit een boog van waterstofgas met een lengte van 77,000 lichtjaren en een paar duizend lichtjaren dik. Deze boog loopt langs de allerbuitenste rand van de Melkweg. De Australische Naomi McClure-Griffith ontdekte dit. Het is al zo’n 50 jaar bekend dat de Melkweg een spiraalconstructie heeft. Na zorgvuldige studie ontdekten wetenschappers vier hoofdarmen, die rondom het centrum cirkelen. Daar tussen in cirkelt een klein aantal bogen. De nieuwe ontdekking is een massieve boog die rond zwiept buiten de reeds ontdekte armen. Als je het ’s nachts zou kunnen zien, zou het reiken van de horizon tot aan de hemel. Andere astronomen spreken hun verbazing erover uit dat deze boog tot nu toe over het hoofd is gezien. * Primitieve seks Seks is begonnen in de vorm van bacteriën die met gekaapte genen van cel tot cel sprongen. Deze vroege vorm van gendonatie heeft later de vorm aangenomen van sperma, stelt Chris Bazinet. Hij is onderzoeker aan de St. Johns Universiteit in New York. Ergens in de beginfase van het leven, zijn bacteriën bij grotere cellen ingetrokken. Maar Bazinet vermoedt dat de bacteriën ook van tijd tot tijd weer uitbraken om andere cellen te koloniseren. Cellen hadden daar baat bij wanneer de indringer als welkomstcadeau de genen van de vorige gastheer met zich meenam. Nieuwe genen bieden namelijk betere kansen op aanpassing en overleving. Het systeem van gendonatie en –acceptatie ontwikkelde zich tot sex. Gendonoren zijn de mannen geworden, genacceptoren de vrouwen. * Verliefdheid zit in het bloed. Als ze verliefd zijn, lijken man en vrouw hormonaal gezien meer op elkaar dan anders. Dat blijkt uit onderzoek van Donatella Marazziti en Domenico Canale van de Universiteit van Pisa. Vierentwintig verliefde Italiaanse mannen en vrouwen lieten zich prikken voor de wetenschap. Vergeleken met controlepersonen hadden alle verliefde vrouwen méér van het mannelijk geslachtshormoon testosteron. Mannen juist minder. Het hormonale verschil lag niet aan een overmaat aan seks, want de controlegroep had even vaak seks als de verliefden. Ook maakten de verliefden meer van het stresshormoon cortisol aan. Volgens Marazziti en Canale past dat bij de spanning - zowel stress als opwinding – die bij verliefdheid komt kijken. Stresshormonen stimuleren ook de afgifte van het hormoon oxytocine, dat weer de liefde en zorg voor de ander bespoedigt. Overig nieuws over... * Sars overdraag via handen * Microplastic ...vindt u op de website van Noorderlicht bij 'Nieuws' en 'Noorderlog' (zie bovenste 2 links).