Noorderlicht
HET OOG VAN DE ZAKPIJP Het menselijk oog zit zo ingewikkeld in elkaar, dat het pas functioneert als alle onderdelen op hun plek zitten. Aan een half oog heb je immers niks en daarom, zeggen aanhangers van de ‘Intelligent Design theorie’, kan het oog nooit stapsgewijs zijn geëvolueerd. Maar zij rekenden buiten de zakpijp. Dit ongewervelde, blinde zeedier bevat de evolutionaire voorloper van onze eigen complexe ooglens-eiwitten. Deze ontdekking komt van een internationaal onderzoeksteam onder leiding van dr. Lettie Lubsen, biochemica aan de Radboud Universiteit Nijmegen met een passie voor het oog. Jair Stein praat met haar. ----- NIEUWSBERICHTEN TV maakt dik Het aantal uren dat een kind voor de buis doorbrengt is een betere voorspeller voor later overgewicht dan wat ze eten, of hoeveel ze bewegen. Dat schrijft dr. Robert Hancox in The International Journal of Obesity, op basis van een studie onder onder meer dan duizend kinderen uit Nieuw Zeeland. De kinderen, allemaal geboren in 1972 en 1973, werden tussen hun vijfde en vijftiende elke twee jaar opgezocht door de onderzoekers. Zij namen de lengte en het gewicht op en het aantal uren dat de ze voor de televisie doorbrachten, op basis van schattingen door de ouders en de kinderen zelf. Op 26-jarige leeftijd had 41 % van de deelnemers last van overgewicht of vetzucht, en hun gewicht bleek nauw samen te hangen met de hoeveelheid televisie die ze als kind hadden gekeken. Ook als rekening werd gehouden met andere factoren, zoals het gewicht van de ouders en sociaal-economische status bleef de relatie tussen overwicht en TV kijken bestaan. **** Bijenbal Met hun krachtige vleugelslag kunnen bijen genoeg hitte genereren om de larven in het nest warm te houden bij koud weer. Maar in China gaan de bijen een stapje verder: ze gebruiken hitte als moordwapen. Chinese bijenkolonies worden regelmatig overvallen door reusachtige wespen. Ze scheuren de bijen aan stukjes en stelen de larven als voedsel voor hun eigen kroost. Twee bijensoorten hebben daar iets op gevonden: bij een aanval vormen ze een zoemende bal om de wesp, waarbij zoveel hitte vrijkomt dat de wesp het loodje legt. Binnen 5 minuten heeft de kern van de bijenbal een dodelijke temperatuur bereikt van 45 graden. En veel warmer moet het ook niet worden, want de bijen sterven zelf bij 50 graden celcius, blijkt uit een Chinese studie. De onderzoekers ontdekten verder dat Aziatische bijen de truuk beter beheersen dan de Europesee honingbij. Die heeft dan ook minder tijd gehad om zich aan de reuzenwesp aan te passen. ***** Groen Zaad Fluorescerend groen hamstersperma. Dat is het voorlopige resultaat van vruchtbaarheidsonderzoek aan de Universiteit van Oxford. Het onderzoeksteam isoleerde een gen uit kwallen, dat voor de aanmaak van lichtgevende eiwitten zorgt, en gebruikte dit gen om groen oplichtend zaad te produceren in de testikels van een hamster. Met het kwallen-eiwit kunnen specifieke genen aangekleurd worden, om te zien wat hun functie is tijdens de ontwikkeling van het zaad. Zo hopen de onderzoekers de activiteit zichtbaar te maken van verschillende genen in het sperma, en te achterhalen wat er precies mis gaat bij mannen met vruchtbaarheidsproblemen. Hamsters zijn bij uitstek geschikt voor dit onderzoek, omdat hamsterzaad veel lijkt op menselijk sperma. Het Britse onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Biology of reproduction. ***** Seks voor een langer leven Seks is niet alleen goed voor de conditie, het kan je ook langer in leven houden. Dat geldt althans voor de stambonenkever. Vrouwtjes van deze soort leven langer als ze paren met speciaal gekweekte mannetjes, vond een Zweedse onderzoeksgroep. Ze vermoeden dat de mannetjes een anti-verouderingscocktail meegeven met het sperma. De mannetjes waren gekweekt om zich pas op hoge keverleeftijd voort te planten. Deze eigenschap werd ontwikkeld door de kevers pas van bonen te voorzien, als ze eerst 10 dagen met een vrouwtje hadden doorgebracht. Aangezien vrouwtjes eitjes leggen in de bonen, hadden de mannetjes er belang bij om de voortplanting uit te stellen, en blijkbaar ook om de vrouwtjes langer in leven te houden. De vondst is verrassend omdat voortplanting meestal wordt gezien als de aartsvijand van een lang leven. Gecastreerde mannetjesmuizen leven bijvoorbeeld langer dan ongecastreerde muizen. De onderzoekers zoeken nu naar het levensverlengende ingrediënt in het stambonenkeverzaad. ----- DE BOER EN DE JAGER Een cultuuromslag gaat niet vanzelf. In de prehistorie zijn Nederlanders eindeloos doorgegaan met jagen en verzamelen, terwijl ze de voordelen van het boerenbestaan konden afkijken van andere leefgemeenschappen. Duizend jaar hielden ze het vol, voordat de verlokkingen van het brood en de lamsbout ze teveel werden. Dit nieuwe inzicht van Leidse archeologen Luc Amkreutz en Leo Verhart komt voort uit een langlopend onderzoek, getiteld: “Van Hardinxveld naar Noordhoord – van jager-verzamelaar tot boer”. Verslaggever Ger Jochems ging met de onderzoekers naar de schatkamer van de Nederlandse archeologie: de Alblasserwaard.