Noorderlicht
KLF4: WOLF IN SCHAAPSKLEREN Kanker ontstaat door ongeremde celgroei. Voor die celgroei zijn bepaalde genen verantwoordelijk, de z.g. oncogenen. Om effectieve geneeswijzen te ontwikkelen is het handig als je weet welke dat precies zijn. Met geavanceerde technieken heeft het Nederlands Kanker Instituut alle 25.000 genen die een mens heeft nagekeken op de eigenschap om celgroei op hol te laten slaan. Een onderzoeksgroep van de afdeling moleculaire genetica van dat Instituut heeft nu ontdekt dat een gen dat de groei normaal gesproken remt, in bepaalde omstandigheden de groei juist gevaarlijk stimuleert. Dat gen heet KLF4. Daniël Peeper is hoofd van die groep die deze wolf in schaapskleren heeft ontdekt. Ger Jochems praat met hem. ----- TESTOSTERON-EIEREN Vrouwtjes van de zebravink geven hun eieren extra testosteron mee als ze een aantrekkelijk mannetje hebben. Hoe ze dat doen is nog een raadsel, maar onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen hebben nu wel ontdekt waarom ze het doen. In een volière vol met zebravinken licht gedragswetenschapper Nikolaus von Engelhart zijn onderzoek toe aan verslaggever Annemieke Smit. ----- NIEUWSBERICHTEN Slechte lucht, meer meisjes In gebieden met hoge luchtvervuiling worden relatief veel meisjes geboren, zeggen Braziliaanse onderzoekers. Ze deelden de miljoenenstad Sao Paulo op in gebieden met lage, gemiddelde en hoge luchtvervuiling en bestudeerden de geboorteregisters van alle baby's die in de verschillende stadsdelen waren geboren tussen 2001 en 2003. In zwaar vervuilde gebieden bestond 49,3% van de baby's uit meisjes, tegen 48,3% in de schoonste delen van de stad. Volgens de onderzoekers brengt luchtvervuiling het lichaam in een stress-toestand die effect heeft op de sexe-verhouding. Dat zou stroken met eerder onderzoek, waaruit bleek dat de kans op een meisje toeneemt na stressvolle gebeurtenissen, zoals een natuurramp of een terreuraanslag. Onderzoeksleider Jorge Hallak denkt dat het een ingebouwd overlevingsmechanisme is. “Het lijkt erop of het menselijk ras de voortplanting veilig wil stellen”, aldus de onderzoeker, “en daarvoor zijn nu eenmaal meer vrouwen nodig dan mannen”. *** Stank-o-meter Japanse onderzoekers hebben een elektronische neus ontwikkeld, die tot drie decimalen nauwkeurig meet hoe erg je uit je mond stinkt. Volgens de makers is dat handig, omdat mensen alleen bij anderen en niet bij zichzelf kunnen ruiken of ze last hebt van een slechte adem. De bioelectronische sensor meet een zwavelhoudende verbinding in de adem, die veroorzaakt wordt door bacteriën in de mond. Het apparaat is dus niet geschikt om knoflookluchtjes mee op te sporen of een drank-kegel. De stank-meter is twee keer zo gevoelig als de menselijke neus, en daarmee handig voor tandartsen. Zij kunnen in een vroeg stadium achterhalen of mensen last hebben van tandbederf. Maar onderzoeker Mitsubayashi ziet meer mogelijkheden. Hij denkt dat de adem-meter onderdeel kan worden van een nieuwe generatie mobiele telefoons, zodat mensen overal en altijd kunnen checken of ze niet nog een extra pepermuntje moeten innemen. *** Onzichtbare wagen Na de kleinst bespeelbare gitaar hebben Amerikaanse nanowetenschappers weer een nieuw speeltje in elkaar geknutseld: de kleinste auto ter wereld, bestaande uit slechts één molecuul. De wagen meet 3 bij 4 nanometer en is opgebouwd uit een chassis met twee assen en vier koolstofbolletjes als wielen. Een parkeerplaats vinden moet makkelijk gaan, want op de lengte van een vlo passen 1 miljoen nanomobielen op een rij. Het mooiste van het onzichtbaar kleine voertuig is dat de auto ècht kan rondrijden, al heb je daar wel een opgewarmd goudoppervlak voor nodig als ondergrond. Met een speciale microscoop konden de onderzoekers aantonen dat de auto niet over het goudoppervlak schuift, maar werkelijk gebruik maakt van zijn draaiende wielen. Onderzoeksleider James Tour van de Rice Universiteit in Houston wil in de toekomst nano-vrachtwagens en nano-treinen maken, die materiaal kunnen aanleveren voor meer complexe nanostructuren. ----- PASSIE VOOR VREDE De internationale politiek is vergeven van de denktanks, instituten als Clingendael en Centra voor de Vrede. Dit allemaal om slachtpartijen als de beide wereldoorlogen en een mogelijk nucleair armageddon te voorkomen. De basis voor deze vredesgedachte gelegd, toen de kruitdampen boven de slachtvelden van de Eerste Wereldoorlog waren opgetrokken. "Nooit meer oorlog!", riepen de westerse politieke leiders in koor. Daarom bedachten politici als de Amerikaanse president Woodrow Wilson, de Britse premier Lloyd George en premier Clemenceau van Frankrijk dat de internationale politieke cultuur drastisch diende te veranderen: openheid in de diplomatie en meer internationale samenwerking. Om die cultuurwijziging een wetenschappelijke basis te geven werden toen voor het eerst academici betrokken bij de wereld van de internationale betrekkingen, waaronder Marie Curie, Albert Einstein en onze eigen Johan Huizinga. Op een onderzoek naar deze politieke cultuuromslag en de rol van wetenschappers daarin promoveerde de historicus Michael Riemens vorige week aan de Universiteit van Groningen. ***** * Michael Riemens - "De Passie voor vrede. De evolutie van de internationale politieke cultuur in de jaren 1880-1940 en het het recipieren door Nederland". Uitgegeven door De Bataafsche leeuw, Amsterdam.